Morgunblaðið - 18.02.1995, Side 29

28 LAUGARDAGUR 18. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 18. FEBRÚAR 1995 29
JMtogmiÞIftfrÍfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SAMNINGA UM
HELGINA
VERKFALL kennara, sem hófst í gærmorgun, mun valda
gífurlegri röskun á hag nærri sextíu þúsund nemenda
og fjölskyldna þeirra, dragist það á langinn. Ekki er nóg
með að börn og unglingar fái ekki kennslu og framvindu
náms þeirra sé þannig í hættu stefnt, heldur geta mörg
þeirra, ekki sízt yngstu börnin, hreinlega þurft að ganga
sjálfala hluta úr degi, þar sem foreldra skortir úrræði til
að koma þeim fyrir þann tíma, sem þau hefðu verið í skóla.
Ekki náðist samkomulag í kjaraviðræðum ríkisins og sam-
taka kennara í tæka tíð til að koma í veg fyrir verkfall. Þó
virðast samningsaðilar hafa nálgazt í viðræðum sínum.
Samninganefnd ríkisins hefur samþykkt að hækka þá upp-
hæð, sem greidd verði fyrir fjölgun starfsdaga kennara, úr
500 milljónum í 700 milljónir. Slíkt er umtalsverð hækkun
á launagreiðslum til kennara, sem nema alls um sjö milljörð-
um á ári. Hins vegar geta þær breytingar, sem þetta fé
mun renna til, skilað bættu skólastarfi. Auk þessa býður
ríkisvaldið kennurum sömu launahækkanir og um semst á
almennum vinnumarkaði.
Skilningur virðist fara vaxandi meðal kennara á því, að
ríkisvaldið getur tæplega teygt sig lengra, eins og ástandi
ríkisfjármála og efnahagsmálanna í heild er háttað. Allir
launþegar í Iandinu munu þurfa að sætta sig við hóflegar
kauphækkanir, eigi að takast að varðveita þann stöðug-
leika, sem ríkt hefur undanfarin ár. Yfirlýsingar sumra for-
ystumanna kennarasamtakanna um að ríkið tali um milljón-
ir, á meðan kennarar tali um milljarða, hljóta því í bezta
falli að bera vott um óraunhæft mat á aðstæðum.
Eiríkur Jónsson, formaður Kennarasambands íslands, seg-
ir í samtali við Morgunblaðið í gær að næsti eindagi samn-
ingaviðræðnanna sé á sunnudagskvöld. Báðir samningsaðilar
hljóta nú að leggja sig fram til hins ýtrasta um að finna
lausn fyrir þann tíma.
BREYTINGAR Á
ÞRÓUNARAÐSTOÐ
EVRÓPUSAMBANDSRÍKIN deila nú um framlag til þró-
unaraðstoðar við ríki Afríku, Karíbahafsins og Kyrra-
hafsins. Af hálfu Breta, Þjóðverja, ítala og Hollendinga
hafa komið fram kröfur um að Evrópski þróunarsjóðurinn
verði skorinn niður.
Þessar deilur endurspegla að nokkru leyti fjárlagavanda
margra ESB-ríkja og jafnframt hefur það sitt að segja að
sum ríkin vilja fremur veita tvíhliða þróunaraðstoð en vinna
í gegnum alþjóðastofnanir á borð við ESB. Hins vegar bera
umræðurnar innan Evrópusambandsins líka vott um breyttar
áherzlur í þróunarstarfi.
Sú aðferð að veita þróunarríkjum aðstoð í formi hárra
fjárframlaga, sem oft og tíðum hafa runnið í vasa spilltra
stjórnmála- og embættismanna en ekki til þeirra, sem þurftu
á þeim að halda, hefur gengið sér til húðar. Fyrirkomulag
þróunaraðstoðar, til dæmis á vegum Evrópusambandsins,
hefur í auknum mæli beinzt í þann farveg að ströng skil-
yrði eru sett um notkun fjármuna og oft krafizt umbóta í
stjórnmálum og mannréttindamálum.
Jafnframt hafa-vestræn ríki í auknum mæli reynt að styðja
atvinnulíf þróunarríkja til að standa á eigin fótum, í stað
þess að þau verði háð styrkjum. Þetta hefur meðal annars
verið gert með fjárfestingum, samvinnuverkefnum og ráð-
gjöf í fyrirtækjarekstri.
Vesturlönd, þar á meðal ESB-ríkin, hafa einnig veitt þró-
unarríkjunum forgangskjör í viðskiptum til þess að þau geti
selt vörur sínar á vestrænum mörkuðum. Mikið skortir þó á
að Vesturlönd séu sjálfum sér samkvæm í tali sínu um frí-
verzlun, því að háir tollmúrar eru í vegi margra útflutnings-
afurða þróunarríkjanna, eins og Douglas Hurd, utanríkisráð-
herra Bretlands, benti á fyrr í vikunni.
Umræðurnar um þróunaraðstoð í ESB leiða ennfremur í
ljós að áhugi beinist að öðrum heimshlutum en áður. Þjóð-
verjar vilja eyða meira fé til uppbyggingar í Austur-Evrópu
og Rússlandi og mörg Suður-Evrópuríkin vilja styðja Norður-
Afríku og Miðausturlönd. Þessar áherzlur eru til komnar
vegna áhyggja af stöðugleika og öryggi á þessum grannsvæð-
um Evrópu. Þróunaraðstoð Vesturlanda mun sennilega þjóna
því hlutverki í auknum mæli á næstu árum að reyna að slá
á félagslegan óróa á þessum svæðum.
Þeim mun mikilvægara er að nota vel þá fjármuni, sem
settir eru í þróunaraðstoð.
•George C. Marshall-miðstöðin í Garmisch-Partenkirchen
Morgunblaðið/Agnes Bragadóttir
HER er fyrsti hópurinn við Marshall Center samankominn í fyrirlestrasal stofunarinnar. Þýðingar berast til nemendanna á rússnesku og þýsku jafnhraðan.
Þar læra fyrrum kommar
grunnhugsun lýðræðisins
Á ferð um Bæjaraland í Þýskalandi kom Agnes Braga-
dóttir við í Garmisch-Partenkirchen og heimsótti m.a.
nýlega bandaríska stofnun, sem rekin er af bandaríska
vamarmálaráðuneytinu. Stofnunin annast það hlutverk
að kenna háttsettum herforingjum og embættismönnum
úr vamarmála- og utanríkisráðuneytum fyirum komm-
únistaríkja Varsjárbandalagsins og Sovétríkjanna á
hvem veg lýðræðið er lagt til gmndvallar á Vesturlönd-
um, einnig við hemaðarrekstur.
EINNA skemmtilegasta tilvitnunin
sem mér barst til eyma, þegar
ég heimsótti stofnunina, sem
jafnan gengur undir nafninu The
Marshall Center, var beint úr munni emb-
ættismanns rússneska vamarmálaráðu-
neytisins er hann kvaddi leiðbeinendur sína
eftir fímm mánaða dvöl, nú eftir áramótin:
„Það er stórmerkilegt fyrir mig, sem hef
fengið þjálfun ríkisstjómar minnar og
hemaðaryfírvalda í 20 ár, um hvemig beri
að standa að stríðsrekstri, að hafa fengið
að dveljast hér á meðal ykkar og læra
hugmyndafræðina, sem býr að baki því að
viðhalda friði.“
Það er ýmislegt mögulegt í dag, sem
var útilokað í gær. Hvem hefði órað fyrir
því, fyrir sjö til átta ámm, að bandarísk
stjómvöld, í samvinnu við þýsku ríkis-
stjómina, myndu árið 1993 setja á stofn
menntastofnun í Garmisch-Partenkirchen,
sem hefði það að meginmarkmiði að kenna
herforingjum varrtarmálaráðuneyta fyrmrn
kommúnistaríkja helstu hugmyndafræði
vestrænna lýðræðisríkja?
Dr. Alvin H. Bemstein er forstöðumaður
The Marshall Center, College of Strategic
Studies and Defense Economics. Hann á
að baki margvísleg störf fyrir Bandaríkja-
stjóm, m.a. var hann um hríð einn aðstoð-
arvamarmálaráðherra Bandaríkjanna og
hafði með stefnumörkun- og áætlanagerð
að gera. Dr. Bemstein tók við stjóm The
Marshall Center þegar við stofnun hennar,
sumarið 1993.
í fyrrasumar var svo stofnuð ný deild
við The Marshali Centre, sem nefnist De-
partment of European Security Studies,
þar sem Marshall Brement, fyrmm sendi-
herra Bandaríkjanna á íslandi er deildar-
forseti. Ég ræddi við dr. Bernstein um til-
gang stofnunarinnar; árangur og vænting-
ar.
—Fyrst er þeirri spumingu beint til dr.
Bemstein, hver hafí verið hin almenna
hugmyndafræði á bak við þá ákvörðun
bandarískra stjómvalda, að setja stofnun
sem þessa á laggimar, í þessu fallega
bæverska Alpaþorpi, og þá ekki síst á bak
við stofnun nýju deildarinnar.
„Bandarísk stjómvöld töldu nauðsynlegt
þegar ákveðið var að stofna nýju deildina,
sem nú hefur nýlokið sínum fyrstu fímm
starfsmánuðum, að aðstoða þjóðir fyrrum
Varsjárbandalagsríkja og Sovétríkjanna
við að þróa vamarmála- og utanríkisráðu-
neydi sín, með gmndvallarhugmyndir vest-
ræns lýðræðis að leiðarljósi. Við viljum
leggja okkar af mörkum til þess að þessar
þjóðir nái að umbreyta stjómsýslu sinni
að þessu leyti, með því að útskýra fyrir
þeim hvemig lýðræðisríki á Vesturlöndum
byggja upp varnir landa sinna. Við viljum
gefa þeim hugmynd um það hvernig
ákvarðanataka fer fram og hverjir það eru
sem úrslitaáhrif hafa í þeim efnum, þegar
um lýðræðisríki er að ræða.“
—Hvernig lýsir þú árangri þessarar nýju
deildar, þegar þú lítur til þess, að þið haf-
ið nýlega útskrifað fyrsta hópinn eftir fímm
mánaða nám hér og þeir menn hafa snúið
aftur til starfa í sínu heimalandi?
„Það er ekki tímabært að leggja neitt
heildarmat á árangurinn eftir einungis
fimm mánaða starf, en þessir fyrstu fímm
mánuðir gefa vissulega sterklega til kynna,
að við séum á réttri braut. Auðvitað fór
eitthvað úrskeiðis og við munum læra af
þeim mistökum, sem okkur urðu á, en það
er ekki nokkur vafi á því, að þessi 80
manna hópur, frá 23 löndum, lærði margt,
sem á eftir að reynast þeim nytsamlegt,
þegar þeir hverfa aftur til skyldustarfa
sinna.“
—Hvað var það helst sem kom þér á
óvart, ef eitthvað, þessa fyrstu fimm mán-
uði sem deildin hefur starfað?
„Án nokkurs vafa var það hversu góðir
og hæfir nemendurnir reyndust. Satt best
að segja fór þessi fyrsti hópur okkar fram
úr björtustu vonum og gefur okkur ríka
ástæðu til þess að ætla, að stjórnvöld hei-
malands þeirra muni styðja við þessa stofn-
un okkar á þann veg, sem er okkur og að
sjálfsögðu þeim dýrmætastur, svo að starf-
ið skili tilætluðum árangri. Það er, með
því að senda okkur úrvalsfólk og afburða-
nemendur. Segja má að allir okkar nem-
endur séu á hraðri framabraut í stjórn-
kerfí lands síns.
AUÐVITAÐ var það svo með þennan
hóp, eins og ugglaust flesta aðra, að
í umræðum eftir fyrirlestra eða verkefni
brugðust sumir nemendanna allharkalega
við og tóku til varna kæmi fram gagnrýni
á stjórnvöld í þeirra eigin landi — en það
er nú ósköp mannlegt, ekki satt?
í meginatriðum voru nemendumir færir
um að taka þátt í mjög opinskárri umræðu
og hræðslan við að segja það, sem mönnum
bjó i bijósti, virtist minnka með degi hveij-
um, sem ég met sem hreint ekki svo lítinn
árangur. Enda er það ein starfsreglan í
náminu hjá okkur og gildir um alla, fyrir-
lesara sem nemendur, að óheimilt er með
öllu að vitna í ummæli, sem látin eru falla.“
—Hver fjármagnar rekstur stofnunar-
innar?
„Það er Bandaríkjastjórn, sem leggur
fram mest allt fjármagn til stofnunarinn-
ar, eða um 90%, en þýsk stjórnvöld leggja
fram svolítinn hluta.“
—Á tímum þegar alltaf er verið að tala
um að draga úr vígbúnaði, skera niður
hernaðarútgjöld og svo framvegis, hvernig
heldur þú að bandarískur almenningur
bregðist við þeirri hugmynd, að það séu
bandarískir skattgreiðendur, sem fjár-
magna stofnun í Þýskalandi, þar sem verið
er að kenna fyrrum kommúnistum lýðræð-
islega hugsun og vinnubrögð?
„Eg er sannfærður um að almenningur
í Bandaríkjunum hefði ekkert á móti því
ALLIR okkar nemendur á hraðri
framabraut, segir stjómandi The
Marshall Center, dr. Alvin Bemstein.
að fjármagna stofnun sem þessa ef hug-
myndafræðin á bak við hana væri skýrð
út fyrir honum.
í fyrsta lagi er hér um litlar fjárhæðir
að ræða, þegar litið er á fjárlög Bandaríkja-
þings, sem er varið til fjárfestingar, sem
hefur það að meginmarkmiði að tryggja
stöðugleikann í Evrópu.
Auk þess, hygg ég að stofnun sem þessi
falli mjög vel að gildismati Bandaríkja-
manna í dag — við erum að mennta fólk
og þar með að leggja fyrrum kommúnista-
þjóðum til andleg verðmæti í stað beinna
fjárframlaga.
VIÐ lok kalda striðsins óx þeirri skoðun
eðlilega fískur um hrygg, í Bandaríkj-
unum, að við þyrftum ekki að veita fjár-
munum í hernaðarskyni til Evrópu í sama
mæli og áður. Þessi stofnun okkar er liður
í þeirri áætlun, að geta dregið úr fjárfram-
lögum til Evrópu á sviði hernaðar- og vam-
armála.“
—Eru flestir nemenda ykkar úr hemað-
argeira landa sinna?
„Já, svona á bilinu 2/3 til 3/4 eru herfor-
ingjar úr varnarmálaráðuneyti lands sínns,
en fjórðungur til þriðjungur em embættis-
menn úr varnarmála- og utanríkisráðu-
neyti lands síns.
Svo eiga NATO-ríkin fjóra til fimm full-
trúa. Núna eru til dæmis nemendur frá
Bandaríkjunum, Þýskalandi, Belgíu og ítal-
íu. Raunar er skólinn ekki fyrir þá, því
þeir þekkja auðvitað lýðræði Vesturlanda
út og inn. Þess vegna getur vera þeirra
hér verið mikill stuðningur fyrir starfs-
bræður þeirra frá þessum fyrrum kommún-
istaríkjum og jafnframt geta þeir átt þess
kost, að koma sér upp ómetanlegum sam-
böndum við hátt setta embættismenn í
þessum löndum, sem geta orðið þeim afar
dýrmæt í framtíðarstörfum þeirra. Hagur
beggja að þessu leytinu er því augljós."
-Kæmi til greina, í þínum huga, að veita
eins og einum embættismanni íslenska
utanríkisráðuneytisins skólavist hér?
JÁ, svo sannarlega kæmi slíkt til greina
í mínum huga. Mér dettur ekki í hug
nein ástæða, sem mælir gegn því. Ég hygg
að lýðræðisland eins og ísland gæti nýtt
sér þau sambönd, sem skapast við nám sem
þetta, á dýrmætan hátt.
Því gæti það verið starfsmanni utanríkis-
ráðuneytis Islands mikilvægt, að fá tæki-
færi til þess að setjast á skólabekk með
fulltrúum þessara fyrrum kommúnista-
ríkja. Sérstaklega tel ég, að seinnihluti
námskeiðsins, þar sem við fjöllum um eðli
og endalok kalda stríðsins, lágmarksvamir
Evrópu í dag og hvaðan hernaðarógnin
kemur, kynni að koma íslenskum embætt-
ismanni að notum, hvort sem hann kæmi
frá utanríkisráðuneytinu eða varnarmála-
skrifstofu.
Ég væri vissulega reiðubúinn til þess
að ræða þennan möguleika við utanríkis-
ráðherra ykkar, Jón Baldvin Hannibalsson,
pg með aðstoð bandaríska sendiráðsins á
íslandi get ég ímyndað mér, að við reynum
að koma á fundi með utanríkisráðherra
íslands, þar sem við fáum tækifæri til
þess að kynna honum þessa stofnun okk-
ar, hvað við erum að gera og hvers við
væntum af starfínu í framtíðinni."
— Hvemig sérð þú fyrir þróunina, að
því er varðar bandarískan herafla í Evr-
ópu, fram til aldamóta?
„Ég er þeirrar skoðunar að árið 2000
verði hér í Évrópu enn umtalsverður banda-
rískur herafli, svipaður og hann er í dag,
svona nálægt 100 þúsund manns. Það
kæmi mér á óvart ef hann ætti eftir að
dragast saman, að einhveiju marki á næstu
fímm ámm eða svo, því allar vísbendingar
segja okkur, að hér verði enn um skeið
talsverður óróleiki og óstöðugleiki. Ég fæ
ekki séð að á allra næstu ámm verði um
það að ræða, að eitthvert evrópskt hemað-
arbandalag geti tekið við því hernaðarlega
hlutverki sem NATO gegnir í Evrópu í
dag, þó að hlutverk NATO sé að sjálfsögðu
annað og minna, en það var á dögum kalda
stríðsins."
—Fyrst þú nefnir lágmarksvarnir í Evr-
ópu langar mig til þess að spyija þig álits
á varnarstöð Atlantshafsbandalagsins á
Keflavíkurflugvelli. Eins og þú veist hefur
starfsemin þar verið skorin niður umtals-
vert og ekki liggur fyrir hvort um frekari
niðurskurð verður að ræða, frá og með
árinu 1996. Er hægt að halda uppi trúverð-
ugum lágmarksvörnum frá íslandi, að þínu
mati, með því að skera enn niður varnarvið-
búnað á Keflavíkurflugvelli?
*
EG held að ef friður verður viðvarandi
í Evrópu og ekki vofa yfír neinar
meiriháttar hemaðarógnir, þá dragi af
sjálfsdáðum úr hernaðarlegu mikilvægi
íslands. Ef það gerist ekki, þá þarf ekki
annað en líta á staðsetningu íslands til
þess að gera sér grein fyrir hernaðarlegu
mikilvægi landsins, bæði að því er varðar
vamir og hugsanlega sókn. Þó tel ég vam-
arlegt mikilvægi Islands á ófriðartímum
meira en það sóknarlega, þótt slíkir tímar
séu sem betur fer ekki í sjónmáli.
Ég hef ekki kynnt mér sérstaklega hver
em áform bandarískra stjórnvalda, að því
er varðar framtíðarstærð varnarstöðvar-
innar í Keflavík, en þó get ég sagt það,
að ég persónulega hef miklar efasemdir
um réttmæti þess, að halda úti vamarliði
og vamarviðbúnaði, sem ekki er nægilega
öflugt að mannafla og tækjum til þess að
grípa til sannfærandi varna ef hernaðarógn
blasir skyndilega við.
Að vera með varnarlið, sem hefur frem-
ur táknræna þýðingu en raunverulega
varnarþýðingu, er ekki trúverðugt og getur
gefið mönnum falska öryggiskennd. Til
þess að skýra mál mitt rifja ég upp fræg
ummæli Henrys Kissingers, þegar við vor-
um með táknrænan viðbúnað í Líbanon,
en ekki raunvemlegt vamarlið og vorum
svo gott sem þurrkaðir út: „Ef við sendum
hermenn okkar þangað til þess að beijast,
þá sendum við of fáa. Ef við sendum þá
þangað til þess að deyja, þá voru þeir of
margir.“
Með þessi ummæli Kissingers í huga
finnst mér afar nauðsynlegt, að hvar sem
við ætlum okkur að halda uppi vörnum
verðum við að geta gripið til raunverulegra
aðgerða. Táknrænar varnir koma að eng-
um notum á ófriðartímum."
Antoni Grzedcinski ofursti
I pólska varnarmálaráðuneytinu
Vil kynnast kostum og
göllum lýðræðisins
HINN viðmælandi minn, úr hópi nemenda
Marshall Center, er ekki jafnbrosmild-
ur og Elez. Hann hefur hörkulegt yfirbragð
hins reynda hermanns. Hann
heitir Ántoni Grzedcinski, of-
ursti úr pólska hemum, og
starfar sem deildarstjóri í
pólska vamarmálaráðuneytinu.
Við ræðumst við, með aðstoð
túlks, sem ræðir við ofurstann
á rússnesku, sem gerir samtalið
mun stirðara en hið fyrra, eink-
um og sér í lagi, þar sem túlkur-
inn hefur engan veginn fullt
vald á starfí sínu.
—Fyrst spyr ég Grzedcinski
um ástandið heima fyrir í Pól-
landi og þær miklu þjóðfélags-
breytingar sem þar hafa átt sér stað.
„Það er rétt, að geysilegar breytingar
hafa átt sér stað í Póllandi, sem og gjör-
vallri Austur-Evrópu. Ég hygg að við séum
á margan hátt komin lengra í lýðræðisþróun
lands okkar, en mörg hinna ríkjanna, sem
hér eiga einnig fulltrúa. Það er einfaldlega
tíminn sem hefur verið okkur hliðhollur, þvi
við höfum haft lengri aðlögunartíma á marg-
an hátt, en ýmsar hinna þjóðanna.
Ég lít á það sem meginhlutverk mitt, fyrst
ég var svo heppinn að vera valinn af ríkis-
stjórn lands míns, til að koma hingað til
náms, að reyna að tileinka mér eins mikið
og ég mögulega get af vestrænu gildismati
lýðræðisríkja og hugsunarhætti, svo að ég
geti miðlað því áfram til landa minna, sem
ég læri hér. Ég vil geta gert mér grein fyr-
ir kostum og göllum stjórnkerfis Vesturlanda
til þess að ég geti borið þá saman við þá
stjórnarhætti sem við höfum lengstum átt
að venjast.
Þótt Vesturlönd hafi af miklu að miðla
til okkar, fyrrum kommúnistaríkjanna, er
ég ekki í nokkrum vafa um, að það eru
ýmsir hlutir sem tíðkast í vestrænum lýðræð-
isríkjum, sem við, byijendur á lýðræðis-
braut, vildum forðast að taka upp í stjórn-
kerfi okkar. Þess vegna vil ég kynnast göll-
unum jafnvel og kostunum til þess að geta
vakið athygli á því heima fyrir, hvaða víti
við eigum helst að varast."
—Hvað er hæft í því, að Lech
Walesa, þessi þjóðhetja Pól-
lands, frá árdögum Samstöðu,
njóti engan veginn lengur þeirr-
ar aðdáunar og virðingar þjóð-
arinnar í dag, eins og hann
gerði þá? Því er m.a. haldið
fram, að Walesa hafi gleymt
uppruna sínum og hugmynda-
fræðinni sem var lögð til grund-
vallar, í baráttunni í skipa-
smíðastöðinni í Gdansk og sé
einfaldlega orðinn valdasjúkur
maður, Sem stjómi með tilskip-
unum, sem eigi fátt sameiginlegt með lýð-
ræðislegum stjómarháttum. Á gagnrýni sem
þessi við rök að styðjast?
Fyrst fer fram allítarlegt samtal á rúss-
nesku, á milli Grzedcinski ogtúlksins, en
síðan fæ ég heldur innihaldsrýrt svar, sem
er svohljóðandi:
„í fyrsta lagi væri ekki við hæfí, að ég,
sem embættismaður pólska vamarmálaráðu-
neytisins, svaraði spumingum sem þessum
um forseta lands míns.
Persónulega tel ég þó ekki, að forsetinn
hafí sveigt svo mjög af sinni upprunalegu
braut, eins og þú gefur í skyn í spumingu
þinni. Auðvitað hefur gagnrýni á hann færst
í vöxt, því mælir enginn í mót, en er það
ekki einmitt einn af kostum lýðræðisins, að
mega gagnrýna stjómvöld? Gagnrýnin á
forsetann kemur ekki síður frá Pólveijum
sjálfum, en utan að.
Það er enn mikill flöldi Pólverja, sem tel-
ur forsetann vera mikinn leiðtoga, og styður
hann af einurð og telja að það sem hann er
að gera sé rétt. En það er rétt, að gagnrýni
á forsetann hefur færst í vöxt í Póllandi,
ekki síst vegna þeirrar gagnrýni, sem hann
sætir frá félögum sínum, einnig félögum í
pólsku ríkisstjóminni."
Antoni
Grzedcinski
Elez Shiqeruka starfsmaður
albanska varnarmálaráðuneytisins
Albanía er lýðræðisríki
HANN brosir svo breitt og virðist svo
ánægður með fyrstu kynnin af lýðræð-
ishugsunarhætti Vesturlanda, að hann
minnir einna helst á barn, sem
er að opna jólapakkana sína.
Maðurinn er Elez Shiqemka,
leiðbeinandi í deild erlendra
tengsla vamarmálaráðuneytis
Albaníu. Ég hitti hann á skrif-
stofu stúdenta í Marshall Cent-
er, því hann hafði fengið vilyrði
starfsmanns stúdenta fyrir því
að fá að hringja heim til Alban-
íu, þar sem hann á konu og lít-
inn son. Elez situr spenntur við
símann og reynir hvað eftir
annað að ná símasambandi, án
árangurs, en brosir alltaf jafn-
breiðu brosi til mín. Segir mér, að það sé
enginn sími heima hjá honum, en hann og
kona hans hafí ákveðið að hann hringdi á
þessum ákveðna tíma, þar sem hún biði nú
eftir hringingu frá honum, í kjörbúðinni á
mitt sem leiðbeinandi í vamarmálaráðuneyti
Albaníu.
Jafnframt vonast ég til þess að verða
margs vísari um stjórnmála-
kerfi annarra landa og að kynn-
ast í þaula skipulaginu, sem
liggur að baki lýðræði Vestur-
landa, og bera það saman við
það kerfi sem við höfum í Alba-
níu.“
—Elez segir mér fremur ák-
afur, að hann sé ekki kommún-
isti oghafi aldrei verið. Hann
sé einlægur lýðræðissinni og
hann trúi því, að lýðræðislegir
stjómarhættir verði allsráðandi
í Albaníu, innan tíðar. Ég spyr
hann hvort slíkar væntingar
Elez
Shiqeruka
séu raunhæfar, hjá embættismanni lands,
sem löngum hafí verið nefnt „Lokaðasta
land veraldar". Elez er ekki skemmt, en
segir svo:
„Land mitt er afar fátækt, sem er afleið-
hominu.
Elez nær loks sambandi og verður með
öllu óskiljanlegur, þegar albanskur orða-
flaumur streymir af brosandi vömm hans.
Hættir skyndilega að brosa þessu breiða
brosi og ég fer að hafa áhyggjur af því að
eitthvað sé að. Að samtalinu loknu segir
hann mér, að hann hafi bara orðið svo hrygg-
ur við það að sonur hans, þriggja ára, fór
að gráta þegar hann heyrði rödd hans og
vildi að pabbi kæmi heim. Elez fínnst skyndi-
lega að þeir flmm mánuðir, sem framundan
eru, hljóti að verða óskaplega lengi að líða,
en ákveður aftur að verða jákvæður og bros-
ið tekur sér fasta búsetu í andliti hans á ný.
—Ég spyr Elez hvaða væntingar hann
hafi í sambandi við það nám, sem hann
hefur nýhafið og að hvaða gagni hann telji
að það geti komið honum þegar hann hverf-
ur á ný til starfa í Albaníu.
„Ég vonast til þess að koma hér á varan-
ing þess lokaða kommúnistíska stjómkerfís,
sem ríkti hjá okkur áður. í dag er Albanía
lýðræðisríki," segir Elez, án þess svo mikið
sem blikna. „Við höfum 15 eða 16 stjóm-
málaflokka í landinu, mjög mörg dagblöð,
þar sem skoðana- og prentfrelsi ræður ríkj-
um. Ferðafrelsi ríkir nú í Albaníu, landið er
opið og hvers konar einkavæðingu er verið
að hrinda í framkvæmd."
—Hvað með pólitíska fanga í Albaníu, sem
er haldið föngnum vegna skoðana sinna, en
ekki vegna glæpa? Hvernig samræmist slíkt
því lýðræðislega stjómkerfl, sem þú ert að
lýsa í heimalandi þínu?
„Það er einfaldlega svo, þegar verið er
að hrinda slíkum umbótum í framkvæmd,
sem verið er að gera í heimalandi mínu, að
þær umbætur falla ekki öllum í geð.“
—En það er ekki lýðræðislegt að fangelsa
fólk vegna stjómmálaskoðana, eða hvað?
„Nei, en slíkt getur hent um stundarsakir
legum tengslum við fulltrúa annarra ríkja,
bæði fyrrum Varsjárbandalagsríkja, Sovét-
ríkjanna og ekki síst við fulltrúa frá NATO-
ríkjunum. Þannig get ég betur annast starf
og kannski vegna boðskiptaörðugleika í
stjómkerfinu, en ég fullvissa þig um, að
með nýjum stjómarháttum í Álbaníu hefur
stórdregið úr slíku.“