Morgunblaðið - 29.06.1994, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 29. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Meðal blindra
er hinn ein-
eygði kóngur
ÞANN 10. júní birt-
ist ágæt grein Aldísar
Sigurðardóttur
dönskulektors í Morg-
... unblaðinu. Tilefnið
voru viðbrögð manna
við greininni „Glans-
myndir“ sem birtist í
danska vikublaðinu
Weekendavisen og
vitnað var í í Mbl. 4.
júní. Aldís varpar þeirri
spurningu fram hvort
óstinn viðbrögð fólks
staðfesti ekki hrein-
lega innihald níðgrein-
arinnar. Hún vitnar
t.d. í viðtal við Björn
Th. Björnsson, sem
birst hafði viku áður í sama blaði,
en þar setur Björn spurningarmerki
við sögulegan geislabaug íslensku
-ý þjóðarinnar. Þar sem ég var ein
þeirra íslendinga í Danmörku sem
lét glansmyndagreinina fara fyrir
brjóstið á mér langar mig til að
gera grein fyrir minni óánægju.
Gaman var og gott að ummæli
Björns skyldu ná íslenskum augum.
Hann tekur fyrir atriði, sem hljóm-
að geta óþægilega fyrir þá íslend-
inga sem aldrei hafa orðið fyrir
þeirri ertingu að þurfa að velta fyr-
ir sér þjóðerni sínu og sögu. Nú
ætti að vera tímabært að endur-
- v skoða þann skólalærdóm um þjóð-
ina og sögu hennar, sem okkur var
færður á fyrstu áratugum lýðveldis-
ins. Af kynslóð kennara, sem upp-
lifði rigninguna á Þingvöllum 1944
og óttaðist dönskuslettur meira en
sjálfa pestina. Karlmannsnafnabun-
an, ártölin og skólaljóðin dugðu
skammt þegar stigið var út fyrir
skólalóðina. Ekki jók á sögulega
skarpskyggni okkar þegar við tók
dægurþras vinstri og hægri manna,
sem ásökuðu hverjir aðra um lygar
og föðurlandssvik í nafni þjóðfrelsis
og hins eina sannleika.
Margra alda yfirráð ijarlægra
valdamanna setur að sjálfsögðu
mark sitt á sjálfstraust og sjálfs-
þekkingu þjóðar. Nú á lýðveldisaf-
* mælisárinu ætti því að vera tíma-
bært að rétta úr andlega kútnum,
m.a. með því að kljást við goðsagn-
ir sem við löptum með móðurmjólk-
inni og aldrei hafa verið leiðréttar.
Hátíðlegar ræður um styrk okkar
og einstaka sögu duga okkur engan
veginn á tímum þegar
þjóðernis- eða öllu
heldur þjóðfrelsishug-
takið er til endurskoð-
unar víða um heim. Til
þess að þurfa ekki ein-
att að telja okkur sjálf-
um trú um að við séum
fljótust, duglegust,
skemmtilegust og sæt-
ust í heimi þurfum við
að líta vandlega í Barm
okkar og gjarnan með
hjálp fijórra eg fróðra
manna eins og Bjöms
Th. Björnssonar.
Viðbrögð mín og
annarra manna í Dan-
mörku við skrifum Ul-
riks Hoys er því ekki vegna þess
að ekki megi hrófla við viðkvæmri
sjálfsmynd Islendinga. Hafið hug-
fast að greinin er ekki skrifuð með
íslenska lesendur í huga heldur er
hún birt í dönsku vikublaði. Fáir
lesenda þess þekkja nokkuð til ís-
Það er kjánaskapur og
ábyrgðarleysi af svo
vönduðu og virtu blaði
sem Weekendavisen,
segir Erla Sigurðar-
dóttir, að bregðast
við upplýsingaskyldu
sinni á þann hátt
sem raun varð.
lensks lands og þjóðar. Yfirborðs-
legar lýsingar blaðamannsins,
mannfyrirlitning og sleggjudómar
valda því ómæidum skaða. Undir-
tónn greinarinnar kemst ekki til
skiia í frásögn Mbl. af henni en þar
virtist góðlátlegt grín vera á ferð-
inni. Þannig er því miður ekki farið.
Glansmyndagrein Ulriks Hoys
hefði kannski verið sök sér ef hún
hefði verið skrifuð fyrir íslenska
lesendur þeim til skemmtunar og
umhugsunar. En þegar greinin
kemur inn í taisvert tómarúm í
meðvitund danskra lesenda fer
gamanið að kárna.
Erla Sigurðardóttir
Humarhátíð
Höfn.
ÞESSA dagana er allt í fullum
gangi við undirbúning humarhátíð-
ar sem haldin verður á Höfn í
Hornafirði 1.-3. júlí.
Fjölbreytt dagskrá verður og má
þar nefna að Byggðasafnið verður
með lýðveldissýningu alla dagana
J.J. Soul Band
í Kringlu-
kránni
HIJÓMSVEITIN J.J. Soul Band
Ieikur í Kringlukránni í kvöld, mið-
vikudaginn 29. júní.
í hljómsveitinni eru breski söngv-
arinn J.J. Soul, Stefán Ingólfsson
sem leikur á bassa, Ingvi Þór Kor-
máksson, hljómborð, Þórður Árna-
son, gítar, og trommuleikarinn
Trausti Ingólfsson. Tónlistin sem
hljómsveitin flytur er eins konar
blúsbræðingur og öðru hveiju villist
með lag af bossanova-ætt, segir í
fréttatilkynningu.
í Horaafirði
og hestar yerða ætlaðir bömum á
því svæði. í Pakkhúsinu verða sölu-
sýningar á handverksmunum ein-
staklinga, einnig myndlistarsýning
og krá verður opin þar við. Einnig
verða íþróttakeppnir af öllu tagi
jafnt á Sindravöllum sem við höfn-
ina og ber þar hæst aflraunakeppni
á Borgeyjartúni. Svo verður boðið
upp á bátsferðir og Ieikfélagið verð-
ur með götuleikhús (karnival). Hát-
indur hátíðarinnar er svo humar-
veislan við höfnina seinnipart laug-
ardags en þar geta menn bragðað
þetta lostæti sem kemur svo mikið
á land hér. Útimarkaður verður á
laugardegi og skemmtanir laugar-
dags- og sunnudagskvöld og verður
dansað fram á nætur.
Hátíðin fer að mestu leyti fram
á hafnarsvæðinu og verður inn-
gangurinn að svæðinu um humar-
troll í fullri stærð og geta menn
þá borið augum þetta veiðarfæri
sem skaffar þessa gómsætu afurð.
Humarhátíðin var haldin í fyrsta
skipti sl. sumar og sýndu viðbrögð
að grundvöllur er fyrir slíkri hátíð
vondandi árlega.
ísland kemst sjaldan í danskar
fréttir, þrátt fyrir að fréttaritari
Ritzaus Bureau sendi héðan dagleg-
ar fréttir. ísland er að sjálfsögðu
ekki miðpunktur alheimsins en oft
væru fréttir héðan vel þegnay, ekki
bara með tilliti til þess fjölda íslend-
inga sem búsettur er í Danmörku,
heldur tengjast þessar þjóðir á
ýmsan hátt. Þær starfa saman á
alþjóðavettvangi og eiga sér að
mörgu leyti sameiginlega sögu.
Þær fáu fréttir sem berast sjá
því einar um að móta mynd Islands
í vitund danskra blaðalesenda. Og
sú mynd er vægast sagt dularfull
þegar haft er í huga að það eru
helst fegurðardrottningar, krafta-
karlar eða blessaður bjórinn sem
rata inn á síður danskra dagblaða.
Þá er söguáhugi Dana lítill og
munar þá lítið um að rugla saman
íslendingum og Færeyingum.
Það er því kjánaskapur og
ábyrgðarleysi af svo vönduðu og
virtu blaði sem Weekendavisen, að
bregðast við upplýsingaskyldu sinni
á þann hátt sem raun varð þegar
blaðamannsómyndin var send út af
örkinni til að gera íslensku þjóðinni
skil.
Ulrik Hoy getur að sjálfsögðu
leyft sér að snerta kaun þjóðar sinn-
ar, því þar geta lesendur sett stað-
hæfingar hans í samhengi við eitt-
hvað sem þeir þekkja fyrir. Þegar
ijallað er um aðrar þjóðir verður
t.d. að hafa í huga að það eru ekki
bara tungumálin sem eru ólík, held:
ur einnig allt annað táknmál. I
mörgum verslunarháskólum er far-
ið að kenna menningarskilning til
að greiða fyrir alþjóðlegum við-
skiptum og samskiptum. Þannig
kemst Evrópubúi hjá því að móðga
japanskan viðskiptavin að ósekju
og íslendingur lærir að fá sér rúg-
brauð á undan franskbrauðinu und-
ir dönskum borðum. Ulrik Hoy hef-
ur ekki gefið þessu neinar gætur
né reynt að þýða það íslenska sem
fyrir sjónir bar til að auka skilning
sinn eða lesenda sinna.
Þetta er ekki fyrsta úttekt Ulriks
Hoys á norrænum grannþjóðum og
því ekki um séríslenskt móðgunar-
mál að ræða. Það virðist vera orðin
tíska hjá danskri „intelligentsiu“
að úthúða nágrönnum sínum. í bók-
menntaársriti norrænu ráðherra-
nefndarinnar skrifar danski menn-
ingarvitinn Carsten Jensen t.d. að
Norðmenn þjáist af andlegri
hægðateppu. I hita leiksins tekur
hann landakortið sér til aðstoðar
og líkir Noregi við þarma, þar sem
allur saurinn hefur teppst á Suður-
landinu.
Fimmta herdeildin
Við sem höfum haft tækifæri til
að sjá land okkar og þjóð úr fjar-
lægð höfum oft hangið í limbó milli
gráturs og hláturs yfir séreinkenn-
um þjóðar vorrar, okkar sjálfra. Þar
ber hæst sveitamennskuna í nei-
kvæðri merkingu þess orðs, t.d.
þröngsýni, hreppapólitík, kjafta-
gang, tvískinnung gagnvart börn-
um og þetta sífellda unggæðings-
lega sjálfshól sem mig grunar
reyndar að spretti af minnimáttar-
kennd fámennrar og „nýfrjálsrar"
þjóðar.
En rétt eins og Laxness bauð
þjóð sinni dús má ná vissu umburð-
arlyndi í garð fólksins síns. Ekki
síst þegar haft er hugfast að hver
þjóð hefur sinn djöful að draga.
Jafnvel Danir með alla sína kosti
eiga sér sinn heimóttarskap. Því
má ekki gleyma og látum oss ekki
falla í þá gryfju að vega okkur sjálf
og meta með áhöldum annarra en
okkar sjálfra. Samanber fram-
reiðslustúlkuna sem sagði: „Sko,
þarna marsérar verkalýðurinn,"
þegar henni var litið út um
giuggann 1. maí.
Við sem úti búum erum ekki síð-
ur fulltrúar þjóðar okkar en Vigdís,
Hólmfríður, Linda og Björk. Við
þurfum að geta svarað fóiki af ein-
hverri skynsemi þegar spurt er um
land og þjóð. Glansmyndagrein Ul-
riks Hoys gerir okkur erfiðara fyrir
en ella.
Höfundur er ritstjóri og búsett í
Dnnmörku.
V erkefnasmið-
ir á villigötum
• MIG RAK í roga-
stans við lestur fréttar
í Mbl. fyrir nokkru um
fyrirhugað „mekka“
matreiðslu sem rísa
ætti við Grandaveg.
Um var að ræða „frá-
bæra“ hugmynd nokk-
urra aðila um _að breyta
vöruhúsum SÍF í þró-
unarstöð fyrir tilraunir
í þágu atvinnulífsins,
útflutningamöguleika,
tilraunir með fjölda-
framleiðslu á tilbúnum
réttum til útflutnings
sem byggja ætti inn í
skemmunum. Reykja-
víkurborg leggi fram
ijármagn, Háskólinn hlynntur verk-
efnum og vísindamenn samþykkir
um þörfina fyrir nákvæmlega þetta
módel. Kunnugir upplýsa að áætlun
sé um kr. 270.000.000-300.000.000
tilkostnað í þetta verkefni.
Almenningssjóðir - áhættufé
Undirrituðum finnst að fyrir löngu
sé kominn tími til þess að snúa af
þeirri óheillabraut sem farin er í
þessu landi að kjörnir fulltrúar al-
mennings séu sífellt að finna farveg
ýmsum möguleikum til hreinnar só-
unar á almannafé sem þeim er treyst
fyrir.
Þessi grímuklæddi kommúnismi
er um það bil að koma þjóðarskuld-
um við útlönd yfir hættumörk.
Greiðslubyrði af erlendum lánum
rýra alla möguleika til nýrrar sóknar
í atvinnulífi og heildar opinber skatt-
heimta er gjörnýtt.
Vegna þessarar þróunar undan-
farin ár er nú svo komið að raunveru-
leg einkafyrirtæki bæði stór og smá
eru horfin, eða deyjandi og að auki
mörg hver í verulegum erfiðleikum.
Ekki vantar tækifærin á end-
urnýjun og nýsköpun framleiðslu-
þátta. Það sem vantar er öruggt og
vinsamlegt rekstrarumhverfi, um-
hverfi þar sem atvinnuskapandi
framleiðsla og þjónustufyrirtæki eru
lofuð og njóti velvildar opinberra
aðila og almennra vinsælda launa-
fólks. Afnám skatta og gjalda á at-
vinnureksturinn er besta leiðin til
þess að endurskapa hér á landi ný
atvinnutækifæri með útrýmingu at-
vinnuleysis og öflugan íslenskan at-
vinnurekstur að höfuðmarkmiði.
Hvað er hagræðing?
Til þess að reyna að sporna við
þeirri áráttu að stöðugt sé verið að
velta upp hugmyndum hvernig eyða
á fjármunum almennings í þessu
landi vil ég fara þess á leit að fjár-
málayfii-völd geri kröfu um að skil-
greind sé þörfin, hvort um sé að
ræða raunveruleg verkefni, á hvern
hátt á að greiða gæluverkefni. Hver
á að borga brúsann? Gerð verði grein
fyrir arðsemi verkefnis og krafa um
að leitað verði álits þeirra aðila í
þjóðfélaginu sem máiið er skylt.
Einstaklingar, samtök þeirra eða
þróunarfélög eru betur í stakk búin
eðli málsins samkvæmt að takast á
við verkefni sem standa þeim nær.
Varðandi nýtt matvælatilrauna-
musteri ber að upplýsa að í dag eru
til opinberar matvælarannsóknar-
stofnanir, m.a. Iðntæknistofnun,
Rannsóknarstofnun landbúnaðarins,
Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins,
Matvælarannsóknir HÍ og ef til vill
margar fleiri.
Hvað varðar tilraunaeidhús þá er
nauðsynlegt að minna á að í Reykja-
vík eru tugir eldhúsa fyrir fjölda-
framleiðslu, hverra nýting pr sáralít-
il eða mjög vannýtt.
Þetta eru t.d. eldhús veitingahúsa,
veislueldhús einstakra matreiðslu-
manna o.fl., o.fl. Það kallar ekki á
aukakostnað, þar er fyrir hendi fag-
fólk sem getur hæglega tekið að sér
einstök verkefni. Og grundvallar-
spurning er, ef fé er fyrir hendi,
vegna hvers er það ekki nýtt í mark-
aðsþróun og markaðsrannsóknir?
Ef verkefnin eru fyr-
ir hendi sem ekki hefur
komið fram enn, þá er
ég sannfærður um það
að aðstaða til tilrauna-
framleiðslu á matvæl-
um, tilbúnum réttum og
þess háttar er til staðar
og væri kærkomið
tækifæri fyrir þá sem
aðstöðuna eiga til betri
nýtingar Ijárfestinga
sinna.
Borgarar þessa lands
eiga kröfu um það við
borgaraflokkana að
spurt verði á hvers
kostnað? Hver á að
borga? Á að auka
skatta? Þegar hugmyndahressir full-
trúar almennings eða embættismenn
gera tillögur um enn nýjar arðlausar
stofnanir.
Snyrtilegar vörugeymslur SÍF
geta verið nýttar á margan hátt
betur og með minni tilkostnaði.
Afleiðing
Ferlið er í raun einfalt, umfram-
eyðsla hins opinbera hefur aukið
mjög eftirspurn eftir lánsijármagni,
hækkað vexti og haldið uppi háu
Þessi fjárfestingargleði
opinberra aðila er því
miður ekki í samræmi
við þá ábyrgð, segir
Haukur Hjaltason,
sem sömu aðilar gefa
sig út fyrir að
bera og lamar allt ein-
staklingsframtak.
vaxtastigi sem í raun hefur brennt
upp eigið fé fyrirtækja og almenn-
ings og gert þúsundir einstaklinga
eignalausa, íýrt möguleika á ný-
sköpun atvinnulífsins og tækifærum
einstaklinga. Síðan er gripið til sí-
hækkandi skatta til þess að greiða
vaxtabyrði ríkissjóðs.
Benda má á örlítinn vonarneista
sem kemur fram hjá ijármálaráðu-
neyti. Fjármálai'áðherra, Friðrik
Sophusson, hefur sett fram áætlun
um að eyða fjárlagahalla á þremur
árum. Flestir vildu væntanlega sjá
hallalaus fjárlög og strax á þessu
ári en áætlun íjármálaráðherra virð-
ist þó vera raunhæft markmið.
Reykjavíkurbréf
Morgunblaðsins
Raunhæfasta ábending um bruðl-
þróun undanfarinna ára og afleið-
ingu kemur fram í Morgunblaðinu í
kosningabaráttunni til borgarstjórn-
ar, en í Reykjavíkurbréfi er einmitt
fjallað um þessa hættulegu stjórn-
lyndu stefnu sem hægt er að kalla
sjálfseyðingarstefnu og kemur fram
í sívaxandi þörf hins opinbera fyrir
lánsfé eða hækkun skatta, þetta er
afleiðing sóunar á almannafé án
arðsemiskröfu en áhrifin eru skelfi-
leg fyrir atvinnulífið. Bæði vextir
og skattar verða óviðráðanlegir
kostnaðarþættir hjá fyrirtækjum og
einstaklingum sem endar í eignaupp-
töku. Reykjavíkurbréfið bar mikil-
væg skilaboð til allra og þá sérstak-
lega þeirra sem láta sér annt um
þjóðfélagsmál. Það skýrði þó ekki
frá einum aðalkjarna stefnu frú
Margrétar Thatcher, en það var af-
nám skatta á atvinnurekstur, í þeim
tilgangi að minnka atvinnuleysi.
Stjórnmálaumræðan þarf að fjalla
um langtímamarkmið, heildaryfir-
sýn, ráðdeild og aðhaldssemi í opin-
berum rekstri og alvöru atvinnu-
stefnu.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Haukur Hjaltason