Morgunblaðið - 16.06.1995, Qupperneq 32

32 FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Helga Dýrleif
Jónsdóttir fædd-
ist á Gunnfríðar-
stöðum í Langadal í
A-Hún. 8. desember
1895. Hún lést á
Blönduósi 7. júní síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Anna
Einarsdóttir, f. á
Hring í Blönduhlíð
4.3. 1850, d. 13.5.
1910, og Jón Hró-
bjartsson, f. á Reykj-
arhóli í Biskups-
tungum 2.7. 1853,
d. 31.8. 1928.
Hinn 14. júlí 1918 giftist
Helga Steingrími A. B. Davíðs-
syni, f. 17.11.1891, d. 9.10.1981.
Börn þeirra sem upp komust
Móðir mín,
í minni ungu
mætti ég þér,
með harm í hjarta,
hlátur í barmi,
sem hjalandi bam.
Veikum vísi
vel að hlúa
veistu bezt,
sonur það segir
er sjálfur reyndi
og saknar þín.
Fátækleg kveðjuorð verða minn-
ingargrein um móður mína. Saga
þessarar konu verður aldrei nema
að litlu sögð. Hún átti á dánardegi
aðeins hálft ár í heillrar aldar ævi.
Þó að árin yrðu mörg, var líf móður
minnar ríkt af vöku og vinnu. Hún
var óvanalega vel af Guði gerð,
bæði til sálar og líkama. Heilsu
hennar hrakaði ekki að marki fyrr
en á tveimur, þremur síðustu æviár-
um. Þó hafði hún alið manni sínum
Steingrími Davíðssyni Qórtán börn.
011 börn sín fæddi hún heima og lá
ekki lengi á sæng.
. Ég skildi það ekki fyrr en fullorð-
inn maður hvílík hetja móðir mín
var. Það var ekki aðeins að bera
börn sín undir belti og fæða þau
af sér heldur þurfti hún líka að
fæða, klæða og skæða þennan stóra
barnahóp.
Á hennar yngri árum var það
ekki vél sem vann verkin - heldur
hönd og hugur.
Ég man húsin tvö, sem fjölskyld-
an átti heima í þegar hún var sem
stærst, Pálmalund og Svalbarð, en
ekki bæinn sem ég fæddist í, Braut-
arholt. Sá bær var úr torfi og timbri
og sést nú ekki lengur. Pálmalundur
var bárujárnsklætt timburhús og
stendur enn, hæð og kjallari. Kola-
kynt, miðstöðvar í kjallara og stór
pottur á hlóðum. Rafmagnseldavél
kom þegar Laxárvirkjun varð til.
Gólf voru í Pálmalundi ýmist tré-
gólf eða með dúk. Fjós stóð á túnb-
leðlinum með áföstu litlu fjárhúsi.
Hlaða og tóftir tilheyrðu þeirri húsa-
smíð. Kýr höfðum við og kindur.
Tólf til sextán manna fjölskylda
þurfti kjöt og mjólk. í Pálmalundi
61 móðir mín sitt fjórtánda barn,
Sigurgeir. Það er til þess að varpa
daufu Ijósi á ævistarf móður minnar
sem þessum aðstæðum er hér lýst
í Pálmalundi. Alltaf var móðir mín
fyrst á fætur á morgnana. Hún
mjólkaði kýrnar, gerði skyr og
smjör, eldaði og matreiddi með hjálp
elstu systra minna. Henni féll bók-
staflega aldrei verk úr hendi. Þann-
ig man ég hana í Pálmalundi.
Þegar við bjuggum þarna var
mér tvisvar komið í sveit. Ég grenj-
aði mig heim úr Svartárdalnum. Þá
varð faðir minn þungbrýnn ; en
mamma sagði ekkert. Svo var mér
komið fyrir hjá fólki frammi í Þingi.
Þar undi ég mér líka illa og einn
dag kemur mamma á kerruvagni
og tekur mig grátandi heim. Þá
gerði ég minn fyrsta samning, sem
var að moka fjósið og hugsa um
kýrnar og við hann stóð ég. Þá vissi
ég að ég ætti góða móður. Við vor-
um alltaf náin. Mér fannst ég vera
,mömmudrengur enda sagði hún að
eru: Anna Sigríður,
f. 1919, d. 1993,
Aðalheiður Svava,
f. 1921, Árdís Olga,
f. 1922, Hólmsteinn
Otto, f. 1923, Her-
steinn Haukur, f.
1925, Brynhildur
Fjóla, f. 1927, Jón-
inna Guðný, f. 1928,
Hásteinn Brynleifur
f. 1929, Sigþór
Reynir, f. 1931,
Steingrímur Davíð,
f. 1932, Jón Pálmi,
f. 1934 og Sigur-
geir, f. 1938.
Útför Helgu Dýrleifar fer
fram frá Blönduóskirkju í dag
og hefst athöfnin klukkan
14.00.
ég líktist sér. Ég var stoltur og
ánægður yfir því og vona að satt sé.
En minning móður minnar er þó
ekki alltaf tengd basli. Hún er tengd
konu sem víllaust vann verk sín og
lauk þeim létt í lund. Ég man hana
ekki þrasa eða rífast. Henni fylgdi
alla tíð streitulaus en annasamur
hversdagur. Tilsvör hennar ein-
kenndust af ómengaðri lífssýn. Hún
saumaði út orðatiltækið: „Hógværð
hefur mikil völd“. Það segir allt sem
segja þarf um lífssýn móður minnar.
Hún var alltaf ánægð, aldrei ofsag-
löð en íhugul. Samband hennar við
föður minn var gott og traust, þar
ríkti jafnræði.
Þó að móðir mín sé mér skyldari
en ég skyldi um dæma, vil ég að
endingu róma hana sem stórkost-
lega manneskju, sem var svo greið-
vikin og góðgjörn að hún tók inn á
heimili sitt farlama fólk og hjúkraði
því og faðmur hennar, var svo stór
að hún tók á heimilið óvandan ungl-
ing til fósturs um tíma.
Ég þakka uppeldið og ástúðina.
Yfir minningu móður minnar rík-
ir heiðríkja.
Brynleifur H. Steingrímsson
Miklir persónuleikar lifa ætíð í
hugum þeirra sem þá þekkja, jafn-
vel þótt þeir hverfi á brott úr þessum
heimi. Þannig er það um hana ömmu
okkar, hana Helgu Jónsdóttur,
minning hennar mun lifa hjá þeim
sem hana þekktu.
Lífsferill hennar var orðinn lang-
ur, en hún hefði orðið 100 ára í
haust og því tími til að kveðja. Við
systkinin vorum þeirrar gæfu að-
njótandi að fá að alast upp fyrstu
ævi okkar hjá ömmu, fyrst norður
á Blönduósi og síðan á Hofteigi 19
í Reykjavík. Þetta voru mótandi ár
og margt höfum við henni að þakka.
Þar sem móðir okkar, Fjóla Stein-
grímsdóttir, var útivinnandi einstæð
móðir á þeim tíma tók amma dijúg-
an þátt í uppeldinu, enda veitti víst
ekki af, að hennar sögn. Hún hafði
af mikilli reynslu að miðla, enda þá
komið tólf fyrirferðarmiklum börn-
um á Iegg.
Árin okkar í skólastjórahúsinu á
Blönduósi eru okkur minnisstæð, þar
sem amma ríkti yfir öllu innandyra
sem úti. Alltaf var hægt að leita til
hennar ef eitthvað kom upp á, en
ekki var athafnafrelsi bama tak-
markað í þá daga, enda hættur utan-
dyra sem innan óskilgreint hugtak.
Amma var óvenjulegur persónu-
leiki sem eftir var tekið og þótt afí
væri fyrirferðarmikill i allri stjórn-
sýslu skyggði það aldrei á ömmu.
Menn leituðu til hennar, hvort sem
það voru vinir afa eða aðrir og gott
þótti þeim að ræða við og þiggja
ráð af þessari djúpvitru konu. Það
sem var einkennandi við ömmu var
að hún hugsaði oft ekki á sama
hátt og aðrir. Þegar það gerðist
horfði hún á þig að því er virtist
annars hugar og kom síðan með
athugasemd sem gat komið á óvart,
en ef vel var að gáð, var mikið sann-
leikskorn í þeim orðum og oft djúp-
vitur sannleikur. Amma var hún-
vetnsk í útliti, breiðleit með mikið
andlit, frekar hátt enni og stór-
myndarleg. Foreldrár hennar voru
Jón Hróbjartsson og Anna Einars-
dóttir, dóttir Einars frá Bólu, en um
hann hafa spunnist margar sagnir.
Mikil hagmælska var í þessari ætt
og erfði amma þann eiginleika í rík-
um mæli. Hún var mjög hagmælt
og hafði yndi af vísum og skáld-
skap. Það hafði afi líka, en eftir
hann liggur ljóðabókin „Haustlauf“.
Segja má að þetta hafi verið sameig-
inlegt áhugamál þeirra og margra
vina þeirra. í æsku minnumst við
systkinin margra stunda á heimilinu
þar sem farið var með vísur, bæði
gamlar og nýjar og haft gaman af.
Það voru allir sammála um að amma
væri hagmæltari en afi, en smá
keppni var á 'milli þeirra á þessu
sviði. Einkum átti amma auðvelt
með hringhendur, sem. er ákaflega
erfitt vísnaform, en slíkar vísur orti
hún reiprennandi ef sá gállinn var
á henni.
Krafturinn í ömmu var óvenju-
lega mikill og engum duldist að þar
fór mjög sterk og vel sköpuð kona.
Hún fór létt með að ala upp 12
börn og annast mikið heimili þar
sem gestagangur var ærinn. Eftir
að afi dó hélt hún ein heimili á
Hofteignum og þurfti ekki að hafa
áhyggjur af henni, því hún sá um
sig. Hugsaði t.a.m. um konu sem
var miklu yngri en hún sjálf. Það
sem kannski var áhyggjuefni þá var
hin mikla framkvæmdaþrá hennar,
en hún gat tekið upp á því að þvo
íbúðina hátt og lágt og var þá príl-
andi upp á stóla og borð sem hefði
getað reynst illa konu á hennar
aldri. Amma hafði alla tíð mikið
samband við börn sín, sérstaklega
dætur og fylgdist grannt með
bamabömunum. Hún sat eins og
könguló í miðjum vefnum og náði
oft að skapa líf og fjör í tilveru
dætranna.
Á tíræðisaldri fluttist hún norður
á Héraðshælið á Blönduósi, aftur í
sína heimabyggð og leigði íbúðina,
ef henni skyldi ekki líka dvölin þar
nyrðra. Það kom stundum upp að
hún hugðist flytja aftur suður í íbúð-
ina sína og olli það nokkrum titringi
í fjölskyldunni.
Amma hélt reisn sinni og krafti
til dauðadags. Það var gaman að
sjá hana ganga eftir ganginum á
Héraðshælinu, þar sem hún stmns-
aði í átt að herberginu sínu og ákaf-
inn svo mikill að hún var farin að
klæða sig úr kápunni löngu áður
en hún kom að herberginu sínu. Þá
var hún 98 ára.
Með ömmu er farinn óvenjulegur
persónuleiki og viljum við systkinin
þakka henni allt sem hún gerði fyr-
ir okkur. Það var okkar gæfa að fá
að alast upp í skjóli hennar. Megi
hún hafa það gott þar sem hún nú
er og vonandi í sem nánustum
tengslum við afa, en hans saknaði
hún alla-tíð.
Helgi og Steingerður.
Að liðnum degi kemur okkar kvöld,
þá kvöldið líður, tekur nóttin völd.
Svo birtist ljós, er brúna lyftast tjöld
og björtum heimum lífsins fagnar öld.
(Steingrímur Davíðsson)
Stórbrotin kona er gengin. Loks
er komið að hvíld eftir langt, en vel
unnið dagsverk. Amma mín, Helga
Dýrleif Jónsdóttir, var á hundrað-
asta aldursári er hún lést.
Amma var ákaflega merkileg
kona, kona með mjög sterkan per-
sónuleika, sem engum gleymist er
henni kynntust. Hún var mjög sjálf-
stæð og ákveðin í skoðunum á
mönnum og málefnum, orðheppin
og skemmtileg í tilsvörum. Hún var
handlagin og dugnaðarforkur til alls
þess er hún tók sér fyrir hendur.
Amma var mjög Ijóðelsk, enda vel
hagmælt sjálf, enda þótt hún flíkaði
því ekki oft.
En amma var líka viðkvæm kona.
Hún var kona sem mátti ekkert
aumt sjá. Enda þótt hún þyrfti að
ala upp stóran barnahóp, aftraði það
henni ekki frá því að taka að sér
fólk sem hvergi átti höfði sínu að
halla. Fólk, sem minna mátti sín.
Amma var gift Steingrími Dav-
íðssyni, fyrrum skólastjóra á
Blönduósi, og eignuðust þau fjórtán
börn. Tvö þeirra létust í frum-
bernsku, en tólf náðu fullorðins-
aldri. í dag eru tíu barna þeirra á lífi.
Nú er amma komin til þeirra ást-
vina sinna sem á undan henni eru
gengnir, því hver vegur að heiman
er vegurinn heim.
Þakkir eiga skildar starfsfólk
Héraðshælisins á Blönduósi fyrir
frábæra umönnun. En ekki síst á
þakkir skildar Ninna Steingríms-
dóttir, móðursystir mín, fyrir að
annast ömmu hin síðari ár af natni
og kærleika, allt til hinstu stundar.
Ég kveð ömmu að lokum með
vísu eftir afa og þakka henni við-
kynninguna.
Bognar fjalla brákuð eik,
búin falli veqan.
.jEllin hallar öllum leik.“
A mig kallar feijan.
(Steingrímur Davíðsson)
Helga Ingvarsdóttir.
Elskuleg amma mín er látin, tæp-
lega 100 ára. Þótt við vitum öll að
ferð hér hefur bæði upphaf og endi,
kemur endirinn okkur ávallt jafn
mikið á óvart.
Sem bam dvaldist ég oft á heim-
ili ömmu og afa á Blönduósi, eins
og svo mörg önnur barnabörn og
eru minningar þaðan mjög ljúfar.
Ég hef alltaf borið mikla virðingu
fyrir ömmu, hún var glaðleg og já-
kvæð og var gædd góðri kímnigáfu.
Það var ávallt mjög kært á milli
ömmu og afa eins og fram kemur í
eftirfarandi ljóði er afí orti til hennar
Vina mín, í vernd hjá þér
vonir mínar geymi.
Þú hefur veitt mér allt, sem er
auðna í þessum heimi.
Elsku amma, nú ert þú komin til
afa og dætranna Onnu og Fjólu.
Guð blessi minningu þína og þeirra.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Helga Ragnarsdóttir.
Þú áttir þrek og hafðir verk að vinna
og varst þér sjálfri hlífðarlaus og hörð.
Þú vaktir yfir velferð barna þinna.
Þú vildir rækta þeirra ættaijörð.
Frá æsku varstu gædd þeim góða anda,
sem gefur þjóðum ást til sinna landa
og eykur þeirra afl og trú.
En það er eðli mjúkra móðurhanda
að miðla gjöfum - eins og þú.
(D. Stefánsson)
Móðir er eitt af fegurstu orðum
íslenskrar tungu. Það kemur fyrst
upp í huga mér er ég minnist ömmu
minnar Helgu Jónsdóttur.
Amma eignaðist 14 börn og af
þeim komust 12 til fullorðinsára.
Var móðir mín elst af þessum barna-
hópi en hún lést fyrir tveimur árum.
Afkomendur hennar munu vera um
160 í dag. Hún amma mín var eng-
in hversdagsmanneskja, hún var
hetja í bestu merkingu þessa orðs.
En dauðinn er alltaf ávinningur
þess sem lifað hefur hér á jörð svo
langan dag. Trú hennar á annað líf
var hennar vissa og að þar biðu
vinir í varpa er áður voru gengnir
á guðs vegu.
Fyrir hönd föður míns og bróður
færi ég ömmu hjartans þakkir fyrir
allt sem hún okkur gaf.
Kveð ég ömmu mína með þessum
ljóðlínum.
Þú ert horfin, því er mér
þungt um hjarta rætur.
Augað starir eftir þér
alla leið og grætur.
(N.N.)
Marta Hauksdóttir,
Helgafelli.
Hún náði háum aldri hún amma
þrátt fyrir annasama ævi. Einstakt
þrek var henni gefið. Hún missti
móður sína aðeins fjórtán ára göm-
ul og fór þá annað í vist, stundaði
síðan hjúkrunarstörf á Sauðárkróki
og fór í Húsmæðraskólann á Syðri
Ey á Skagaströnd. Eftir að þau afi
og amma giftu sig og eignuðust
HELGA DYRLEIF
JÓNSDÓTTIR
sitt fyrsta barn fiuttu þau til Blöndu-
óss þar sem heimili þeirra stóð alla
starfsævi afa, en hann var ráðinn
kennari á Blönduósi árið 1920 og
síðan skólastjóri.
En fleiri störf hlóðust á afa, hann
var lengi oddviti og þar með fram-
kvæmdastjóri hreppsins og einnig
vegaverkstjóri í Austur-Húnavatns-
sýslu. Það gefur því augaleið að
allt heimilishald hvíldi fyrst og
fremst á herðum ömmu. Og það var
ekki lítið, því þau eignuðust fjórtán
börn, en tólf þeirra komust á legg.
Mörgum þætti það ærið starf að ala
upp svo stóran barnahóp, en við
þetta bættist að vegna starfa afa
áttu margir erindi á heimilið og þau
einstaklega gestrisin. Þannig mátti
gjarnan heyra ömmu spyrja gesti
hvort þeir ættu nú ekki eftir að
borða eða drekka. Auk þess var
lengst af á heimilinu um lengri eða
skemmri tíma fóik sem ekki átti í
annað hús að venda.
Einnig ráku þau nokkurt bú, eins
og þá var algengt í þorpunum úti á
landi, þ.e. nokkrar kýr í fjósi og
allmargt fé, þannig að mikill hluti
matvæla var heimafenginn. Að
sjálfsögðu hefði þetta aldrei gengið
ef ekki hefði komið til aðstoð barn-
anna strax og þau gátu orðið að
liði, bæði við búrekstur og að gæta
yngri systkina.
Ég er fæddur í húsi þeirra afa
og ömmu á Blönduósi og ólst þar
upp fyrstu árin. Upp í hugann koma
myndir frá þessum árum. Þannig
sé ég ömmu fyrir mér við sauma-
skap í kvistherberginu í húsi þeirra.
En hún þurfti mikið að sauma á
sinn stóra hóp og gæta ítrustu nýtni
í meðferð fatnaðar. Raulaði hún þá
gjarnan fyrir munni sér ýmis ljóð,
en hún var mjög Ijóðelsk og kunni
kynstrin öll af ljóðum og vísum,
enda vel hagmælt. Hún var mjög
geðgóð en ákveðin og aldrei minnist
ég þess að hún hafi ávarpað mig
öðruvísi en blíðlega.
Eftir að afí lauk störfum árið
1959 fluttust þau til Reykjavíkur
og komu sér fyrir í góðri íbúð á
Hofteigi 18. Það var mikið breyting
fyrir þau bæði að hverfa úr miklu
annríki á Blönduósi í rólegt líf í
Reykjavík. Mér fannst hún þó taka
þessari breytingu mun betur en afi,
sem mér fannst hálf vængbrotinn
fyrst í stað. En að sjálfsögðu aðlög-
uðu þau sig brátt hinum nýju lifnað-
arháttum.
Þannig leið þeim vel meðan bæði
héldu heilsu.
Gott var til þeirra að koma sem
fyrr og manni innilega fagnað. Og
smákökurnar hennar ömmu voru
sérstakt hnossgæti.
Þegar afi fór að missa sjónina
var amma iðin við að lesa fyrir hann
eða útvega hljómbönd með ýmiss
konar efni. En heilsu afa hrakaði
og að því kom að hún gat ekki hjúkr-
að honum og hann fór á Sólvang í
Hafnarfirði, þar sem hann dvaldi
þar til yfir lauk 1981. Til þess að
vera ekki ein í íbúðinni leigði hún
út hluta hennar. Lengst af bjó með
henni Þórunn Sveinbjörnsdóttir,
sem nú er látin.
Þær urðu fljótt góðar vinkonur
og óaðskiljanlegar eins og bestu
systur.
Þar kom að heilsa ömmu leyfði
ekki lengur að hún væri án sérstakr-
ar umönnunar. Flutti hún þá aftur
norður á Blönduós og dvaldi þar á
Héraðshælinu. Þar féll henni vistin
vel enda naut hún frábærrar umönn-
unar og þekkti auk þess marga sem
þar dvöldu.
Þá önnuðust Ninna dóttir hennar
og Þormóður tengdasonur hana af
stakri kostgæfni með daglegum
heimsóknum. En Ninna er eina barn
hennar sem enn býr á Blönduósi.
Ég heimsótti hana af og til eftir að
hún kom norður og var alltaf gaman
að koma til hennar, því þótt hún
ruglaðist nokkuð á því hveijir væru
enn ofan moldar og stundum erfitt
að halda uppi samræðum við hana
síðustu misserin, þá var gleðiefni
að sjá hve henni leið vel.
Ég heimsótti hana ásamt bróður
mínum fyrir rúmum mánuði og
geislaði hún þá af gleði og ánægju
eins og fyrr.
Þannig er gott að muna hana.
Steingrímur Ingvarsson.