Morgunblaðið - 04.01.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. JANÚAR 1995 21
FERÐALÖG
AÐSEIMDAR GREINAR
kvæmdir um daga þessa óviðjafn-
lega keisara og ekki aðeins var
múrnum mikla lokað, heldur var
strax eftir valdatöku mikilleikans
hafist handa við að byggja grafhýsi
hans, og álíta menn að það hafi tek-
ið 700.000 manns allt að 36 ár að
fullgera það. Allar tölur voru þannig
miklar á valdatíð Qin Shi Huangdi
og það var víst hann sem átti þijú
þúsund hjákonur, og segir sagan að
stærsti ættbogi kínveija sé frá hon-
um kominn, og að hann sé faðir allra
kínveija. Eftirnafnið „Huang Di“
útleggst þannig „guli keisarinn".
Uppgangur borgarinnar stóð ann-
ars frá því um 1000 f.Kr. til um
1000 e.Kr. og var það einkum undir
Tang ættarveldinu 618-907 sem
vegur hennar var hvað mestur og
var hún þá sennilega stærsta borg
veraldar með einni milljón íbúa innan
borgarmúranna og viðlíka Ijölda ut-
an þeirra. Xian er í dag höfuðborg
Shaanxi héraðsins, en fyrrum var
hún höfuðaðsetur sjötíu keisara ell-
efu ættarvelda og hét þá Changán.
Auðæfi borgarinnar voru erlendum
kaupmönnum sem eitt af furðum
veraidar og hún var lokamark
10.000 kílómetra ferðalags þeirra
um Silkiveginn.
ótt UNESCO hafi um árabil
stjónað umfangsmiklum
upgreftri er ekki nema hluti
haugsins kominn í ljos og er talið
að sjálf höll keisarans liggi enn
óhreifð undir 46 metra háum hól við
rætur fjallsins Lishan. Segja munn-
mæli að allir listamenn og iðnaðar-
menn og aðrir sem unnu að gröfinni
hafi verið grafnir lifandi með keisar-
anum til að þeir ljóstruðu ekki upp
leyndarmálum hennar.
Qin Shi Huangdi var yfirgengi-
lega strangur og óvæginn drottnari
og hann var vafalítið einn af upp-
hafsmönnum ritskoðana og bóka-
brenna, en árið 213 f. Kr. var öllum
ólögmætum bókum kastað á bál, og
dauðarefsing innleidd við útgáfu
óleyfilegra bóka. Álitið er að þá
hafi 460 konfúskir lærdómsmenn
verið brenndir lifandi, auk þess sem
allir liðu undir veldi hins einráða
keisara. En hér sannaðist sem oftar,
að fall er drambi næst, og enn frek-
ar, að sér grefur gröf þótt grafi, því
að svo margir voru þvingaðir til að
vinna við hinar mörgu risafram-
kvæmdir hans og aðalsins, m.a.
múrinn mikla og grafhýsið, að
vinnuafl tók að skorta í landbúnaði
og verzlun. Afleiðingarnar voru sí-
vaxandi hungursneyð og ekki liðu
mörg ár frá dauða hans 211 f.Kr.
að bændur gerðu uppreisn og
steyptu syni hans og arftaka.
Foringinn Liu Bang sem leiddi
uppreisnina útnefndi þá
sjálfan sig fyrsta keisara
Han-ættarveldisins árið 206 f.Kr.
Kínverjar sækja nafn sitt til þessar-
ar ættar og enn í dag nefna þeir sig
sjálfir „Han-þjóðina“. Han-ættar-
veldið þ.e. hið vestra og eystra ríkti
í nær 400 ár og meðan fyrstu keisar-
arnir voru við völd var slakað á
ýmsum hinna ströngu tiiskipana Qin
veldisins, og þeim sem börðust fyrir
keisarann var umbunað með lénum.
Ekki einungis aðallinn heldur einnig
kaupmenn og embætlismenn gátu
nú keypt sér jarðnæði. í öllum aðal-
atriðum var þó farið eftir fyrra kerfi,
nema hvað embættismenn fengu
aukin völd, og löggilding þeirra var
innleidd árið 124 f. Kr.
Það kraumaði þannig í stjóm-
skipulaginu í Kína á þessum árum,
og margt af því sem maður les kann-
ast maður við úr mannkynssögu í
Evrópu frá fyrri öldum, einkum hvað
varðar aðalinn, lénsskipulagið og
embættismenn, - svo lengi lifði í
gömlum glæðum.
Og það fer ekki hjá því að hver
sá er gluggar i sögu Kína fái meiri
yfirsýn yfir þróun veraldarsögunnar,
og um leið dýpri skilning á mörgum
mannlegum fyrirbærum og athöfn-
um. Og svo má ekki gleyma í tilefni
áramótanna, að Kínveijar fundu upp
púðrið, og því eru til púðurkerlingar
og kínveijar ásamt skrautlýstum
himni flugelda, sem svo voru kímið
að öllu flugi um loftin blá og út í
óravíddir geimsins. Það voru líka
Kínveijar sem formuðu þá djúpu
speki; “sigurvegurunum er hampað
sem frelsurum, en hinir sigruðu
stimlaðir þorparar".
Það leið ekki á löngu frá því gröf
Qin Shi Huangdi uppgötvaðist, að
augu heimsins beindust að Xian, og
gripir úr gröfinni rötuðu á sýningar
um víða veröld. Skoðaði ég kínverzk-
ar fornleifar frá 7000 ára tímabili á
Lousianasafninu í Humlebæk í maí
eða júní 1980, og þar á meðai fjórar
stórar leirstyttur frá Xian, og var
það ólýsanleg lifun, má jafnvel segja
að augun ætluðu úr höfðinu á sum-
um af undrun og margir rýmislista-
menn nútímans voru sem lamaðir.
Þetta var eins og boðskapur til
frosksins í brunninum um víðáttur
heimshafanna, svo vitnað sé til ann-
ars kínversks spakmælis, en undir
öðrum formerkjum þó. Það merki-
lega við fundinn er, að þegar menn
af tilviljun rákust á hauginn, komu
þeir að fyrstu grafhvelfingunni og
framvarðsveit hermanna, þar sem
þeir höfðu staðið óbifanlegir ásamt
hestum sínum í 2200 ár. Það var
sem heill her kæmi upp úr jörðinni,
með tímans langa drögu dauða og
lífs í farteskinu. Ekki alveg hnar-
reistir né ýkja vígalegir en virðuleg-
ir mjög og eins og flaumur einstakl-
inga sem hollir valdinu og keisara
sínum vernda hann um alla eilífð.
Og það er ekki nóg að þessar
6-7000 styttur í fullri stærð væru
formaðar í leir með höndunum, held-
ur koma fram andlitsdrættir hvers
og eins og stríðsbúningar þeirra, og
þar með fengu menn ómetanlegar
heimildir um voþn og veijur frá
þessu tímabili, jafn ljóslifandi og
menn fá í dag tilbúinn fatnað úr
búð! Þessu fylgdu og stríðshestar,
vagnhestar og kerrur sem og keröld
undan vistum hvers konar.
Það fer ekki hjá því að menn finni
til smæðar sinnar, er þeir standa
frammi fyrir þessum mikilfenglegu
áþreifanlegu minjum löngu liðins
tíma og væri upplit á vestrinu, ef
það ætti þó ekki væri nema örlitla
hliðstæðu, en þetta skeði einmitt á
svipuðum tíma og Púnveijastríðið,
og er hinn Karþóski herforingi
Hannibal fór með fíla sína yfir Alpa-
fjöllin, sem frægt er í sögunni, en
vel að merkja einungis sögunni og
skráðum heimildum.
að er ólýsanleg tilfinning að
ganga um fyrstu grafhvelf-
inguna, af þeim þremur sem
grafnar hafa verið upp, en hún er
62 metra breið, 230 metra löng og
5 metra djúp. Og fyrir utan ieirfígúr-
urnar bætast við 10 þúsund' stykki
af vopnum, og þau ekki úr leir!
Og svo er þetta einungis upphaf-
ið, því að talið er að það taki 50 ár
í viðbót að grafa allt það upp sem
hinir 700.000 einstaklingar er unnu
við grafhýsið voru í 36 ár að vinna
að og forma, sem fyrr segir.
Það er fleira merkilegt sem fund-
ist hefur í Xian og nágrenni og þar
á meðal hinn svokallaði „Lantian
maður“, en fornleifafræðingar fundu
árið 1964 steingerving af hauskúpu
apamanns, sem á að vera 1.150.000
ára gömul og einnig fundu þeir stein-
gervinga af aýrum og frumstæðum
áhöldum úr steini frá svipuðu tíma-
skeiði. það er iíka stórmerkilegt
fornminjasafn í útjaðri borgarinnar
og hið langsamlegast yfirgripsmesta
og nútímalegasta sem við heimsótt-
um á allri Kínaferðinni. En því mið-
ur var tíminn til að skoða full knapp-
ur og ég einn uppgötvaði óviðjafn-
legt safn mongólskra gripa í kjallar-
anum, en fékk svo ekki tóm til að
skoða þá nema lauslega.
Xian lætur ekki mikið yfir sér
frekar en margir aðrir staðir þar sem
leynast ómetanlegar fornminjar og
því verða margir fyrir vonbrigðum,
en borgin og umhverfi er einna efst
á óskalista mínum fari ég aðra ferð
til Kína og þá mun ég dvelja lengur
á söfnum en skemur við matarborð-
in.
Athygli okkar beindist fljótlega
að fólkinu í Xian, sem okkur þótti
dálítið frábrugðið því í norðri og
kvenfólkið fallegra, það mun þannig
nokkur blæbrigðamunur á útliti Kín-
veija eftir landshlutum. Hótelið okk-
ar var mjög gott og frammi í mót-
tökusal var stór veggmynd af lands-
lagi og fjöllum og féll mjög vel að
rýminu. Var ótvírætt heillegasta og
nútímalegasta verkið sem við sáum
á allri ferðinni og hefði verið ánægju-
iegt að sjá meira af slíku.
Eftir að gröf gula keisarans
fannst, streymir fólk frá allri heims-
byggðinni til Xian.og stjórnvöld hafa
ekki við að reisa ný hótel yfir mann-
fjöldan. Sallafín hótel sjást út um
allt og önnur risastór í byggingu,
eins og raunar í öllum borgum Kína
sem við heimsóttum
Fiskveiðistefna fyrir
allan heiminn eða
glæpur aldarinnar?
ÓLAFUR Hannib-
alsson sagði í Vikulok-
unum í útvarpinu í
morgun að íslenzk fisk-
veiðistefna gæti verið
fyrirmynd fyrir allan
heiminn, ef rétt væri á
haldið. Hann er ekki
hrifinn af fiskistefn-
unni, enda ekki von,
því að allt bendir til að
núverandi stefna muni
leggja allar byggðir um
alla Vestfirði í auðn, á
þessu næsta og fyrsta
kjörtímabili hans sem
þingmanns Vestfirð-
inga. Það er þannig
tími til kominn, að
hann taki til höndunum um breyt-
ingu á fiskveiðistefnunni, og eru
margir sem myndu fagna þeim liðs-
auka.
Núverandi fiskistefna á ekki upp
háborðið hjá almenningi, en aðeins
hjá höfðingjaveldinu, því sem nefnst
hefir ólígarkí frá fornu fari, og var
allsráðandi um allan heim, allt fram
til frönsku byltingarinnar. Á íslandi
hefir aldrei verið svonefnt lýðræði,
heldur höfðingjaveldi, og eru íslend-
ingar þar í sama báti og Rússar.
Rétt valdaritö í fiskveiðum hér er
nú þessi: LÍÚ, sjávarútvegsráð-
herra, ríkisstjórn, og síðast lág-
aðallinn eða „þriðja stétt“, sem
skipar svonefnt Alþingi, en Alþingi
er nú réttilega skilgreint sem höfuð-
laus her jámanna.
Sá, sem gengur fram gegn fiski-
stefnunni, á vísan stuðning almenn-
ings, eins og þegar hefir sannast í
prófkjörinu í NV, en Pálmi á Akri
sagði að Vilhjálmur Egilsson Tví-
höfði hefði verið sjálfum sér verstur
þar.
Staða fiskistefnunnar nú
Nýi Vigri kom inn um daginn
af Reykjaneshrygg með 98 m.kr.
karfaafla og Þerney sló það met
þrem dögum síðar með rúmum 100
milljónum. Hún hafði þó komið við
í nokkra daga á Vestfjarðamiðum,
til að sinna skylduhlutverki LÍÚ um
að drepa niður byggð á Vestfjörð-
um. Þetta eru tvö af öflugustu út-
hafsskipum flotans núj og eiga eng-
an kvóta að hafa í landhelginni, þar
sem þau eyða öllu lífi og umhverfi
fisks.
Bezta útgerð á íslandi á þessu
ári eru sennilega Tjaldarnir tveir,
sem haldið er út frá Hellissandi
með mengunarlausum veiðum á línu
með beitingarvélar um borð, og
höfðu í lok október veitt (mest grá-
lúðu) fyrir meir en 200 milljónir
hvort skip, með 7-8 manna áhöfn.
Síðan veiðum í Smugunni var
hætt, hafa um 30 togarar eða fleiri
að jafnaði verið að LÍÚ-þorskveið-
um innan 50 mílna linunnar undan
Vestfjörðum. Síðasta þriðjudag
voru 44 stór rækjuskip að veiðum
á uppeldissvæði smáþorsksins á
Hala, Kögurgrunni og fyrir Norður-
landi. Mest sá eg 7/11 alls 93
rækjuskip í einu innan 50 mílnanna.
Til viðbótar er svo allur rækju-
floti Norðmanna, sem nú hefir feng-
ið samning um að mega drepa alla
rækju, og þar með grálúðu, Græn-
landsmegin á Dohrnbanka.
Hefir virkilega enginn af lágaðl-
inum á Alþingi áhyggjur af þessu
eða framtíðinni? Er verið að kjósa
alþingismenn í dauð hlutverk í Leik-
brúðulandi? Hvað hyggjast þeir fyr-
ir, þegar allt er hrunið? Spyr sá sem
veit. Svarið er: Ekkert.
Þróunarsjóður
sjávarútvegsins
Samkvæmt reglugerð nr. 416,
20.07.94, 1. gr., er hlutverk sjóðs-
ins að „stuðla að aukinni arðsemi
í sjávarútvegi. Til að draga úr af-
kastagetu í sjávarútvegi veitir sjóð-
urinn styrki til úreld-
ingar fiskiskipa ..
Það var fyrir löngu
orðið ljóst, að mikil
hætta er tekin rneð
notkun stórra úthafs-
togara á grunnslóð-
inni. Samt hefir LÍÚ
tekist að koma því svo
fyrir, að mestur hluti
þorskkvótanna er kom-
inn á þessi skip.
Jafnframt er vitað, að
minnsta arðsemin er í
útgerð þessara skipa,
og þau vinna umhverfi
fisksins óbætanlegt
tjón til frambúðar.
Þetta er algjör öfug-
þróun, og því ber að snúa frám-
kvæmd fiskistefnunnar við, og beita
þessum skipun á úthafinu, svo sem
eðlilegt er. Ranghugmyndirnar í
sjávarútvegsráðuneytinu eru þó enn
verri, þegar það túlkar tilgang lag-
anna þannig að það eigi að „draga
úr afkastagetu i sjávarútvegi" al-
mennt.
Tilgangur íslenzkrar fiskveiði-
stefnu á samkvæmt eðli málsins að
vera sá, að auka afkastagetu fiski-
flotans, og þetta er gert á þann
hátt, að nota úthafsveiðiflotann til
Er fiskveiðistefnan fyr-
irmynd annarra þjóða
eða glæpur aldarinnar,
spyr Onundur Asgeirs-
son, sem telur framtíð
íslenskra fiskveiða
stefnt í hreinan voða.
veiða á úthafinu, en nota núverandi
flota minni skipa, sem nota meng-
unarlausar og umhverfisvænar
veiðiaðferðir, til veiða innan 200
mílna fiskveiðilögsögunnar.
Þetta sjá allir og skilja, nema
LÍÚ, sem teflir allri framtíð fiskveið-
anna og þjóðfélagsins í augljósan
voða. Núverandi fiskveiðistefna er
ekki til fyrirmyndar öðrum þjóðum,
heldur með réttu glæpur aldarinnar
gagvart íslenzku samfélagi, og er
reyndar ekki heldur stórútgerðinni
tii hags, þegar til lengri tíma er litið.
Fyrirgreiðsla Þróunarsjóðsins á
þessu ári nemur rúmum þrem millj-
örðum fram til þessa. Þetta fé hefir
verið tekið að láni erlendis í þeirri
von, að einhveijar aðrar útgerðir
fáist til að greiða þetta fé síðar, sem
er augljós vonarpeningur, og brot á
stjórnarskrá landsins.
Það er ekki hægt að lögbinda
einn til að gi’eiða gamlar skuldir
annars. Þetta á ekki sízt við, þegar
um óþjóðhollar aðgerðir er að tefla.
Menn taka erlend lán til að kaupa
ónauðsynleg skip, og menn taka
síðan erlend lán til að úreida of stór-
an veiðiflota, kannske sömu skipin,
og samfélagið borgar. Þetta er fiski-
stefna að endemum.
Meðan á þessu gengur í stjórn-
sýslunni við Skúlagötuna, eru flest-
ar byggðir á Vestfjörðum orðnar
togaralausar, og fiskvinnslan flutt
út á haf. Trillukarl að vestan segir
mér, að aðstaða þeirra sé nú eins
og manns, sem stendur á miðri hrað-
braut og sér endalausa röð stórra
strætisvagna bruna framhjá sér í
báðar áttir, þegar 30 eða fleiri stór-
ir úthafstogarar bruna fram hjá
trillunum eftir 12 mílna mörkunum.
Þeir hitta víst ekki alltaf á réttu
mörkin, og slysast oft innfyrir að
sögn, einkum á nóttunni.
Höfundur er fyrrverandi
forsljóri Olís.
Önundur
Ásgeirsson