Morgunblaðið - 22.12.1994, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 1994 25
Ástkæra ylhýra
móðurmálið
Jóhann Torfason
LEIKLIST
Ljóð og saga
ÞORSTEINN Ö.
STEPHENSEN
Utgefandi: Leiklistarsjóður Þor-
steins O. Stephensen í samvinnu við
Rikisútvarpið. Umsjón með útgáfu.
Sjóðsstjóm Leiklistarsjóðs Þorsteins
O. Stephensen: María Ki-istjánsdótt-
ir, formaður, Guðrún Þ. Stephensen
og Sveinbjöm I. Baldvinsson. Dreif-
ing: Japis.
EKKI verður sagt að mikið hafi
verið hljóðritað af upplestri og leik-
lestri íslenskra leikara en nú er
kominn út diskur með lestri Þor-
steins Ö. Stephensens, sem er
kannski sá leikhúsmaður sem hefur
haft hvað mest áhrif á framsögn
okkar sem vorum svo gæfusöm að
vera að alast upp á því tímabili sem
rödd hans hljómaði í Ríkisútvarp-
inu, við þularstörf, Ijóðaupplestur
og leik í útvarpsleikritum.
Og það verður að segjast eins
og er að það var eins og að hitta
gamlan vin að hlýða á Þorstein
flytja ljóðin og söguna á diskinum;
ljóð sem ekki heyrast heldur oft
flutt nú til dags. Á diskinum eru
ljóð sem hann hljóðritaði á því 33
ára tímabili sem hann starfaði við
Ríkisútvarpið og er elsta hljóðritun-
in frá 1946, þegar Þorsteinn flutti
Til fánans eftir Einar Benediktsson.
Sú yngsta er frá 1977, flutningur
á Kveld eftir Stephan
G. Stephansson.
Á diskinum eru há-
tíðarljóð, saknaðar-
ljóð, tækifæriskvæði,
gamankvæði, ættjarð-
arljóð, stemmnings-
ljóð og síðan brot úr
Fjallkirkjunni eftir
Gunnar Gunnarsson
og það er aldeilis ótrú-
legt að hlýða á það
hljóðfæri sem rödd
Þorsteins var. í ljóðun-
um og sögubrotinu
túikar hann dillandi
glettni, djúpa sorg,
stolt og auðmýkt; svo
blæbrigðarík að Þorsteinn trillar sér
upp og niður tilfinningaskalann án
þess að tapa nokkurn tímann mýkt-
inni.
En það er ekki aðeins vald Þor-
steins yfir röddinni sem gerir þennan
disk heillandi, heldur er framsögnin
svo óvenjulega skýr að hver sam-
hljóði nýtur sín; t er t, d er d, p er p,
b er b og svo framvegis. Hv-hljóð
hljóma skýr og eðlileg, ekki eins og
k eða eitthvað annað sem við getum
klúðrað saman úr þessu hljóði. Og
eftir nokkur ár af ljósvakamiðlum
þar sem síbyljan vellur í linmæltri
leðju út úr misjafnlega vanhæfum
þulum og þáttagerðarmönnum, er
mikill léttir að hlýða á Þorstein. Það
skal þó tekið fram að Ríkisútvarpið
hefur átt hvað skásta fólkið hvað
þetta varðar; þar á bæ virðast menn
ekki alveg tilbúnir að
svíkja þann grunn sem
Þorsteinn lagði með leik-
listarstjóm sinni og þul-
arstörfum og er það vel.
Hins vegar er það svo
að því meira sem kennt
er af íslenskri málfræði
og stafsetningu hér í
skólum, virðist áhersla
á framsögn víkja og
getur verið heil skelfing
að hlýða á ungt fólk
tala sitt móðurmál. Svo
fréttist að frammistaða
íslenskra barna og
unglinga fari stöðugt
versnandi á móður-
málsprófum og ég hef oft velt því
fyrir mér hvort það geti verið vegna
þess að framsagnarkennsla er lítt
eða ekki til staðar. Það hlýtur að
vera auðveldara að læra íslenska
málfræði ef lögð er áhersla á það
frá upphafi að orð séu borin rétt
fram; til dæmis að gata sé borið
fram „gata“ en ekki „gada“, kaka
sem „kaka“ en ekki „kaga“. Bara
svona til að nefna mjög augljós
dæmi um orð sem sjaldan heyrast
borin rétt fram nú orðið.
Það er mikill fengur að þessari
hljóðritun og ég vil hvetja alla for-
eldra til að eignast hann, leika fyr-
ir börn sín, svo þau megi læra
hvernig okkar ástkæra, ylhýra
hljómar í sinni fegurstu mynd.
Súsanna Svavarsdóttir
Jóhann sýn-
ir í verslun
ÁTVR
NÚ STENDUR yfir sýning Jóhanns
Torfasonar í verslun ÁTVR í
Kringlunni. Sýningin stendur fram
í lok janúar.
Jóhann er fæddur 1965 og stund-
aði nám við Myndlista- og handíða-
skóla íslands 1985-1990. Verkin á
sýningunni eru máluð með akrýl á
striga og gerð á þessu ári.
------♦ ♦ ♦------
Ný tímarit
• FJÓRÐA tölublað tímaritsins
Nýir tímar, áramótablað, er komið
út. í þessu tölublaði eru m.a. spá-
dómar fyrir ísland 1995 og ná fram
yfir árið 2004, gerðir af sex ein-
staklingum sem notast við mismun-
andi spáaðferðir.
Viðtöl eru við Láru Höllu Snæ-
fells spámiðil og Ástu Ólu Halldórs-
dóttur sem leggur stund á indverska
stjörnuspeki.
Að auki eru nítján greinar. Allt
efni tímaritsins er frumsamið og
innlent.
Tímaritið Nýir tímarer 64 bls. Það
fæst íáskrift og á helstu blaðsölu-
stöðum. Smásöluverð er kr. 599,
en áskriftarverð erkr. 499.
Þorsteinn Ö.
Stephensen
Þú getur bakað, steikt og
grillað að vild í nýja

BLASTURS - BORÐOFNINUM
Rúmgóður 12,5 lítra ofn, en
ytri mál aðeins 33x44x23 cm.
4 valmöguleikar: Affrysting,
yfir- og undirhiti, blástur og
grill.
Hitaval 60-23CFC, 120 mín.
tímarofi með hljóðmerki, sjálf-
hreinsihúðun og Ijós.
JÓLATILBOÐSVERÐ
kr. 12.990,- stgr.
Þú getur valið um 6 aðrar
gerðir (♦'l'ILWlllj) borðofna.
/rQniX
HÁTÚNI6A REYKJAVÍK SÍMI (91)24420
Öfrískur Arnold
KVTKMYNPIR
Háskólabió, Itíóhöll-
in, Rcykjavík. Borg-
arbíó, Akurcyri
„JUNIOR" ★,/j
Leikstjóri Ivan Reitman. Aðalleik-
endur Arnold Schwarzenegger,
Danny De Vito, Emma Thompson,
Pamela Reed, Frank Langella.
Bandarísk. Universal 1994.
ÞRÁTT fyrir öll herlegheitin;
Schwarzenegger, De Vito, Thomp-
son, Reitman og tugmilljónir dala
þá er ein aðaljólamynd kvikmynda-
versins Universal í ár tæpast meðal-
mynd, sem byggð er á einum brand-
ara. Schwarzenegger, sjálf karlí-
myndin, gildnar undir belti. Hvernig
má þetta nú verða, það er ekki
hlaupið að því að barna vöðvabúnt-
ið?
Vísindin koma vitanlega til bjarg-
ar (svo þeir sem hneigjast að óeðli
geta setið heima). Dr. Schwarzen-
egger lætur hafa sig útí (í nafni
vísindanna að sjálfsögðu) að verða
tilraunadýr dr. De Vito, sem vill
sanna að ftjóvgað egg getur dafnað
í föðurkviði. Svartur vill ekki hætta
leik þá hæst hann ber heldur verða
pabbi eða öllu frekar mamma.
Mamman, eða öllu frekar pabbinn,
er svo dr. Thompson. En þar sern
þau þrjú, Svartur, Thompson og hið
nýfædda afsprengi nútíma vísinda,
leiðast svo alsæl inní sólarlagið þá
sannast hið fornkveðna allt er gott
sem endar vel“, eða hvað?
Tæpast. Fyrir utan einhæfni
brandarsmiðjunnar er illþolandi að
horfa uppá Schwarzenegger böggl-
ast við hvert gamanhlutverkið á
fætur öðru — með fátæklegum
árangri. „Nú á hann að drífa sig,
ekki seinna en á stundinni, í T 3,
Total Recall 2 eða einhveija aðra
ærlega hasarmynd", sagði klökkur
aðdáandi hans að sýningu lokinni,
DOKTORINN með afkvæmið.
var mikið niðri fyrir og virtist bumb-
ult af sýningunni. Það er nokkuð til
í því. Þessi fyrrum pottþétta ímynd
karlhetjunnar, átaka, spennu og
skemmtunar á undanförnum árum
er að eyðileggja sig í hlutverkum
sem henta hvorki leikaranum né
því sem hann stendur fyrir. Það
mátti brosa að Tvíburunum, jafnvel
Dagskólalöggunni, síðan tók að
halla undan. Síðasta spennumynda-
hetjan galt afhroð og endaði sem
ein langdýrustu mistök í kvik-
myndaheiminum fyrr og síðar.
„Grín“-kaflar Sannra lyga voru
vondir hlutar annars magnaðrar
spennumyndar og nú er röðin kom-
in að Junior, sem getur ekki flokk-
ast undir neitt annað en enn eitt
glappaskotið á ferli leikarans vin-
sæla. Sem með sama áframhaldi
gæti hægast endað á sama hátt og
hann byijaði; með myndum á borð
við Hercules Goes Bananas. Og
eymingja Ennna, hún er hreint út
sagt skólabókardæmi um kolrangt
leikaraval. Alltof fáguð, bresk, og
mikilhæf leikkona til að taka þátt
í skemmtun í þessum gæðaflokki.
Pamela Reed og Aerosmith, De
Vito og skurðlæknamúnderingin,
allt saman í fiinmaura kantinum.
Sæbjörn Valdimarsson.