Morgunblaðið - 30.04.1995, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 30. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
PÖRIN sem tóku þátt í rannsóknum Langthaler og Maiworm
voru klædd í eins samfestinga, höfðu sama bakgrunn og stóðu í
svipaðri stellingu, en samt tókst tilraunahópum prýðilega að finna
út hvaða pör áttu saman. Svar sjá aftast.
Kynin gera ólíkar
kröfur þegar maka-
val er annars vegar
en eitast þó oft við
aó finna sér maka
sem líkist þeim sj( zalf-
um . Rannsókn sem
geró varí 37 lönd-
um samtímis sýndi aó
óskir kynjanna eru
alls staóar eins.
Kristin Marjg
Baldursdóttir
kynnti sér pararann-
sóknir sem vakió
hafa athygli erlendis
KONUR vilja karla sem eru
áreiðanlegir og skaffa vel,
en karlar vilja konur sem
■ eru aðlaðandi og trúar,
samkvæmt niðurstöðum pararann-
sóknar sem gerð var í 37 löndum
samtímis. Rannsóknir gefa einnig til
kynna að kynin reyni að finna sér
maka sem líkist þeim sjálfum að ein-
hveiju leyti. Þróunarsálfræðingar og
atferlissálfræðingar telja sig geta
bent á ákveðin mynstur í sambandi
við makaval og paramyndun, en það
sem hefur komið þeim mest á óvart
er hversu náttúran gegnir enn stóru
hluverki í atferli nútímamannsins.
Pararannsóknir hafa verið í sviðs-
ljósinu erlendis að undanfömu og
hafa birst forsíðugreinar í virtum
bandarískum og þýskum tímaritum
þar að lútandi. Astæðuna fyrir aukn-
um áhuga á paramyndun og maka-
vali má líklega rékja til tíðari hjóna-
skilnaða á Vesturlöndum, en talið er
að milii 30-40% hjónabanda endi með
skilnaði. Einnig hefur það verið nefnt
að fólki virðist ganga erfiðar en áður
að ná sér í maka og fjölgar þeim sí-
fellt í vestrænum þjóðfélögum sem
búa einir. Margar skýringar hafa ver-
ið nefndar í því sambandi og eru þær
helstu raktar til breyttra lífshátta
kvenna. Nú sé það algengara en áður
að konur stundi langskólanám fram
undir þrítugt og þegar þær loks hafí
tíma til að líta í kringum sig eru álit-
legustu mannsefnin ef til vill gengin
út eða eru fráskilin með böm á fram-
færi.
Trúmennskan mikilvægust
Viðamikil pararannsókn sem
bandaríski þróunarsálfræðingurinn
David Buss við Háskólann í Michigan
í Bandaríkjunum gerði, hefur vakið
athygli ytra. Undir stjórn hans gerðu
fímmtíu vísindamenn í 37 löndum
könnun meðal tíu þúsund karla og
kvenna til að vita hvað það væri sem
skipti máli við paramyndun og
makaval. Könnunin, sem tók fímm
ár, fór fram í öllum heimsálfum sam-
tímis, jafnt í stórborgum sem í sveita-
héruðum og voru hinir spurðu bæði
úr hástéttum sem lágstéttum og
komu úr mismundandi pólitísku og
trúarlegu umhverfi.
„Óskir kynjanna og aðferðir við
paramyndun eru alls staðar eins,“
voru niðurstöður Buss, og skipti þá
engu hvort um var að ræða þjóðflokk
í Afríku eða stúdenta í Bandaríkjun-
um.
Þegar karlmenn voru spurðir hver
draumakonan væri, gerðu þeir annars
vegar greinarmun á væntanlegri eig-
inkonu og hins vegar á ástkonu til
einnar nætur. Þegar sú síðamefnda
átti í hlut gerðu þeir engar kröfur til
■gáfna hennar menntunar, kímnigáfu
eða ríkidæmis, en völdu þó síður kon-
ur sem vonp ófríðar og eða með hár-
vöxt á líkamanum, sem sýndu lítinn
kynferðislegan áhuga og sýndu til-
burði til að bindast þeim með einhveij-
um hætti. Það kom og í Ijós að karl-
menn eru fúsir til að sofa hjá konum
strax eftir fyrstu kynni, en konur al-
mennt sýndu þeim málum ekki mikinn
áhuga fyrr en eftir tvo til þijá mánuði.
Þegar kom hins vegar að maka-
vali hjá körlum var trúmennska og
aðlaðandi útlit konunnar sett í efsta
sæti. Auk þess átti hún að vera gáfuð
og yfirveguð og helst yngri en þeir
sjálfír.
Karlmenn virtust leggja mikla
áherslu á að konan væri trú, því
eflaust vilja þeir vera vissir um að
þeir séu feður bamanna. David Buss
setti til dæmis rafskaut á karla og
konur tii að kanna viðbrögð þeirra.
Þau voru beðin um að sjá fyrir sér
maka sinn framkvæma hluti sem var
þeim ekki að skapi. Þegar karlamir
voru beðnir um að sjá fyrir sér k}m-
ferðislegt samband konu sinnar við
annan mann, tók hjarta þeirra kipp
og sló með sama hraða og hjarta
gerir þegar menn hafa dmkkið þijá
bolla í einu af rótsterku kaffí. Þeir
svitnuðu líka, en náðu aðeins að jafna
sig, en þó ekki alveg, þegar þeir voru
beðnir um að sjá fyrir sér konu sína
í tilfínningalegu sambandi við annan
mann, það er að segja án kynlífs.
Hjá konunum var hið gagnstæða upp
á teningnum, þær sýndu streitumerki
ef þær sáu fyrir sér maka sinn í til-
fínningalegu sambandi við aðra konu.
Það fór eftir þjóðemi hvort karlar
gerðu kröfur um að konur væru hrein-
ar meyjar við upphaf hjúskapar. Þjóð-
veijar og Svíar höfðu til dæmis engan
sérstakan áhuga á jómfrúm, en Ind-
veijar, Kínveijar og íranir þeim mun
meiri.
Þeir lögðu mikla áherslu á aðlað-
andi útlit og tóku þá gjaman mið af
þeirri konumynd sem hafði hrifíð þá
í æsku, og einnig skipti tíska, trú og
hugarfar þjóðar þeirrar miklu máli í
því sambandi. Hvemig útlit drauma-
konunnar átti að vera nákvæmlega
var ekki tiltekið, en flestir vildu þó
að konan hefði reglulega andlits-
drætti og rétt hlutfall milli mittis og
mjaðmar.
Því má skjóta hér inn að Karl
Grammar prófessor í Vínarborg, sem
hefur unnið að skyldum rannsóknum,
telur að hreyfingar og göngulag skipti
líka miklu máli þegar paramyndun
er annars vegar.
Karlamir í þessum 37 löndum vildu
allir að konurnar væru yngri en þeir
sjálfír. Nígeríumenn vildu til dæmis
að þær væm sex áram yngri, en
Skandinavar kusu að hafa þær einu
til tveimur áram yngri.
Efnahagur skipfir öliu
Hjá konurn var ekki gerður grein-
armunur á ástmanni til einnar nætur
og á væntanlegum eiginmanni. Svo
virtist sem hver karlmaður væri veg-
inn og metinn með langtíma sjónar-
mið í huga.
Hvort sem konur búa í stórborgum
Brasilíu eða frumskógum Afríku
skiptir það öllu máli fyrir þær að
karlmenn séu áreiðanlegir og nær-
gætnir, vel gefnir og duglegir að afla
tekna. „Konur vilja ekki lata karl-
menn,“ segir Buss.
í þessari viðamiklu rannsókn voru
flestar konur sammála um að ef karl-
menn væra ekki áreiðanlegir og
byggju ekki yfír tilfinningalegum
þroska og stöðugleika, brotnuðu þeir
saman þegar erfíðleika bæri að hönd-
um, réðu ekki við streitu, hefðu til-
hneigingu til að kenna öðram um
ófarir sínar og væra afbrýðisamir af
minnsta tilefni.
Jafnframt kom fram að góður fjár-
hagur skipti öllu máli fyrir konurnar
þegar þær leita sér að maka. Glæsi-
legur karlmaður á litla möguleika ef
fjárhagur hans er þröngur og fátt sem
gefur vísbendingu um að hann muni
batna. Þegar stúlkur velja myndar-
lega en auralausa námsmenn er það
oftast vegna þess að þeir gefa vís-
bendingu um trausta framtíð.
Þessi þrá eftir fjárhagslegu öryggi
virtist vera óháð því hvort konan sjálf
var vel stæð eða ekki. Konur með
háar tekjur velja sér oftar mann með
enn hærri tekjur en þær sjálfar, held-
ur en konur með lágar tekjur.
íjóðfélagsstaða mannsins skipti
einnig meira máli fyrir konuna en
útlit hans, öfugt við það sem gerist
hjá karlmanninum.
Þegar að aldrinum kom kusu kon-
umar af hafa karlana eldri en þær
sjálfar voru, því að aldur þeirra gaf
fyrirheit um góðan efnahag, þroska
og áreiðanleika.
Útlitió fyrsta visbending
Þegar niðurstöður rannsóknar
Buss eru skoðaðar, má ætla að garnla
tuggan um að konur vilji karla sem
skaffi vel, sé ekki út í hött. Fegranar-
aðgerðir og megrunarkúrar verða og
réttlætanleg þegar kröfur karla um
aðlaðandi útlit kvenna era hafðar í
huga.
Þetta eru óskir karla og kvenna
þegar þau vora spurð hvemig þau
vildu hafa maka sinn, og þessar ósk-
ir virðast þau einnig hafa til viðmið-
unar þegar kemur að sjálfri para-
mynduninni. Með atferlisrannsóknum
hefur verið sýnt fram á að sjaldnast
myndast tengsl milli konu og karls
nema að konan hafí áhuga. Með öðr-
um orðum, það er oftast konan sem
velur sér karl, en ekki öfugt.
En hvað er það sem vekur áhug-
ann? Er eitthvað til sem heitir ást við
fyrstu sýn eða er hugtakið aðeins
blekking, verða menn ástfangnir af
því að þeir sjá eitthvað af sjálfum sér
í viðkomandi? Því að flest virðist
benda til þess að líkur sæki líkan
heim, eða að lík böm leiki best.
Við Háskólann í Múnster í Þýska-
landi hafa farið fram pararannsóknir
síðan 1984, og hefur Wemer Langt-
haler prófessor stjórnað þeim ásamt
dr. Reginu Maiworm. Þau hafa meðal
annars látið tilraunahópa raða saman
réttum pöram. Það hefur til að mynda
farið fram með þeim hætti að tii-
raunahópi er boðið í samkvæmi þar
sem tíu hjón eða pör era samankom-
in, en hreyfa sig þannig og tala, að
ekki er unnt að sjá hvort nokkur
tengsl séu á milli einstakra para.
Hlutverk tilraunahópsins er síðan að
fínna út hvaða pör eigi saman og það
sem þau hafa til viðmiðunar er fatnað-
ur, hæð, hár, andlit, fas og fram-
koma. Oft era líka dregnar ályktanir
af sokkum og hárgreiðslu.
Langthaler og Maiworm til undr-
unar hefur tilraunahópunum tekist
þrisvar sinnum betur að raða saman
réttum pöram en tölfræðilega var
áætlað að þau mundu geta.
En það sem kom þeim mest á óvart
var, að þegar tilraunahópum var sýnd
Jjósmynd af körlum og konum sem
vora öll klædd í eins samfestinga,
höfðu sama bakgrann og stóðu í svip-
uðum stellingum, gekk þeim ekki síð-
ur vel að raða saman réttum pöram.
Það sem gaf þeim vísbendingu að
þeirra sögn var útlit paranna, einkum
andlitsdrættir og hæð, og það hvem-
ig snyrtimennsku þeirra var háttað.
Tilraunahópamir og pörin vora
flest á aldrinum 20-30 ára og því var
dregin sú ályktun að það væri auð-
veldara fyrir þennan aldurshóp að
para fólk saman, en fyrir fólk á öðram
aldri. Því var aldur tilraunahópanna
lækkaður og nemendur á aldrinum
10-20 ára fengnir til að raða pöram
saman. Sá hópur skilaði sama ár-
angri og sá fyrri, og bendir því flest
til að mati þýsku sérfræðinganna, að
hér sé um náttúrulegt atferlismynstur
að ræða. Það sé manninum eðlilegt
að sjá hveijir eigi saman.
Sjólfsmat hefur óhrif
Kynin eru því mjög ólík þegar um
paramyndun er að ræða, en reyna
þó samt sem áður að fínna sér maka
sem líkist þeim sjálfum. Það er því
óhætt að segja að makaval sé hreint
makalaust.
Þótt það vefjist ekki fyrir kynjunum
hvemig makinn eigi að vera má þó
ekki gleyma einum afgerandi þætti
við makaval, sem er eigið sjálfsmat.
„Hveija þú færð fer eftir því hvað
þú hefur sjálfur upp á að bjóða,“ segja
þau Langthaler og Maiworm. „Kona
eða maður eru fljót að sjá hvort þau
eigi einhveija möguleika þegar hitt
kynið er annars vegar. Innsæi þeirra
segir þeim hversu hátt þau geti met-
ið sig. Mjög óaðlaðandi kona til dæm-
is veigrar sér við að nálgast glæsileg-
an karlmann. Eigið verðleikamat hef-
ur því ætíð áhrif á paramyndun."
Það er því ýmislegt tekið með í
reikninginn þegar maki er valinn. En
hvemig skyldi svo tii takast eftir þetta
nákvæma val?
Annar sérfræðingur við Michigan-
háskólann, Robert Zajonc, kom fram
með þá kenningu fyrir nokkrum
árum, að pör sem hafa búið saman
í 25 ár fari að líkjast hvort öðru, og
þau sem líkjast hvort öðru mest, eru
hamingjusömustu pörin.