Morgunblaðið - 09.12.1994, Side 31

Morgunblaðið - 09.12.1994, Side 31
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. DESEMBER 1994 31 DAS bætti nýlega bingólottói við hefðbundinn happdrættisrekstur sinn. Samkvæmt upplýsingum sem fengust þegar 9 þættir höfðu verið sýndir á Stöð 2 höfðu verið seldir 267 þúsund miðar, heildarvelta var 80 milljónir króna og vinningar námu 38 milljón- um. Vinningshlutfallið er samkvæmt því tæplega 48% og vélta hvers þáttar tæplega 9 milljónir. Ekkert liggur ennþá fyrir um rekstrarkostnað eða tekjuafgang. Agóðanum af rekstri Happdrættis DAS og Bingólottós er varið til upp- byggingar á Hrafnistuheimilunum í Reykjavík og Hafnarfirði. Hæsti vinningxir fer alltaf Vöruhappdrætti SÍBS greiddi út 131,3 millj. kr. í vinninga árið 1992 og 129,8 millj. árið 1993. í upplýsing- um frá Helgu Friðfinnsdóttur fram- kvæmdastjóra kemur fram að mestu vinningslíkur séu í desember hvert ár. Vinningshlutfallið er 1 á móti 3 en auk þess færist hæsti vinningur alltaf á milli mánaða ef hann gengur ekki út. Það gerðist t.d. þegar dregið var sl. mánudag og verður fyrsti vinning- ur í janúar því 8 milljónir króna. Heildarvelta happdrættis SÍBS var 219 millj. kr. árið 1992 og 211 millj. 1993. Rekstrarkostnaður nam tæpum 30 millj. kr. 1992 og 33,3 millj. 1993. Tekjuafgangur 1992 varð tæpar 34,5 miltj. og 31,7 1993. Agóða happdrættisins er varið til að styrkja sjúka til sjálfsbjargar. Allar nýframkvæmdir á Reykjalundi eru fjármagnaðar með happdrættisfé. SÍBS á og rekur Múlalund, sem er stærsti verndaði vinnustaður landsins. Hlíðabæ og Múlabæ rekur SÍBS í samvinnu við Reykjavíkurdeild RKÍ og Félag eldri borgara. Samtökin styrkja vísindamenn til rannsókna á sviði btjóstholssjúkdóma, frjókorna- mælingar o.fl. 55 milljónir í afgang íslenskar getraunir selja raðir þar sem hægt er að giska á úrslit fótbolta- leikja í enska og ítalska boltanum og í Evrópukeppni félagsliða, Eurotips. Getraunaröðin kostar 10 krónur í enska og ítalska boltanum en 20 krón- ur í Eurotips. Samkvæmt upplýsing- um frá Sigurði Baldurssyni fram- kvæmdastjóra er meðalafgreiðsla á hvern þátttakanda 800 krónur. Heild- arvelta er 275 millj. kr. á ári og vinn- ingshlutfall 54%. Greiddir vinningar nema 150 millj., 115 millj. koma héð- an og 35 frá útlöndum. Reksturinn kostar 105 millj. kr. og tekjuafgang- urinn, 55 millj., rennur til íþrótta- og ungmennafélaga um land allt. Metár hjá íslenskri getspá íslensk getspá rekur Lottó 5/38 og Víkingalottó, sem stofnað var í mars 1992. Reikningsárið er frá 1. júlí til 30. júní. 1992/1993 voru greiddar 403,8 millj. kr. í vinninga og 485 millj. 93/94. Vinningshlutfall er 40% í báðum lottóum. Heildarvelta íslenskrar getspár 92/93 var 1.009,9 milljónir króna og 93/94 1.251,4 milljónir. Rekstrar- kostnaður nam 299 milljónum 92/93 og 318,3 milljónum 93/94. Tekjuaf- gangur nam 347,1 millj. 92/93 og 448,1 millj. 93/94. íslensk getspá er í eigu íþróttasam- bands íslands, Öryrkjabandalags ís- lands og UMFÍ. Bingó öll kvöld nema eitt Starfsemi sem ekki fer mikið fyrir alla jafna eru bingó templara og stór- stúkumanna. Fyrir utan þá rekur knattspyrnudeild Þróttar í Reykjavík bingó í Glæsibæ einu sinni í viku. Forsvarsmenn Þróttar neituðu að gefa upplýsingar um starfsemina, umsjón- armaður bingós Templara tók mjög --------- dræmlega í fyrirspurnir Hjár- blaðamanns en umsjónar- gÓðan Uiaður bingós Stórstúku ís- ítað lands í Vinabæ jét þær af _________ hendi þótt honum væri það óljúft. I Vinabæ eru bingó þrisvar í viku og miðað við þær upplýsingar sem Morgunblaðið hefur undir höndum um starfsemina þar er velta bingóanna þriggja hátt á annað hundrað milljón- ir og vinningshlutfall yfír 70%. Ráðstöfun tekjuafgangs af bingói Stórstúkunnar er í þágu bindindis og til greiðslu á fjárfestingum í félags- heimili því sem bingóið er haldið í en Stórstúkan hefur fest kaup á húsnæði í Skipholti, þar sem áður var Tónabíó. Nýkrýndir síldarkóngar Silfri hafsins breytt í gull Þeir Hákon Magnússon, skipstjórí á Húnaröst RE 550, og Jón Eyfjörð, skipstjóri á Þórshamri GK, voru nýlega titlaðir síldarkóngar nútímans. Guðni Einarsson átti tal við hina nýkrýndu kónga um nútímalegar síldveiðar til manneldis. að var í fréttaviðtali í liðinni viku sem helsti síldarsér- fræðingur þjóðarinnar, Jakob Jakobsson fiski- fræðingur og forstjóri Hafrann- sóknastofnunar, veitti þeim Hákoni og Jóni sæmdarheitin síldarkóngar nútímans. Hann sagði þá Hákon og Jón jafnframt eiga sérstakan heiður skilið fyrir að einbeita sér að veiðum á síld til manneldis. Hákon Magnússon byijaði for- mennsku 1957 og fór fyrst sem skip- stjóri á síld 1958. Hann tók því þátt í síldarævintýrum sjöunda áratugar- ins. Jón Eyfjörð fór fyrst á síld 1964 með Pétri Sæmundssyni skipstjóra. Jón tók við skipstjórn á Þórshamri haustið 1990 af þeim sama Pétri og hann byijaði með á sjó. Síldarstofni bjargað Það er ekki síst starfi og leiðsögn Jakobs að þakka að sumargotssíld- inni var bjargað frá útrýmingu. Þegar síldveiðibann var sett á 1970 voru ekki eftir af stofninum nema tvær síldartorfur, um 10 þúsund tonn. Það tók 20 ár að byggja stofn- inn upp aftur og nú er talið að hann sé um 500 þúsund tonn. í ár verða leyfar veiðar á 130 þúsund tonnum sem er álitin vera hámarksnýting miðað við núverandi ástand. Fyrir hrunið mældist stofninn stærstur 1960 og var þá talinn vera 350 þúsund tonn. íslandsmet í síldveiðum Árið 1966 var mesta síldarár ís- landssögunnar. Veitt var úr norsk- íslenska stofninum auk vorgots- og sumargotssíldar. Heildaraflinn það ár varð yfir 770 þúsund lestir. Egg- ert Gíslason skipstjóri og áhöfn hans á Gísla Árna slógu aflamet og fengu 12.692 tonn af síld frá því í maí fram í desember. í bókinni Svartur sjór af síld, eftir Birgi Sigurðsson, kemur fram að þetta var talið vera heimsmet. Önnur skip öfluðu einnig vel. Jón Kjartansson fékk 10.078 tonn og Jón Garðar 10.005 tonn. Húnaröstin er búin að fá um 14 þúsund tonn af síld í haust og ef gæftir leyfa gætu a.m.k. þúsund tonn bæst við til jóla. Jafnt fræði- menn og áhugamenn um síldveiðar, sem haft var samband við, telja að hér sé slegið íslandsmet og það á fjórum mánuðum. Hákon Magnússon skipstjóri var að vonum ánægður með góðan afla. Varðandi met benti hann á að að- stæður væra mjög breyttar frá fyrri síldarárum. Nú ræður kvótinn því hveijir geta orðið síldarkóngar. Húnaröstin veiðir eigin kvóta, kvóta í eigu Borgeyjar og leigukvóta. Há- kon segir að sé rekstrarafgangur hjá útgerðinni þá fari hann til kvóta- kaupa. Tæknibylting „Þetta er búið að vera lyginni lík- ast. Frá því í haust hefur verið mjög góð tíð. Það hefur aldrei verið betra Morgunblaðið/Snorri Hákon Magnússon, skipstjóri á Húnaröst RE. að hausti en nú, nánast ekki bræla fyrr en í þessum mánuði,“ sagði Jón Eyfjörð skipstjóri. Þórshamar er kominn með tæp 10 þúsund tonn í haust og með afla úr síldarsmugunni í vor gæti ársaflinn af síld orðið 12 til 13 þúsund tonn, sem jafnast á við fyrra íslandsmet. Jón segir að veiðar á stórum ný- tísku nótaveiðiskipum og síldarbát- um 7. áratugarins séu ekki sambæri- legar. Skipin í dag séu svo miklu betur útbúin og veiðarnar á allan hátt léttari. Öflugar hliðarskrúfur, sterkar kraftblakkir, stórar nætur og stór skip gera gæfumuninn. „Stóru loðnubátarnir henta langbest í þetta,“ segir Jón. „Það er verið að sækja síldina djúpt og þarf stórar nætur til.“ Til dæmis má nefna að síldamót Þórshamars er yfir 100 faðma djúp og um 340 faðma Iöng (1 faðmur er 183 sm). Mikið er lagt upp úr góðri með- ferð aflans. Þórshamar er búinn fimm stórum tönkum og eru sett 6 tonn af ís í hvern tank fyrir veiði- ferð. Síðan er síld og sjó dælt úr Morgunblaðið/Kristinn nótinni í tankana. Hráefnið geymist við frostmark í kuldablöndunni sem tryggir ferskleika. „Það liggur við að hún sé syndandi þegar við komum í land,“ segir Jón. Það er alltaf farið í land með næturaflann, jafnt þótt ekki fáist nema 30 til 40 tonn. Veiðar samræmdar vinnslu Húnaröstin hefur lagt upp hjá Borgey hf. á Höfn megnið af þeirri síld sem fyrirtækinu hefur borist í haust. Þórshamar hefur lagt upp hjá Síldarvinnslunni hf. í Neskaupstað og verið drýgstur í síldinni í haust þar á bæ. Veiðar skipanna hafa ver- ið skipulagðar með tilliti til vinnslu- getunnar í landi. Samtals hafa um 300 starfsmenn unnið við síldarverk- unina hjá þessum tveimur fyrirtækj- um. Síldin er flokkuð, flökuð og fryst. Þá er Iíka söltuð síld, bæði heil og flökuð. Einungis úrkastið fer í bræðslu. Morgunblaðið/Frímann lón Eyfjörð, skipstjóri á Þórshamri GK. „Það gengur mjög vel að ná síld- inni þegar gefur,“ segir Hákon. „Ef það dúrar eitthvað í myrkri á milli lægða þá þurfum við yfirleitt ekki að taka nema eitt kast til þess að fá góðan skarnmt." Skammturinn sem Hákon færir til Borgeyjar eru 400 til 500 tonn af sfld annan hvern dag. Ef kastið er stærra en skammtinum nemur þá er síldinni leyft að synda úr nótinni þar til passlega mikið er eftir. „Það er aðalatriðið að taka ekki meira en þeir ráða við að vinna,“ sagði Hákon. Síldarvinnslan klárar um 300 tonn af síld upp úr bát á sólarhring, að sögn Jóns. „Við erum búnir að vera í þessu í fjögur haust og auðvitað kemur kunnáttan með reynslunni." Aflinn af Þórshamri þessi íjögur haust hefur allur farið til manneldis. Síldin hefur þaldið sig undanfarið í svonefndu Litladýpi og þar suður- vestur af. Um 60 nn'lna sigling er á miðin frá Stokksnesi. Hákon segir að þarna hafi verið tvær góðar torf- ur og stundum bara ein sem menn hafa verið að kasta á. Að vera kóngur En hvernig er að vera útnefndur síldarkóngur af Jakobi Jakobssyni? < . „Auðvitað er það mikil upphefð þegar Jakob nefnir svoleiðis," sagði Hákon. Hann er búinn að þekkja Jakob síðan á síldarárunum marg- frægu. „Við dáðumst allir að honum. Það er mikið Jakob að þakka að við hreinlega veiddum ekki síldina upp. Menn vora sammála um að þetta var ekki hægt, það var verið að veiða síldina hrognafulla á sumrin og þar með eyðileggja stofninn. En skyn- semin fékk að ráða.“ Hvernig finnst Jóni að vera kom- « inn í hóp síldarkónganna? „Er það ekki takmarkið, getur maður þá ekki farið að hætta?“ svaraði Jón og hló. „Annars er þetta eins og annað í dag, það ræðst af því hvað maður hefur af kvótum. Áður fyrr máttu menn veiða eins og þeir gátu. Þetta eru allt aðrar forsendur." Síldartrollið skemmir fyrir í haust hafa engin skip verið á síldartrolli. Báðir skipstjórarnir telja um að aflinn hefði ekki verið jafngóð- ur og raun ber vitni, ef jafnframt hefðu farið fram togveiðar á síld- inni. „Ég held að margir séu sama sinnis að það fari ekki saman að veiða síld í nót og troll á sömu slóð. ■— í fyrra þýddi ekkert fyrir okkur að reyna að veiða úr sömu torfum og trollbátarnir, við náðum henni ekki þar og urðum alltaf að vera annars staðar," sagði Hákon. Þeim Jóni bar saman um að mikil styggð komi að sfldinni við trollveiðar, torfurnar bæði dreifi sér og dýpki á sér. Síldin haldi sig á svo takmörkuðu svæði að það sé ekki til skiptanna. Jón Eyfjörð telur að þótt mikið af síld sleppi úr trollunum þá sé mikið það hreisturskaðað og drepist. „Þar fyrir utan tel ég að þetta geri hana hálfvitlausa." Jón vill líka meina að nótabátarnir komi með betra hráefni. Þá sé hætt við að meira sé hent þegar síldin er fryst úti í sjó. • Herramannsmatur En borða síldarkóngarnir og áhafnir þeirra síld? „Já, það geram við. Síld er sælgæti,“ sagði Hákon. Um borð í Húnaröst er oft síld á borðum bæði djúpsteikt og einnig marinerað. Þeir á Þórshamri eru líka sólgnir í síld, að sögn Jóns. Þar er , vinsælust síld í edikslegi og oft borin á borð. Báðir skipstjórarnir áttu von á að : geta klárað kvótann fyrir jól, ef | gæftir verða góðar. Þá tekur við jól- • afrí og síðan undirbúningur fyrir ' loðnuvertíð. Jón batt vonir við að s. hægt yrði að fara á síld í vor og ' veiða úr norsk-íslenska stofninum og sagði: „Það er stórt atriðið að samið verði við Norðmenn um að við fáum að fara inn í Jan Mayen lögsög- una.“

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.