Morgunblaðið - 04.01.1995, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 4. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Guðlaugur Þorvaldsson lætur af starfi ríkissáttasemjara
Morgunblaðið/Árni Sæberg
GUÐLAUGUR Þorvaldsson, fráfarandi ríkissáttasemjari, af-
henti nýjum ríkissáttasemjara lyklavöldin að „Karphúsinu" í
gær. Á myndinni eru talin frá vinstri Þórir Einarsson, nýr ríkis-
sáttasenyari, Geir Gunnarsson, vararíkissáttasemjari, Elísabet
Ólafsdóttir, skrifstofustjóri hjá ríkissáttasemjara, og Guðlaugur
Þorvaldsson, fráfarandi ríkissáttasemjari.
Sambandsstjórn VSÍ um
endurnýjun kjarasamninga
Samningum verði
hraðað o g ráðið
til lykta sem fyrst
Fólkið er
minnis-
stæðast
GUÐLAUGUR Þorvaldsson rík-
issáttasemjari lét af störfum í
gær eftir rúmlega hálfan annan
áratug í embætti og við tók Þór-
ir Einarsson, sem verið hefur
prófessor við Háskóla íslands. I
samtali við Morgunblaðið sagði
Guðlaugur að sér væri margt í
huga við þessi tímamót, enda
væri starfsvettvangur ríkissátta-
semjara eðli málsins samkvæmt
oft erfiður. Hann væri afar þakk-
látur fyrir að hafa getað gegnt
þessu starfi í hartnær sextán ár
áfallalitið, en að auki starfaði
hann með Torfa Hjartarsyni þá-
verandi sáttasemjara í átta ár.
„Minnisstæðast er jú fólk og
mér eru afar kærar minningarn-
ar frá mörgu hér. Þó ég hafi
kynnst mörgum áður, bæði niðri
í Arnarhvoli, uppi í Háskóla og
víðar í þjóðlífinu, þá kynntist ég
annars konar fólki hér, fólki alls
staðar af landinu og úr öllum
atvinnugreinum, vinnuveitend-
um og verkafólki og starfsmönn-
um af ýmsu tagi. Þetta fólk var
mér ákaflega hjartfólgið, auk
þess náttúrlega sem þetta hefur
eiginlega verið mitt annað heim-"
ili,“ sagði Guðlaugur.
Hann sagði að margir samn-
ingar væru mjög eftirminnilegir
og nefndi í því sambandi kjara-
samningana 1984 þegar opinber-
ir starfsmenn fóru í verkfall.
Einnig væru minnisstæðir kjara-
samningarnir 1992 í kjölfar þess
að hann lagði fram miðlunartil-
lögu eftir að á ýmsu hafði geng-
ið í samningaviðræðunum.
Aðspurður segist hann ekki sjá
breytingar á embætti ríkissátta-
semjara alveg á næstunni, þó
auðvitað fylgi nýir siðir nýjum
mönnum að einhveiju leyti. Fyrir
nokkrum árum á fundi norrænna
ríkissáttasemjara hafi hann
dregið í efa að embættið yrði til
eftir 10-15 ár í núverandi mynd
og norski ríkissáttasemjarinn
tekið undir þá skoðun. Nú sé
hann hins vegar ekki eins viss
um þetta. Breytingar á þessu
sviði séu afar hægfara, „en allt
í heiminum er háð breytingum
og þetta embætti líka,“ sagði
Guðlaugur að lokum.
SAMBANDSSTJÓRN Vinnuveit-
endasambands íslands hvetur ein-
dregið til þess að samningaviðræð-
um á almennum vinnumarkaði
verði hraðað og ráðið til lykta sem
fyrst.
„Tefjist kjarasamningar um of
skýtur það fjárfestingum og fram-
kvæmdum einstaklinga og fyrir-
tækja á frest og eykur atvinnuleysi
í landinu,“ segir í samþykkt sam-
bandsstjórnar VSÍ sem kom saman
í gær til að ræða áherslur við end-
umýjun kjarasamninga.
„Það er samstaða um það í sam-
bandsstjórninni að reyna að flýta
samningum eins og frekast er unnt
ef þess er einhver kostur,“ segir
Magnús Gunnarsson, formaður VSÍ.
VSÍ hafnar kollsteypuleiðinni
Vinnuveitendasambandið lýsir
sig reiðubúið til samninga sem
miða að hliðstæðum kaupbreyting-
unv og í nálægum löndum, lægri
verðbólgu og vöxtum og trausturr.
gjaldmiðli. „Lífskjör geta batnað
varanlega með hægfara breyting-
um en ekki með miklum launa-
hækkunum og tilheyrandi verð-
bólgu, gengisfalli, vaxtahækkun og
atvinnuleysi. VSÍ hafnar koll-
steypuleiðinni og mun ekki semja
á þeim grundvelli,“ segir í sam-
þykkt sambandsstjómarinnar.
Jafnframt kallar hún eftir sam-
starfí við verkalýðshreyfinguna um
gerð kjarasamninga til lengri tíma
sem hafi það að markmiði að
treysta kjör launafólks og tryggja
vinnu.
„Við lifum í mjög breyttu um-
hverfi frá því sem áður var,“ segir
Magnús Gunnarsson. „Við erum
með fijálsan markað í vaxtamálum,
frjálst flæði fjármagns til útlanda
og þetta hvort tveggja er viðkvæmt
ef óvissa og óöryggi um kjarasamn-
inga stendur lengi yfir. Það er líka
ljóst að það hægir á þeim upp-
gangi og krafti sem hefur verið að
færast í ýmis fyrirtæki á síðustu
mánuðum og menn hika við að
fara út í fjárfestingar og nýráðn-
ingar meðan þessi óvissa stendur,“
segir hann.
Hjálmar H. Ragnars og Arni Björnsson um
hljóðritanir í þýska Þjóðfræðisafninu
íslensk þjóðlög, en
ekki verk Jóns Leifs
ÍSLENSKAR hljóðritanir í þýska
Þjóðfræðisafninu í Berlín hafa
ekki að geyma áður óþekkt tón-
verk eftir Jón Leifs heldur íslenskt
þjóðlagasafn tónskáldsins frá ár-
unum 1926 og 1928. í Morgun-
blaðinu 30. desember var greint
frá fundi tónverka eftir Jón Leifs
í Berlín, en þar mun vera um fyrr-
nefnd þjóðlög að ræða.
Hjálmar H. Ragnarsson, tón-
skáld, telur engan vafa leika á að
hér sé um safn þjóðlaga að ræða
en verðmæti hljóðritananna felist
fyrst og fremst í því að þær gætu
varðveitt elstu gerð norrænna
þjóðlaga. Hann segir að þjóðlaga-
safn Jóns Leifs og þjóðlagasafn
Bjarna Þorsteinssonar hafi nýst
Jóni sem grunnur verka hans allt
frá því á þriðja áratugnum fram
til dauðadags.
Árni Björnsson, þjóðháttafræð-
ingur á Þjóðminjasafninu, telur að
að megninu til sé um sömu hljóð-
ritanir að ræða og geymdar séu í
Þjóðminjasafninu. Hins vegar séu
miklar líkur á að stærsti hluti
hljóðritanna í Berlín sé skýrari en
hljóðritanir á Þjóðminjasafninu þvi
þær hafi strax verið færðar yfir á
koparhólka. Hann segist halda að
Þjóðfræðisafnið í Berlín vænti sið-
ferðislegs stuðnings fremur en
fjárstuðnings frá íslandi til tækja-
kaupa.
Tvær gerðir hljóðritana
Árni sagði að Jón Leifs hefði
fært Þjóðminjasafninu 60 til 70
vaxhólka með hljóðritunum af ís-
lenskum þjóðlögum á 100 ára af-
mæli safnsins árið 1963. Jón hefði
safnað lögunum á árunum 1926
og 1928 og komi fram í gjafa-
bréfi að um afrit sé að ræða.
Frumsteypumar hafi glatast í síð-
ari heimsstyrjöldinni. Hann segir
að allt fram á síðasta sumar hafi
verið haldið að frumgerðirnar
væru að fullu glataðar. Þá hafi
dr. Suzanne Ziegler, forstöðumað-
ur tónlistardeildar þýska Þjóð-
fræðisafnsins, haft samband við
Þjóðminjasafnið og upplýst að þær
væru komnar í leitirnar.
Árni sagði að á íslandi væru
hljóðritanirnar á vaxhólkum. „Þeir
Hljóðritanimar á þýska
Þjóðfræðisafninu í
Berlín em taldar verð-
mætar þar sem þær
geti varðveitt elstu
gerð norrænna þjóð-
laga. Líkur em á að
þessar hljóðritanir séu
skýrari en þær sem
Þjóðminjasafnið hefur
í sinni vörslu.
þola aðeins fáar afspilanir og ekki
var vitað hversu oft þeir höfðu
verið spilaðir þegar þeir komu í
safnið. Fyrir um þrjátíu árum
sendum við hólkana til Lundúna
og létum færa efnið yfir á segul-
bönd. En upptökurnar vom lélegar
að gæðum. Við vitum ekki hvers
vegna. Hvort hólkarnir hafi verið
orðnir svona lélegir eða hvort
tæknin hjá þeim í Lundúnum hafi
ekki verið betri. Henni hefur auð-
vitað fleygt fram á síðugtu 30
árum,“ sagði hann.
Hann sagði að líklega væri að
megninu til um sömu hljóðritanir
að ræða á Þjóðminjasafninu og
þýska Þjóðfræðisafninu. „En það
sem er mest spennandi við fundinn
í Þýskalandi er að Þjóðveijar hafa,
líklega fyrir stríð, fært töluvert
af hljóðritunum af vaxhólkunum
yfir á koparhólka. Við gerum okk-
ur sem sé vonir um að á þeim séu
miklu hreinni upptökur heldur en
á vaxhólkunum hér heima,“ sagði
Árni um leið og hann minnti á að
til að leika upptökurnar þyrfti
dýran leysibúnað. Með því móti
væri hægt að leika upptökumar
án nálar, þ.e. án þess að spilla
hólkunum.
Áhugi víðar en í Þýskalandi
Ámi sagði að ekki virtist vera
beðið um peningastyrk frá íslandi'
til tækjakaupanna. „Þjóðveijarnir
óska aðeins eftir siðferðislegum
stuðningi, eins konar umsögn frá
yfirvöldum menntamála á íslandi,
til að senda með umsókn um styrk
frá sjóðum á vegum Evrópusam-
bandsins. Með því móti sýndu þeir
fram á að víðar en í Þýskalandi
væri áhugi fyrir að hlýða á upptök-
urnar.
Fram hefur komið að á hólkun-
um séu upptökur með verkum
eftir Jón Leífs. Árni segir að hér
sé um misskilning að ræða. „Hér
er alls ekki um að ræða lög eftir
Jón Leifs, t.d. við lög einhverra
þjóðskálda eins og talað hefur
verið um í fréttum, heldur íslensk
þjóðlög. Jón Leifs fór um landið,
sumrin 1926 og 1928, og safnaði
saman þjóðlögum bæði af fræðaá-
huga og vegna þess að hann not-
aði lögin við sínar eigin tónsmíð-
ar. Hólkarnir geyma upptökurn-
ar,“ sagði Árni og hann lagði
áherslu á að mikill fengur væri
að Jieim.
Arni sagði að sama vandamál
væri með að hlusta á enn eldri
hljóðritanir en hljóðritanir Jóns.
„Við geymum hér t.a.m. upptökur
Jóns Pálssonar, föðurbróður Páls
ísólfssonar, frá árunum 1903 til
1912. Okkur vantar tæki til að
spila hólkana. Þau eru mjög dýr
eins og greinilegt er á því að safn
eins og þýska Þjóðfræðisafni berst
í bökkum við að fjármagna kaup-
in.“
Hjálmar H. Ragnarsson, tón-
skáld, hefur kynnt sér líf og starf
Jóns Leifs og skrifaði meðal ann-
ars meistaraprófsritgerð um verk
hans við Cornell-háskóla árið
1980. Hann segir að Jón hafi fyr-
ir tilstilli fyrirrennara þýska Þjóð-
fræðisafnsins verið sendur hingað
til lands til að safna og hljóðrita
íslensk þjóðlög sumrin 1926 og
1928.
Jón, þá 27 og 29 ára gamall,
ferðaðist um vestan- og norðan-
vert landið í því skyni og skilaði
að því loknu afrakstri ferðarinnar
til safnsins. Eftir komuna til
Þýskalands skrifaði Jón skýrslur
um ferð sína og þekkt er grein
Erichs Von Hornbostel, þjóðlaga-
fræðings og forstöðumanns áður-
nefnds safns, um íslenska tví-
söngva.
Grunnar að verkum Jóns Leifs
Hjálmar segir að Jón hafi hald-
ið því fram að finna mætti grunn
norrænnar tónlistar í íslenskri
þjóðlagagerð enda væri hún vel
varðveitt í einangruðu landi.
Hann hafi talað um að þjóðlögin
mynduðu eins konar hrúgu og út
úr henni mætti lesa lögmál og
nota í aðrar tónsmíðar. Sjálfur
notaði Jón Leifs þennan efnivið í
verkum sínum og nefnir Hjálmar
í því sambandi að hans eigið safn
og þjóðlagasafn Bjarna Þorsteins-
sonar hafi nýst honum sem
grunnur verka sinna allt frá því
á þriðja áratugnum fram til
dauðadags.
Hjálmar segir verðmæti hljóð-
ritananna fyrst og fremst felast í
því að þau gætu varðveitt elstu
gerð norrænna þjóðlaga. Hann
nefnir í því sambandi að þrátt fyr-
ir að mikil verðmæti séu falin í
safni Bjarna Þorsteinssonar verði
að teljast galli að það sé skráð af
mörgum aðilum og í því sé of al-
gengt að lög séu þvinguð í hefð-
bundna hugsun. Hann segir að í
hljóðritunum Jóns Leifs megi
heyra raddir fjölmargra, meðal
annars gamals fólks, fara með
texta, þekkta og óþekkta. Jón
hafi skráð heiti laganna og lögin
sjálf séu að einhveiju leyti skráð.

t
í
>
>
\
i
>
í
i
>
I