Morgunblaðið - 05.01.1995, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 5. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ÞORGRÍMUR
BRYNJÓLFSSON
+ I>orgrímur
Brynjólfsson
fæddist í Vatnahjá-
leigu í Austur-
Landeyjum 15.
febrúar 1908. Hann
lést á Vífilsstöðum
27. desember 1994.
Foreldrar hans
voru Margrét Guð-
mundsdóttir, f. 9.
ágúst 1874, d. 15.
september 1959, og
Brynjólfur Jónsson,
f. 10. apríl 1857, d.
15. júní 1932. Börn
þeirra hjóna voru: Jónheiður
Magnea, f. 1896, Guðjón, f.
1898, Guðmundur, f. 1901,
Guðni, f. 1903, María, f. 1905,
Þorgrímur, f. 1908, Guðmund-
ur, f. 1909, Óskar, f. 1910, Sig-
urður N., f. 1912, Jón, f. 1913,
Guðrún, f. 1914 og er hún nú
sú eina sem enn er á lífi. Eftir-
lifandi kona Þorgríms er Ingi-
björg Jónsdóttir, f. 19. desem-
ber 1915 á Ljótsstöðum í Skaga-
firði. Börn þeirra eru: Reynir,
f. 7. október 1936,
og Víðir Páll, f. 2.
mars 1941. Þor-
grímur ólst upp í
Landeyjunum, flutt-
ist snemma með
fjölskyldu sinni til
Vestmannaeyja þar
sem hann hóf störf
við sjómennsku. Síð-
an flytur hann með
fjölskyldu sína til
Siglufjarðar 1938
þar sem hann starf-
aði við ýmis störf,
s.s. sjómennsku,
formennsku á síldarplönum,
bátaútgerð, verslunarstörf og
kaupmennsku. Fyrst stofnuðu
þau hjónin verslunina Túngötu
1 á Siglufirði sem þau ráku þar
til þau fluttu til Reykjavíkur
1955. Þorgrímur varð þá versl-
unarstjóri í Ritfangaverslun
ísafoldar þar til þau hjónin
stofnuðu Tösku- og hanskabúð-
ina, Skólavörðustíg 7. Útför
Þorgríms fer fram frá Foss-
vogskirkju í dag.
ÁSTKÆR afi okkar lést aðfaranótt
27. desember sl. Okkur systkinin
langar að minnast hans í örfáum
orðum.
í endurminningunni eru sam-
verustundirnar sem við áttum með
afa og ömmu í Summó okkur ofar-
lega í huga. Þar var margt brallað
enda umhverfið ævintýralegt með
sínum skógarlundum, beijamóum
og veiðiferðum í Elliðavatn. Afi
fylgdist með okkur krökkunum í
leik og starfí, þá sem og síðar, á
sinn hæga og góðlátlega máta.
Hann var okkur ljúfur og kær, lítil-
læti og hógværð einkenndu hann
en þó bjó hann yfír skapi sem nýtt-
ist honum vel til verka.
Við og iangafabömin níu þökkum
þér, afí, fyrir allt. Megir þú hvíla í
friði.
Hin langa þraut er liðin,
nú loksins hlaustu friðinn,
og allt er orðið rótt,
nú sæll er sigur unninn
og sólin bjðrt upp runnin
á bak við dimma dauðans nótt.
Fyrst sigur sá er fenginn,
fyrst sorgar þraut er gengin,
hvað getur grætt oss þá?
Oss þykir þungt að skilja,
en það er Guðs að vilja,
og gott er allt, sem Guði’ er frá.
(V. Briem)
Haraldur, Haukur, Ingibjörg,
Björn og fjölskyldur.
„Hann hvarf oss á braut. Og birtunni sé
hann falinn sem bjó í sál hans.“
(Ólafur Jóhann Sigurðsson.)
Ég mætti honum oft á Skóla-
vörðustígnum. Stundum skein sól í
heiði og við tókum tal saman. Og
það var eins og sólskinið yrði enn
bjartara en áður þegar við höfðum
skipst á nokkrum orðum. Stundum
var himinninn þungbúinn og dimmt
yfir öllu. Þá brást það ekki heldur
að birti yfír sál og sinni við nokkur
glaðleg og hlýleg orð frá Þorgrími
Brynjólfssyni. Ósjaldan snerist
ræða okkar um gamla daga á Siglu-
firði. Mér fannst hann alltaf vera
Siglfírðingur - og í raun og veru
var hann það þó að hann væri kom-
inn undir þrítugt þegar hann flutt-
ist þangað með eiginkonu sinni
ungri, Ingibjörgu Jónsdóttur frá
Ljótsstöðum á Höfðaströnd. Hún
mun hafa verið afbragð kvenna -
og er það enn. Mér er í bamsminni
í hve miklum metum hún og hennar
fólk var á heimili mínu.
Þorgrimur mun hafa stundað
ýmis störf fyrstu árin á Siglufirði
en þar kom að þau hjónin festu
kaup á húseigninni Túngötu 1, þar
sem besti vinur minn á fyrstu árum
ævinnar átti heima. Húsið var í
hjarta bæjarins - og innan fárra
ára höfðu þau komið á fót verslun
á neðri hæðinni. Að verslunarstörf-
um vann Þorgrímur síðan meðan
heilsa og þrek leyfðu.
Ingibjörg og Þorgrímur fluttu til
Reykjavikur um miðjan sjötta ára-
tuginn. Sjálfsagt var það ekki tilvilj-
un að þeim tókst að setja á stofn
og reka í áratugi verslun með leður-
vörur og fleiri tegundir varnings
og gera það með þeim glæsibrag
að enn blómstrar fyrirtækið undir
stjórn sonar þeirra. Siglufjörður var
á þeirra tíð nyrðra ekkert venjulegt
sjávarþorp. Nafn Siglufjarðar mun
þá hafa verið víðar þekkt í veröld-
inni en nöfn annarra kaupstaða á
íslandi, jafnvel víðar en nafn sjálfs
höfuðstaðarins. Siglufjörður var
heimsborg á sumrin. Þar kom sam-
an fólk af mörgu þjóðerni - og
menn af ýmsum kynþáttum, sem
aðrir íslendingar leiddu þá ekki
augum nema á bók eða kvikmynd,
spásséruðu þar um götur. Þeir hlut-
ir, sem efst voru á baugi á megin-
t
Hjartkær móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma,
MARGRÉT TÓMASDÓTTIR
frá Litlu-Heiði,
verður jarðsungin frá Reyniskirkju
föstudaginn 6. janúar kl. 14.00.
Þeim, sem vilja minnast hennar, er vin-
samlega bent á dvalarheimilið Hjallatún
í vík.
Erla Pálsdóttir,
Kjartan Pálsson,
Sigurbjörg Pálsdóttir,
Elsa Pálsdóttir,
Tómas Jens Pálsson,
Áslaug Pálsdóttir,
Guðlaug I. Pálsdóttir,
Páll Rúnar Pálsson,
Jón Sveinsson,
Ingibjörg Ivarsdóttir,
Einar Kjartansson,
Jakob Olafsson,
Steinunn Þorbergsdóttir,
Brynjólfur Gíslason,
Vigfús Þ. Guðmundsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
MINNINGAR
landi Evrópu, áttu þangað greiða
leið. Það átti jafnt við um dægurlög
sem framkomu og föt. Smekkvísi
réð vöruvali kaupmannanna á Tún-
götu 1 á Siglufírði. Og þegar suður
kom reyndust viðskiptavinir þar
ekki síður en Siglfírðingar kunna
að meta fágaða kunnáttusemi
þeirra Ingibjargar og Þorgríms. Mér
finnst alltaf þegar ég geng fram
hjá Tösku- og hanskabúðinni eða
lít þar inn að þar hafi ég fyrir aug-
um lifandi dæmi um þann alþjóð-
lega blæ sem einkenndi Siglufjörð
á fýrri hluta aldarinnar.
Þó að langt yrði á milli fólks á
Siglufírði og þeirra hjóna eftir að
þau fluttu suður brást aldrei trygg-
lyndi þeirra og vinsemd. Ætíð
fylgdust þau með foreldrum mínum
og vart komu gömlu hjónin svo til
Reykjavíkur að þau væru ekki leyst
út með gjöfum frá vinum sem einu
sinni höfðu átt heima og verslað í
Túngötu L Fyrir þá vináttu er hér
þakkað um leið og .Ingibjörgu og
sonunum, Reyni og Víði, og öðrum
ástvinum er vottuð samúð.
Við leiðarlok hér í heimi er Þor-
grímur Brynjólfsson kvaddur „með
kærri þökk fýrir daginn“. Dagurinn
hans var heiður og bjartur - og
langur orðinn. Gott mun að hverfa
á brott þegar kvöldskuggarnir þétt-
ast og færast nær, hverfa inn í það
ljós sem aldrei að eilífu dvín.
Ólafur Haukur Árnason.
Víkingur til orðs og æðis. Þessi
orð komu mér fyrst í huga, þegar
ég frétti um lát Þorgríms, vinar
míns og félaga.
Kynni okkar hófust fyrir meira
en aldarfjórðungi, og var það fyrir
tilstilli sameiginlegs vinar og félaga
okkar beggja, Vilhjálms H. Vil-
hjálmssonar, oft nefndur Villi í
Hólmi. Þorgrímur gerðist liðsmaður
í félagsskap nokkurra manna um
veiðiskap og veiðimál og tókum við
félagarnir á leigu ár og vötn fyrir
Norðurlandi í þessum tilgangi. Héð-
insfjarðarvatn og nágrenni varð
athafnasvæði félagsskaparins til
veiða og alls konar rannsókna og
athugana.
Aðalfrumkvöðull að stofnun
þessa félagsskapar var dr. Björn
heitinn Jóhannesson, og svo ein-
hveijir fleiri séu nefndir voru þeir
látnu heiðursmenn Sveinn B. Val-
fells og Jón G. Sólnes félagsmenn.
Þorgrímur sómdi sér vel í þessum
hóp og var ávallt og alls staðar
hrókur alls fagnaðar. Við vorum svo
fyrir nokkrir yngri menn, sem lögð-
um_ okkar fram í hópnum.
Á dagskrá félagsskaparins var
árleg veiði- og vísindaleiðangurs-
ferð í Héðinsfjörð, og höfðum yfir
að ráða miklum búnaði tækja,
áhalda og veiðarfæra. Höfðum við
komið okkur upp húsi við vatnið
og annarri aðstöðu til starfsemi
okkar og var að öllu vel búið, og á
engan er hallað þá sagt er frá því,
að dijúgan þátt átti Þorgrímur í
því að koma framkvæmdum þessum
á legg með ótrúlegum dugnaði, at-
orku og útsjónarsemi við næsta
erfíðar og frumstæðar aðstæður
þama í firðinum.
Þær urðu margar ferðir okkar
félaganna í Héðinsfjörð um dagana,
en einna eftirminnilegust er mér
ferð okkar þangað þjóðhátíðarárið
1974. í Héðinsfirði héldum við fé-
lagarnir okkar eigin þjóðhátíð, þar
sem öllu tiltæku var tjaldað. Villi
og Þorgrímur voru aðalhvatamenn
og forsvarsmenn hátíðahaldanna,
Villi var forsöngvarinn og formaður
sóknarnefndar staðarins, Þorgrím-
ur sögumaður og hátíðarforstjóri,
það var mat manna eftir á, að þetta
hefði verið bésta og veglegasta
þjóðhátíðin, sem haldin hefði verið
á árinu.
■ Af því sem að framan getur urðu
kynni okkar Þorgrims og vinskapur
til við sameiginleg áhugamál okkar
um veiðiskap og ferðalög. Hann var
frábær samferðamaður. Hann
þekkti landið vel, og það var sama
hvort við ókum saman um sveitir
Snæfellsness, Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu, Skagafjörðinn eða
Húnavatnssýslurnar. Þó held ég
hann hafi frætt mig hvað mest um
Rangárþing, en þaðan var hann
ættaður. Sagði hann mér, að þar
kæmu ættir okkar saman og frá
upphafi kynna okkar kölluðum við
hvor annan frænda, en það var
þannig til komið að móðir mín var
ættuð úr sama umhverfi og Þor-
grímur. Við náðum hins vegar aldrei
nægilega að bera saman ættartré
okkar og bíður það betri tíma.
Endurminningarnar um sam-
skipti og vináttu okkar Þorgríms
hrannast upp þegar ég sendi frá
mér þessi skilnaðar- og kveðjuorð.
Hann var mikill drengskaparmaður,
hugljúfur og heilsteyptur persónu-
leiki. Það var gott að leita ráða hjá
honum, það reyndust hollráð. Hann
hafði að baki skóla lífsins og reynsl-
unnar, hann var ekki sem kallað
var langskólagenginn. Vinna og
heilladijúg ástundun skyldustarfa
var aðalsmerki hans, og hann skil-
aði hlutverki sínu með sæmd og
reisn. Hann hafði þor og dug til
að hafa skoðun á hlutunum og fór
ekkert leynt með það. Hann var
sjálfstæðastur allra sjálfstæðis-
manna, sem ég hefi fyrir hitt á lífs-
leiðinni.
Hann ólst upp í Rangárþingi, og
það varð honum dijúgt veganesi
við sjómennsku í Vestmannaeyjum,
en síðan var stefnan tekin til Siglu-
fjarðar á vit alls þess, sem silfur
hafsins hafði fram að færa á þeim
tímum. En þegar þær veigar þraut,
taldi Þorgrímur að leita mætti á
aðrar slóðir að silfrinu, og leitaði
hann þá fanga og flutti með fjöl-
skylduna á suðvesturhornið. Þar var
líka eftir silfri að slægjast. Þeim
Ingibjörgu, eiginkonu hans, tókst
það, með því að stofna fyrirtæki
er þau ráku af hagsýni, samheldni
og hagkvæmni, eins og raun ber
vitni í dag.
Þorgrímur er genginn á vit feðra
sinna. Honum fylgi fararheill.
Eiginkonu Þorgríms, Ingibjörgu,
sonum og öllum öðrum ástvinum
eru sendar einlægar samúðarkveðj-
ur.
Gunnar Helgason.
Þessi jól verða mér eftirminni-
legri en öll önnur jól til þessa. Í
fyrsta sinn á minni stuttu ævi sat
afi minn ekki við jólaborðið á að-
fangadagskvöld eins og hann hafði
gert alla mína ævi. Hann lá mikið
veikur á Vífilsstaðaspítala. Þegar
við feðgar heimsóttum hann um
jólin talaði hann svo lágt að ég
skildi ekki hvað hann sagði. Og
þegar ég laut að honum og kvaddi
hann tók hann veikt um hönd mína
og við töluðum saman og kvödd-
umst með augunum. Við vissum
báðir að þetta var kveðjukoss okk-
ar. Þessu augnabliki gleymi ég aldr-
ei. _
Á sjö af tíu æviárum mínum var
það föst regla að heimsækja afa
og ömmu á Oðinsgötuna um hádeg-
ið á sunnudögum eftir að hafa fyrst
farið niður á tjörn til að gefa öndun-
um brauðafganga vikunnar. Þegar
inn var komið var amma að bauka
í eldhúsinu en afi sat við skrifborð-
ið sitt og spilaði við sjálfan sig. Það
glumdi í útvarpinu, sem var allt of
hátt stillt, hann var farinn að heyra
verr. Og fljótlega tók hann mig til
sín og kenndi mér að spila. Og
þannig sátum við og spiluðum og
spjölluðum ár eftir ár og alla vikuna
vorum við báðir að bíða eftir næsta
sunnudegi, í hvert skipti sló amma
upp veislu með ýmsu góðgæti. Það
voru yndislegar stundir.
En við áttum annað áhugamál
saman. Hann kveikti með mér
ólæknandi veiðidellu. Við gátum
endalaust spjallað saman um veiði-
ferðir. Hann sagði mér af óteljandi
veiðiferðum sem hann fór með vin-
um sínum, Sveini Valfells, Jóni
Sólnes, Gunnari og Sigurði Helga-
sonum og mörgum skemmtilegum
veiðifélögum og vinum sínum. Eftir
hveija veiðiferð sem ég fór kom ég
með silung eða lax til hans, sem
hann sauð sjálfur því amma var
ekki mikið hrifin af þeim mat. Þá
kom alltaf sérstakur glampi í augun
hans, sem aðeins við tveir skildum.
Elsku amma. Nú þegar afi hefur
fengið hina friðsælu eilífu hvíld
skulum við ekki vera hrygg heldur
glöð yfir þeim óteljandi stundum
sem hann gladdi okkur og gaf. Sú
minning endist okkur ævilangt. Og
við skulum ekki gleyma að þakka
þeim á Landspítalanum og þó sér-
staklega á Vífílsstaðaspítala hvað
allir voru einstaklega góðir við hann
og hugsuðu vel um hann. Því verð-
ur ekki með orðum lýst.
Minningin um einstakan afa mun
búa í hjarta mínu og huga ævilangt
og verða ómetanleg fyrirmynd.
Ragnar Már Reynisson.
Árið 1908, þegar Þorgrímur
Brynjólfsson leit fyrst dagsins ljós
í Austur-Landeyjum, vóru íbúar
Siglufjarðar (Sigluness og Héðins-
fjarðar) aðeins 400. Samt vóru þeir
þrisvar sinnum fleiri þá en um alda-
mótin, þegar „síldarævintýrið" var
enn fræ í fijóum hugum fólksins
norður þar. Þegar Þorgrímur flytzt
til Sigluíjarðar, árið 1938, vóru
Siglfirðingar um 2.700. Flestir urðu
þeir tíu árum síðar, um 3.100.
„Síldarævintýrið" var segull, sem
dró til sín fólk, hvarvetna að af
landinu. Siglfirðingar urðu
skemmtileg blanda fólks úr öllum
fjórðungum landsins. Síldveiðiflotar
og síldarkaupmenn frá ýmsum Evr-
ópuþjóðum settu svo fjölþjóðlegan
blæ á bæinn og mannlífið. Þorgrím-
ur Brynjólfsson var einn af fulltrú-
um Austur-Landeyja í því „bland-
aða samfélagi“, sem þarna varð til.
Þorgrímur Brynjólfsson var í
vissum skilningi dæmigerður fyrir
þá skörun á starfsstéttum, sem ein-
kenndi Siglufjörð — og reyndar ís-
lenzkt samfélag — fram undir líð-
andi tíma. í Austur-Landeyjum hef-
ur hann eflaust kynnst hvers konar
bústörfum þeirra tíma. Ungur flytzt
hann til Vestmannaeyja þar sem
hann sækir sjóinn af kappi. Fluttur
til Siglufjarðar stendur hann að
bátaútgerð og físksölu, gerist verk-
stjóri við síldarsöltun og efnir,
ásamt konu sinni, til verzlunar-
reksturs.
Þorgeir kvænist Ingibjörgu Jóns-
dóttur frá Ljótsstöðum á Höfða-
strönd í Skagafirði, árið 1915. Ingi-
björg er af góðkunnum, skagfirzk-
um ættum. Mér er í barnsminni hve
foreldrar hennar og frændgarður
nutu mikils álits norður í Siglu-
firði. Synir þeirra hjóna eru tveir,
Reynir og Víðir Páll, sem báðir
starfa við kaupsýslu.
Ingibjörg og Þorgrímur stóðu í
áratugi að verzlunarrekstri, fyrst
norður í Siglufirði (Verzlunin
Túngata 1) og síðar í Reykjavík
(Tösku- og hanskabúðin á Skóla-
vörðustíg 7). Þau vóru dugleg og
samhent og byggðu upp gott fyrir-
tæki.
Ég man Þorgrím sem harðdug-
legan, hygginn, fjölfróðan og
skemmtilegan mann, sem gaman
var að ræða við um landsins gagn
og nauðsynjar. Nú er hann genginn
þann veg sem allra bíður. Hann
lézt á Vífilsstöðum 27. desember
síðastliðinn.
Vistaskipti hans ber upp á vetrar-
sólstöður, þegar sól tekur að hækka
á lofti og dag að lengja — þegar
við fögnum fæðingu hans sem
sagði: „Ég er ljós heimsins. Hver
sem fylgir mér mun ekki ganga í
myrkri, heldur hafa ljós lífsins."
Ég kveð Þorgrím Brynjólfsson
með þökk og virðingu og sendi ást-
vinum hans samúðarkveðjur mínar
og minna.
Stefán Friðbjarnarson.
Hann afi minn er dáinn. Þó svo
að ég vissi að afí væri orðinn mikið
veikur, kemur kallið alltaf á óvart.
Það er víst aldrei hægt að búa sig
undir að missa einhvern, sem mað-
ur elskar og hefur verið hluti tilver-
unnar frá fyrsta degi.
Góðar minningar hlaðast upp er
ég sit hér með fjölskyldu minni úti
í Finnlandi, þar sem við höfum átt
heima undanfarin þijú ár, og minn-
ist afa. Ein fyrsta minning mín um
afa er frá sumarbústaðnum þeirra
ömmu upp við Elliðavatn. Sumarbú-
staðurinn var griðastaður fjölskyld-
unnar. Þau lögðu mikla vinnu og
alúð í að reisa nýtt hús og rækta