Morgunblaðið - 01.07.1995, Qupperneq 24

24 LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ

mœim 1 •: V ■
SlSaÍSSlBfí 1- Í: á Í: : Íí,:.. '1 ! ■ -<■ Sii} ... v i1,:
■W ■13 jjfí'
:• í:
" :• æ .
- #;**!
í - ív ^ ' i y
'v, ' O* $ • ..^
-f ; •. - "■ :/
•'.■ > 1 >
■ fv. , 4 ' ■ '
.
•'■■
íiil ,.:
PlPI

JÓHANNES Nordal hefur verið stjórnarformaður Landsvirkjunar frá upphafi og er nú að kveðja.
Morgunblaðið/Sverrir
s
EM við sitjum í fundarherbergi
Landsvirkjunar, þar sem hann
hefur eytt löngum stundum sl.
30 ár, er Jóhannes Nordal fyrst
spurður um það sem á brennur
nú, horfumar á stækkun álversins
í Straumsvík og áhrif óróleikans á vinnu-
markaðnum á það. Hann kveðst vona að
enginn skaði sé skeður, en auðvit-
að hafi menn haft áhyggjur ef
verkfallið hefði ekki leystst. Þá
hefði það getað haft mjög alvar-
leg áhrif. Farmannaverkfallið sé
reyndar líka áhyggjuefni ef það
dregst á langinn. Ekkert lát sé á
vinnu að samningsdrögum og
tæknilegum undirbúningi og hann sé bjart-
sýnn á að hægt verði að ljúka samningum
í ágúst. Þá er stjórnarfundur ráðgerður hjá
Alusuisse-Lonza um málið. Ef þær áætlanir
standist muni verða hægt að byrja fram-
kvæmdir síðar í haust og taka nýjan ker-'
skála í notkun 1997.
Með þessari miklu sölu á rafmagni yrði
kerfíð þá fullnýtt, en Blönduvirkun fullnæg-
ir að mestu orkuþörf stækkaðs álvers. Þó
þyrfti í framhaldi nokkra aukningu á fram-
leiðslugetu, sem séu auðveldar og hagkvæm-
ar aðgerðir, aðeins viðbót við það sem fyrir
er á hveijum stað. Hann nefnir hækkun á
stíflu og stækkun lónsins við Blöndu, síðasta
áfangann í Kvíslaveitum og aukningu afls í
Búrfellsvirkjun með breytingu á vatnshjólum
í virkjuninni.
Jóhannes gat þess að síðustu 3-4 árin
hefði raforkusalan aukist til ísals, sem hefur
verið að auka framleiðslugetuna í kerunum
þar með tæknibreytingum. Búið að auka
rafmagnsöluna um 200 GWst með bráða-
birgðasamningi, sem gengur inn í þennan
langtímasamning sem nú verður gerður. Er
ársframleiðsla ISAL nú komin í 100 þús. tonn
Fyrsta jökuláin virkjuð
„Bygging Búrfellsvirkjunar, braut blað í
raforkumálum hér á landi. í einu stökki
nærri því fjórfaldaðist framleiðslugeta raf-
orkukerfísins. Þetta var í fyrsta skipti sem
við virkjuðum stóra jökulá. En það er ein-
mitt í jökulánum sem meginorkugeta íslend-
inga er fólgin“, segir Jóhannes þegar vikið
er að þeim miklu tímamótum sem urðu með
tilkomu Búrfellsvirkjunar.
Og er ekki enn af nógu að taka?
„Landsvirkjun er á þessum þijátíu árum
búin að byggja auk Búrfellsvirkjunar þrjár
stórar virkjanir, í Sigöldu, við Hrauneyjafoss
og í Blöndu. Þrátt fyrir það teljum við að
ekki sé búið að virkja nema 10% af þeirri
framleiðslugetu sem til er i landinu. I dag
er búið að virkja sem svarar 5 þúsund
GWst orku. En talið er að bæði nýtanlegt
vatnsafl og jarðvarmi sé um 50 þúsund
GWst, sem megi framleiða með hagkvæmum
hætti hér á landi.
Framkvæmdir voru að jafnaði mjög mikl-
Fj órar
stórvirkjanir
á 30 árum
Stofnun Landsvirkjunar fyrír 30 árum var upphafið
að miklu átaki til uppbyggingar á íslandi með virkjun
hinna miklu jökulfljóta. Síðan hafa verið reistar fjórar
stórvirkjanir og hafinn orkufrekur iðnaður með dtjúg-
um árlegum ávinningi fyrir þjóðarbúið, samfara lækk-
un og jöfnun raforkuverðs til landsmanna. Stjómar-
formaður frá upphafí var Jóhannes Nordal, sem Elín
Pálmadóttir ræðir við um þessar langstærstu fram-
kvæmdir sem ísland hefur ráðist í.
ar frá því hafist var handa við Búrfellsvirkj-
un og þar til Blönduvirkun var lokið 1992.
Það var síðasti stóri áfanginn. Síðan hefur
verið hlé á framkvæmdum vegna þess að
næg orka er í kerfínu og ekki fyrirsjáanleg-
ir neinir stóriðjusamningar fyrr en þá núna.“
Markaðurinn mettaður
„Auðvitað er mikið fjárhagslegl atriði að
í rekstri raforkufyrirtækis haldist í hendur
uppbygging nýrra virkjana og sala á raf-
magni. Það er þó ýmsum vandkvæðum bund-
ið að ná þvi markmiði að hafa ekki á tímabil-
um þó nokkra umframorku", útskýrir Jó-
hannes. „Taka þarf ákvarðanir um virkjanir
með mjög löngum fyrirvara og því verður
að byggja á spádómum um orkusölu mörg
ár fram í tímann. Það sem m.a. hefur gerst
og valdið okkur vandræðum undanfarin ár
er að dregið hefur verulega úr aukningu á
orkusölu. Þegar ráðist var í Blönduvirkjun
var þörf fyrir mun meiri orkusölu til almenn-
ingsnota. Þetta stafar efalaust af ýmsu, en
ein ástæðan er að í kjölfar olíukreppunnar
á síðasta áratug hefur verið lögð miklu
meiri áhersla á sparneytni í rafmagnstækj-
um, sem hefur leitt til minni orkunotkunar.
í öðru lagi höfum við verið að metta markað-
inn t.d. með raforku til húshitunar ogtækja-
búnaðar á heimilum og annars þessháttar.
Og þegar sú mettun hefur náðst minnkar
söluaukningin frá því sem áður var. Á móti
má segja að hægari aukning eftirspurnar
síðustu árin sé í raun staðfesting á þeim
mikla árangri sem náðst hefur í nýtingu
innlendrar orku síðustu hálfa öld.“
Misstum við ekki af tækifæri þegar mark-
aður var fyrir orkusölu til stóriðju á áttunda
áratugnum?
„Það er enginn vafi á því að deilumar sem
urðu út af Isal höfðu mjög neikvæð áhrif á
áhuga, ekki bara Alusuisse heldur líka ann-
arra aðila, á fjárfestingum á íslandi á þessu
sviði. Um 1980 virðast hafa verið mjög góð
tækifæri og mikil aukning átti sér þá stað
annars staðar í áliðnaði og ýmsum öðrum
orkufrekum iðnaði.
Síðan var hafíst handa af mikl-
um krafti, sérstaklega árið 1987
þegar hófst ný uppsveifla í orkuf-
rekum iðnaði, um að reyna að .
vekja áhuga erlendra fyrirtækja.
Það leiddi til þess að það tókst
að fá hóp fyrirtækja undir heitinu
Atlantal til þess að hefja samn-
inga um byggingu nýs álvers. Alusuisse var
framan af einn aðilinn og var gert ráð fyrir
því að álverið yrði byggt í nágrenni við Isal.
En þeir drógu sig síðan út af fjárhagsástæð-
um. Þá kom nýr aðili inn í hópinn í staðinn,
bandaríska fyrirtækið Alumax. Hafði náðst
að ljúka samningum við þennan hóp þegar
verðið á áli féll skyndilega 1991 og þeim
framkvæmdum var frestað. Síðan tók við
nokkurra ára lægð í áliðnaði í heiminum,
sem gerði það að verkum að hætt var við
allar nýframkvæmdir hér sem annars stað-
ar. Nú eru aðstæður að batna og álverð fer
aftur hækkandi. Þá er reynt að koma þessum
málum í gang að nýju. Enn sem komið er
hefur Atlantalhópurinn ekki talið að byr
væri til þess. En í haust verður fundur með
þeim til að fara yfir stöðuna og meta hana.“
Upphaf stóriðju
Upphafíð að stóriðju á íslandi og stofnun
Landsvirkjunar 1. júlí 1965 má rekja til skip-
unar stóriðjunefndar vorið 1961. Þá hafði
áður orðið vart áhuga hjá Alusuisse um að
byggja álverksmiðju á íslandi. Einnig hafði
komið fram áhugi af hálfu sænsks álfyrir-
tækis í sömu átt. Þetta leiddi til þess að
Bjarni Benediktsson, þáverandi dóms- og
iðnaðarráðherra, ákvað að setja á stofn sér-
staka nefnd, sem hafði samband við þessa
aðila. Jóhannes Nordal var formaður hennar
og hefur unnið að þessum málum siðan.
„Þetta leiddi til þess að um sumarið voru
sendir menn til íslands til að kanna aðstæð-
ur og um haustið áttum við fyrsta viðræðu-
fundinn við stjórn Alusuisse í Zúrich. í kjöl-
far þessa hófust svo langar samningaviðræð-
ur við þá og reynt um leið að kanna aðra
möguleika til samanburðar. Auðvitað var
ljóst að til þess að hægt væri að byggja ál-
verksmiðju á íslandi, sem þá var talið að
þyrfti að hafa 30 þúsund tonna framleiðslu-
getu og með stækkunarmöguleikum upp í
60 þúsund, yrði að ráðast í mun stærri virkj-
un en hér hafði verið áður byggð. Samhliða
þessum samninguin var því settur mikill
kraftur í að rannsaka þá virkjunarmöguleika
sem sérstaklega komu til greina. Bandaríska
fyrirtækið Harza var valið til þess að vera
íslendingum til ráðuneytis. Talið var að tveir