Morgunblaðið - 07.06.1995, Blaðsíða 28

28 .MIÐVIKUDAGUR 7. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Kristinn
SLÆÐUR Ernu Guðmarsdóttur
Slæðudag-
ar í Sneglu
LIST OG
HÖNNUN
Sncgla Listhús
SLÆÐUDAGAR
SEX LISTAKONUR
Opið mánudaga til föstudaga frá
12-18. Laugardaga 10-14 til 16. júní.
Aðgangur ókeypis.
SLÆÐUR teljast ótvírætt til list-
iðnaðar og hönnunar, hvað þá ef
þær eru handmálaðar, þrykktar á
silki og engar tvær eins. Þær teljast
svo öðru fremur ætlaðar kvenkyn-
inu, og upprunalegur tilgangur
þeirra var að hylja ásjónur kvenna,
að einhverju leyti eða öllu, síðan að
vefja um hárið og loks njóta þær
ómældra vinsælda sem höfuðskýlur,
hálsklútar og jafnvel mittislindar.
Allir mega vita hve slæður eru
margbreytilegar og hve mikill þokki
getur fylgt þeim, einkum ef þær eru
listilega gerðar, en svo eru líka til
konur sem geta töfrað fram höf-
uðföt úr ómerkilegustu efnum jafn-
vel léreftspokum, sem heitir að gera
mikið úr litlu.
Og hvað er svo eðlilegra en að
listhús, sem fimmtán listakonur
standa að, efni til sýningar á ekta
slæðum, og undirstriki að hér sé
einnig mögulegt að læða að skap-
andi hugsun, jafnframt að slík vara
þurfi síður en svo að vera fjölda-
framleidd?
Það eru sex af listakonunum, sem
standa að pataldrinum við slæðu-
gerðina og sýninguna, og kannski
er talan engin tilviljun, því slæður
geta verið gæddar dijúgum kyn-
þokka eins og margur skynjar.
Freyjumar eru þær Björk Magnús-
dóttir, Erna Guðmarsdótir, Hrafn-
hildur Sigurðardóttir, Ingiríður Óð-
insdóttir, Jóna Sigríður Jónsdóttir
og Þuríður Dan Jónsdóttir.
Mikill litaríkidómur blasir við er
inn fyrir dyr hins litla en vinalega
listhúss er komið, og slæðurnar eru
fjölmargar. Kannski er full mikil
áhersla lögð á litaríkidómin en
minni á hugmyndaríka hönnun, en
hér eru slæður Ernu Guðmarsdótt-
ur helsta undantekningin og einnig
íjölþættastar í mynsturgerð. Og
þótt rýninum litist í sjálfu sér ekki
of vel á allt þetta litaflóð munu
þeir til sem heillast af því, en hann
vill nú heldur sjá slæðu í einum eða
tveim grunnlitum og með dularfullu
fjarrænu (exotísku) mynstri, en
jafn opið flæði. Og þar sem slæð-
urnar eru margar og áberandi líkar
verður þetta að full stórum
skammti. Þá má einnig minna á
að handgerðir hlutir eru þá helst
verðmætir, að þá prýði eitthvað
alveg sérstakt frá hálfu gerandans,
og þeir geta orðið hversdagslegir
ef þeir eru of keimlíkir og hug-
myndafátækir.
En það gleymist svo ekki, að
þegar ein slæðap er fram dregin
úr kraðaðkinu öðlast hún sjálfsvit-
und, sér í lagi ef hún feilur að höfði
konu með næmt áuga, og sem hefur
þá eiginleiga ríkulega til að bera.
Bragi Ásgeirsson
Landslagið að
baki línanna
Sveinn Bjömsson listmálari heldur upp á
sjötugsafmæli sitt, sem reyndar var í fyrra,
með því að sýna myndir í nýjum stíl í Kaup-
mannahöfn. Sýningin er haldin í einum virðu-
legasta sýningarsal borgarinnar. Sigrún
Davíðsdóttir lagði leið sína á opnunina og
tók listamanninn tali.
SVEINN Björns-
son heldur upp á sjö-
tugsafmæli sitt með
óvenjulegum mynd-
arbrag. í stað þess
að láta nægja að
bjóða til afmæli-
sveislu heima á Fróni
leggur hann undir
sig einn þekktasta
sýningarsal í Kaup-
mannahöfn nú í júní.
Sýningin opnaði með
pompi og pragt 1.
júní í „Den Frie“ við
Austurport-braut-
arstöðina, skammt
frá Kóngsins nýja torgi, sem upp-
haflega var reistur af andófshópi í
danskri málaralist, sem fann hjá
sér hvöt til að rísa gegn geldu veldi
akademískra málara. Utan á gamla
sýningarskálanum, sem vígður var
1913, hanga nú einkennisstafir
Sveins stórum stöfum og líta út
eins og þeir hafi verið þarna frá
upphafí. Sveinn sýndi einnig að
hann fer ekki troðnar slóðir og hef-
ur ekki látið sig muna um að skipta
um kúrs í málaralistinni. Myndirnar
hefur hann ekki sýnt áður og eru
þær málaðar undanfarin 22 ár.
Við opnunina lék Hlín Erlends-
dóttir fiðluleikari, sem er við nám
í Þýskalandi og Ólafur Egilsson
sendiherra hélt ávarp. Hann sagði
það vel viðeigandi að Sveinn héldi
afmælissýningu sína einmitt í
Kaupmannahöfn, bæði af því hann
hefði stundað þar nám og eins af
því þar hefði lengi verið áhugi á
verkum hans. Ólafur benti á að
áður hefðu verk Sveins einkennst
af natúralisma, en nú hefði hann
látið af honum og tekið stefnuna á
óhlutbundna list, þó enn mætti sjá
íslenskt landslag gægjast í gegn í
litum og áferð myndanna. Kraftinn
til að skipta um stíl hefði Sveinn,
rétt eins og miklir listamenn á borð
við Picasso, sem oftsinnis hefði
kúvent.
Sýningarskálinn er trébygging,
hvítmálaður að innan og með stór-
um loftgluggum, sem
veita mjúka og góða
birtu og Sveinn segist
kunna vel við að sjá
myndirnaj' í þessu um-
hverfi. „Ég er ánægður
með að sýna hér. Lýsing-
in er betri hérna en nokk-
urs staðar á íslandi.
Myndirnar eru bara allt
öðruvísi hér en heima ...
svei mér þá ef þær eru
ekki betri. Ljósið er svo
fínt, veggirnir og allt
húsið. Það er ekki hægt
að lýsa því. J.F. Willums-
en, sem teiknaði húsið,
hefur verið stórsnjall. Það er mikill
munur að sýna hér eða á Kjarvals-
stöðum. Það er gaman að sýna í
Danmörku og ég hef ekki fengið
betri dóma annars staðar. Ég hef
oft sýnt á galleríum hér og svo á
Charlottenborg í gamla daga. Ég
þarf svosem ekki lengur að kvarta
undan viðtökunum heima, en hérna
áður fyrr var mér betur tekið hér
en heima. Ég fór ekki að fá góða
dóma heima fyrr en eftir að þeir
höfðu skrifað vel um mig hér. Kall-
inn verður kannski helvíti fínn þeg-
ar hann er dauður...“ og Sveinn
kímir. Eins og hann segir sjálfur
segir hann sína meiningu hreint út,
er ekkert að liggja á hlutunum.
Og svo málar hann líka eins og
honum býr í bijósti, en dregur ekki
fjöður yfir að það var erfitt að
skipta um stíl. „Ég sá að það gengi
ekki að vera alltaf að gera það
sama. Áður málaði ég alltaf það
sem ég sá, en svo ákvað ég að
mála það sem ég sá ekki, það sem
var bara mitt. En erfitt var það.
Alltaf vildi koma eitthvað annað inn
í myndirnar, huldukona eða skip
eða eitthvað. Ég mála liti. Allir
segja mér að þeir séu íslenskir en
ekki danskir. Stöðnun er dauði, eins
gott að hætta ef ekkert gerist, eins
gott að hengja sig þá í næsta tré.
Og ef maður skiptir ekki um stíl
fyrir sjötugt hvenær gerir maður
það þá ... Júlíana (Sveinsdóttir)
frænka, hún breytti sér og fór að
mála hreinni liti. Auðvitað þarf
áræði og kjark, það er mikið mál
að breyta sér. Þetta gat nú Steinn
Steinarr gert.
En það eru einhver læti í mér,
kannski af því ég er alinn upp á
togara. Ailt í kringum mig gerist
með látum. Þetta er í ættinni, Júl-
íana var líka svona ... Ég mála líka
eins og bijálæðingur, vil helst ekki
hætta fyrr en ég er búinn, en þá
er ég líka ánægður og glaður, þó
ég þurfi að hafa mikið fyrir því.
Hvað gerir það til þó maður þreyt-
ist, bara ef maður getur málað
mynd. Svona er ég nú gerður."
Opnunin var vel sótt og greini-
legt að Sveinn á marga vini og
velunnara í Kaupmannahöfn. Meðal
gesta var Vagn Jensen, lögfræðing-
ur og fyrrum skrifstofustjóri í
menntamálaráðuneytinu danska og
þátttakandi í danskri þjóðmálaum-
ræðu með bókum sínum um réttar-
samfélagið. Hann er 93 ára og son-
ur hans Henrik Vagn-Jensen list-
málari sá um að hengja sýninguna
upp ásamt Sveini. Henrik er mörg-
um íslenskum listamönnum að góðu
kunnur, því hann hefur oft áður átt
þátt í íslenskum sýningum í Dan-
mörku, meðal annars í listafélaginu
í Lyngby. Og bróðir Henriks, Erik
Vagn-Jensen, sem lést í vetur, hef-
ur einnig stutt vel við íslenskt lista-
líf, því hann var bókaútgefandi og
hefur gefið út bækur íslenskra rit-
höfunda eins og Thors Vilhjálms-
sonar og Einars Más Guðmundsson-
ar.
Sýningin stendur til 18. júní og
á meðan dvelur Sveinn í borginni.
Siglir heim með myndirnar á Detti-
fossi, rétt eins og hann kom hing-
að. Siglir í viku, enda gamall sjó-
maður. Hann átti góða ferð, góðir
menn um borð, segir hann. Helst
að veðrið væri fullgott, bætir hann
við kíminn. En rokið og stormurinn
er í myndunum, þó þær kunni að
virðast gæfar við fyrstu sýn .. .
Kvikmynd um
stofnun lýðveldis
Viðskiptavinir athugið!
Þjónustusíminn hefur fengið ný númer:
515 4444
Grœnt númer:
800 4444
ISLA N DSBA N K I
NÆSTKOMANDI þriðjudag
mun Kvikmyndasafn Islands standa
fyrir sýningu á myndinni Stofnun
lýðveldis á íslandi, fyrir núverandi
og fyrrverandi alþingismenn. Sýn-
ipgin mun fara fram í „Sagabíói“
Álfabakka 8, kl. 18. Síðan verður
almenningi boðið að sjá myndina
ókeypis, en hún verður sýnd í
„Sagabíói" frá miðvikudeginum 7.
júní til sunnudagsins 11. júní klukk-
an, 17.30.
Kvikmyndin, sem ekki hefur
verið sýnd opinberlega síðan 1952,
hefur nú verið endurgerð að til-
hlutan forsætisnefndar Alþingis
og Kvikmyndasafns íslands.
Myndin er um 50 mínútna löng, í
lit og með hljóði. Hún fjallar um
hátíðarhöldin á Þingvöllum og í
Reykjavík 17. og 18. júní 1944.
Einnig eru sýndar svipmyndir úr
þjóðlífinu frá þessum tíma og
myndir af öllum alþingismönnum
sem sátu á þingi.
Kvikmynd þessi á sér langa og
sérkennilega sögu. Þjóðhátíðar-
nefnd lýðveldisstofnunar á íslandi
stóð fyrir gerð hennar, og fékk hún
Kjartan Ó. Bjarnason til að annast
kvikmyndatöku. En ásamt honum
mynduðu bræðurnir Eðvarð og Vig-
fús Sigurgeirssynir. Páll ísólfsson
sá um að velja tónlistina en Pétur
Pétursson er þulur. Þjóðhátíðar-
nefnd undir forystu Alexanders Jó-
hannessonar hafði umsjón með eft-
irvinnslu hennar.
Árið 1994 ákvað forsætisnefnd
alþingis undir forystu Salome Þor-
kelsdóttur að ráðast í endurgerð
myndarinnar. Nefndin hafði þá
skoðað myndina hjá Kvikmynda-
safni íslands en þar voru varðveitt-
ar tvær kópíur af henni. Var safn-
inu falið að hafa umsjón með endur-
gerðinni.
Þar sem ekkert frumefni var í
safninu var lögð mikil vinna í að
reyna að finna það. Leitað var í
Bandaríkjunum, Énglandi og Dan-
mörku á öllum þeim stöðum þar sem
myndin hafði verið í vinnslu, en án
árangurs. Hjá dóttur Kjartans Ó.
Bjarnasonar, Auði Kjartansdóttur
Mikkelsen sem býr í Danmörku,
fannst þó kassi uppi á háalofti sem
reyndist hafa að geyma nokkra
búta með frumefni úr myndinni.
Einnig fundust nokkrir bútar í
vörslu Gunnars Vigfússonar ljós-
myndara, sonar Vigfúsar Sigur-
geirssonar.
Bætt var inn í nokkrum mynd-
skeiðum frá Guðmundi Einarssyni
frá Miðdal. En liann var eini kvik-
myndatökumaðurinn sem var einn-
ig að mynda á litfilmu á hátíðinni.