Morgunblaðið - 01.07.1995, Qupperneq 36

36 LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐMUNDUR Oddsson, skóla-
stjóri í Kópavogi, fer stórum á síð-
um Morgunblaðsins þriðjudaginn
30. maí sl. Honum er tíðrætt um
sjálfskipaða „talsmenn“ foreldra
og telur málflutning þeirra vafa-
saman. í greininni gagnrýnir hann
m.a. kröfur foreldra um lengri við-
veru barna og kennara í skólum.
Heimili og skóli, landssamtök for-
eldra, hafa einsetinn skóla og sam-
felldan skóladag ofarlega á for-
gangslista og því má ég til með
að taka mér penna í hönd.
Guðmundur kvartar yfir því að
lítið fari fyrir umræðum um skóla-
mál nema þegar sjálfskipaðir
„talsmenn“ foreldra geysast fram
í fjölmiðla. í kennaraverkfallinu í
vetur voru kennarar og skólamenn
sannarlega duglegir að skrifa og
foreldrar lögðu einnig orð í belg.
Mig rámar í að inntakið í þeim
greinum hafí verið krafan um að
endurmeta þyrfti kennarastarfið í
ljósi breyttra tíma, m.a vegna fleiri
viðfangsefna sem skólum er ætlað
að sinna auk samstarfs kennara í
skólum og samstarfs þeirra við
foreldra. Það eru nefnilega fleiri
en foreldrar sem telja endurskoðun
á vinnutíma kennara eina af for-
sendum fyrir þróun í skólastarfi.
Hins vegar eru þeir líka til sem
ekki telja nauðsynlegt að skóla-
stjórar og kennarar vinni alla vinn-
una sína á vinnustaðanum. Er það
virkilega tilætlunarsemi af hálfu
foreldra að ætlast til þess að það
sé skilgreint sem fullt starf að
vera yfirmaður á 300-500 manna
vinnustað eins og margir skólar
landsins eru?
Foreldrar hafa um árabil starf-
að í foreldrafélögum
við skóla og kjósa sér
stjóm á aðalfundum.
Þar er kjörinn vett-
vangur fyrir stjórn-
endur skóla að ræða
stöðu mála í skólanum
en ekki er víst að öll-
um skólastjórum detti
í hug að kynna á fundi
eða í stjórn slíks félags
áform um mikilvægar.
breytingar í kennslu-
háttum í skólanum.
Skyldi foreldra t.d.
ekki varða um það ef
eitt haustið er ákveðið
að raða unglingum í
bekkjardeildir eftir kyni? Hví
skyldi foreldrum ekki koma við
hvaða kennslufræðilegu rök liggja
að baki slíkri ákvörðun?
Sumum finnst kannski best að
sleppa því að blanda foreldrum í
skólamálin, þeir eigi bara að senda
krakkana sadda og sæla í skólann
og umfram allt að sjá til þess að
þeir hafi fengið gott uppeldi.
Mannasiði eigi bömin að læra
heima en skólinn eigi fyrst og
fremst að sinna fræðlsuhlutverk-
inu og þá aðallega bóknámi.
I Aðalnámskrá grunnskóla sem
menntamálaráðuneytið gaf út
1989 stendur á bls. 12 „Grunn-
skólinn skal stuðla að menntun
nemenda en í því felst m.a. að
veita þeim bæði uppeldi og
fræðslu ... Uppeldis- og fræðslu-
hlutverk skóla felst í því að að
veita nemendum þekkingu og
skilning á sjálfum sér, kenna þeim
að bera virðingu fyrir sjálfum sér
og öðrum og sýna öðmm tillits-
semi.“ Hvarvetna í
námskránni er lögð
rík áhersla á að skól-
inn geti ekki sinnt
hlutverki sínu nema
hafa náið samstarf við
foreldrana og þar er
kominn kjarninn í
hugmyndafræðinni
um samstarf heimila
og skóla.
Foreldrar eiga skil-
yrðislaust að bera
ábyrgð á uppeldi
bama sinna og það er
ekki krafa þeirra að
skólinn taki við upp-
eldishlutverkinu. Hins
vegar eru sumir skólamenn undar-
lega fljótir að skilgreina ný verk-
efni skóla sem pössun. Þetta er
mjög ólíkt málflutningi leikskóla-
kennara sem gjaman fjalla um
leikskólauppeldi sem góða viðbót
við uppeldi á heimilium.
Foreldrar eru sjálfir að átta sig
á því að þeir þurfa að sinna uppeld-
inu vel. Þeir vilja fá fræðslu um
ákveðni, aga, samskipti foreldra
og barna og forvarnir af ýmsu
tagi. Vaxandi áhugi er fýrir
fræðslufundum um uppeldismál í
foreldrafélögum og æ fleiri for-
eldrar velja að starfa saman á
bekkjarvísu þar sem þeir m.a móta
samræmdar reglur um útivist,
bekkjarpartý, sjónvarpsgláp, vasa-
peninga og fleira innan bekkjar-
ins. Félagslíf og stuðningur við
skólastarfið innan bekkjanna fer
vaxandi.
Mörg þúsund foreldrar eru fé-
lagar í Heimili og skóla og For-
eldrasamtökunum og lesa þau
Sumum fínnst kannski
best, segir Unnur
Halldórsdóttir,
að sleppa því að
blanda foreldrum í
skólamálin
tímarit sem þessi samtök gefa út.
Umræðan um lengd skóladags
og skólaárs í takt við breytta
þjóðfélagshætti byggir á þeirri trú
að skólar þurfi meiri tíma til að
sinna þeim fjölbreyttu verkefnum
sem stjómvöld ætla þeim þ.e. að
búa nemendur undir líf og starf í
lýðræðisþjóðfélagi í samvinnu við
heimilin. Væntanlega þyrfti minni
tíma til að fara yfir námsefnið ef
raðað væri í bekki eða ef bekkim-
ir væru minni, börnin stilltari og
áhugasamari, námsgögnin fjöl-
breyttari o.s.frv. 37 kennslustunda
skólavika hjá unglingum gerir
u.þ.b. 25 klukkustundir, með hlé-
um og frímínútum fer hún í rúm-
lega 30 klst. á viku eða 6 klst á
dag.
Gera má ráð fyrir að heima-
vinna geti minnkað ef kennslu-
stundum fjölgar þó er það ekki
víst. Sumir þessara nemenda voru
í leikskóla frá kl. 8-17 þegar þeir
vom yngri og flestir blómstruðu
enda er starfsemi flestra leikskóla
sniðin að þörfum barna.
Hvað varðar sjálfskipaða „tals-
menn foreldra" fullyrði ég að
margir foreldrar veigra sér við að
tjá sig í skólum barna sinna af
ótta við að það bitni á börnunum
þeirra ef skoðanir þeirra eru ekki
skólanum þóknanlegar. Þeir kjósa
að ganga til liðs við óháð samtök
eins og Heimili og skóla sem halda
almennum sjónarmiðum foreldra á
lofti. Þar er enginn æviráðinn og
fólk getur sagt sig úr samtökunum
eða gengið í þau þegar það vill.
Skólamenn eru almennt að viður-
kenna að öflug samvinna heimila
og skóla er einn af hornsteinum
farsæls skólastarf. Slíkt samstarf
þarf að byggja á jafnrétti og gagn-
kvæmri virðingu fyrir skoðunum
hvors aðila um sig.
Guðmundur Oddsson ætti að
nota sumarið til skipuleggja skóla-
starf næsta vetrar með tilliti til
hins nýja ákvæðis í grunnskólalög-
um sem gerir ráð fyrir að við hvern
skóla starfi foreldraráð sem m.a.
fær til umsagnar skólanámskrá
og aðrar áætlanir skólans. Hann
þarf ekki að óttast foreldra og
sjónarmið þeirra ef hann gengur
til samstarfsins með faglegu
sjálfstrausti og‘ með hagsmuni
nemenda sinna að leiðarljósi. For-
eldrar og skólamenn eiga að ræða
saman um alla þætti skólastarfsins
því þeir eiga sameiginlegra hags-
muna að gæta, nefnilega að koma
skólamálum ofar á forgangslista
þjóðarinnar.
Góð menntun er arðbærasta
fjárfestingin fyrir þessa þjóð og
til að efla hana er m.a. nauðsyn-
legt að haida á lofti málefnalegri
umræðu í öllum fjölmiðlum. Eg
hlakka til að skrifast á við Guð-
mund Oddsson um gæði skóla-
starfsins og skora á fleiri skóla-
menn og foreldra að blanda sér í
umræðuna.
Höfundur er formaður Heimilis
_______________AÐSENPAR GREINAR_
Skólastjóri í skriftarham
Unnur
Halldórsdóttir
*
Bæjarstjórn
Húsavíkur
Fyrra árs
reikningar
samþykktir
Húsavík - Ársreikningar bæj-
arsjóðs Húsavíkur og fyrir-
tækja hans voru við síðari
umræðu samþykktir á bæjar-
stjórnarfundi síðasta þriðju-
dag júnímánaðar sem jafn-
framt var síðasti fundur fyrir
tveggja mánaða sumarleyfi.
Fram kemur í reikningum
að reksturinn tekur ávallt
meira til sín og hlutfall tekna
til fjárfestinga fer minnkandi
og er framkvæmdum mætt
með hlutafllslega meiri lán-
tökum. Árið 1991 námu
skuldir bæjarsjóðs og bæjar-
fyrirtækja sem hlutfall af
skattatekjum 6%, en á síðasta
ári voru skuldirnar komnar í
tæp 111% og eru þá skuldirn-
ar 10% hærri en skattatekjur
bæjarins á síðasta ári.
Með reikningum fylgdi
fróðleg skýrsla endurskoð-
anda en þar segir m.a.: „Eins
og undanfarin ár er lausafjár-
staða kaupstaðarins góð,
skammtímaskuldir eru óveru-
legar og engin vanskil. Hins
vegar dregur rekstur bæjar-
sjóðs og veitna sífellt stærri
hlut tekna til sín og þar með
minnkar ráðstöfunarfé til
framkvæmda og til greiðslu
vaxta og afborgana lána. Við
því verður að spoma eins og
mögulegt er. Heildarskuldir
Húsavíkurkaupstaðar vaxa
stöðugt en tekjur aukast
óverulega miðað við útgjöld."
Kaupferð fyrir
100 árum
Af Guðmundi Halldórssyni, skipsljóra
NÆSTUM 100 ár eru nú liðin
frá því langafi minn, Guðmundur
Halldórsson, fór í kaupferð þá sem
skráð var eftir frásögn hans og
fyrst birtist í Sjómannablaðinu
Ægi í nóv-des. hefti árið 1944.
Þessa hrakningarsögu las ég, þá
bam, en hún hefur verið mér minn-
isstæð æ síðan og mikið fannst
mér til um hetjuskap langafa og
skipsfélaga hans í þessari erfiðu
ferð.
Langafi og langamma Charlotta
María Jónsdóttir voru komin hátt
á áttræðisladur þegar ég man
fyrst eftir þeim. Þau bjuggu þá í
lítilli íbúð við Öldugötu, skammt
frá heimili foreldra minna, en þau
fluttu frá Stykkishólmi til Reykja-
víkur ásamt Lilju, dóttur þeirra
og ömmu minni, árið 1928.
Ég var ekki há í loftinu þegar
ég fór að venja komur mínar til
þeirra, enda ekki langt að fara.
Sat ég löngum stundum á skamm-
eli við fætur langömmu, sem bjó
yfir miklum sögusjóði auk þess
sem hún kenndi mér að lesa, bæði
venjulegt letur og gotneskt letur
af sálma- og guðsorðabókum. í
stofunni þeirra var eins og tíminn
hefði hætt að vera til, allt í föstum
skorðum og snyrtilegt, enginn
umferðarhávaði, aðeins þyturinn í
rokknum, málmliljóðið í band-
pijónunum eða tifið í veggklukk-
unni sem sló svo fallega. Lang-
amma afar rómantísk, hafði gam-
an af skáldsögum og las fram-
haldssögurnar í Vikunni, t.d.
Jalnasögurnar, og ræddi persón-
umar eins og um nána vini eða
ættingja væri að ræða. Hún var
lágvaxin kona en létt á fæti þótt
hún hefði gildnað nokkuð með
árunum. Þótt hún væri lágvaxin
þótti hún bera sig vel og sem ung
stúlka talin afar lagleg, var t.d.
fengin til að sitja fyrir í skautbún-
ingi hjá ljósmyndara sem kom eitt
sinn í „Hólminn“ og sóttist eftir
að mynda fríðustu konurnar. Ýms-
ar sögur sagði langamma mér af
„hanskaböllum“ í Stykkishólmi
þar sem hún var eftirsótt í dans-
inn. Ekki deildi langafi þessum
dansáhuga, en þótti sjálfkjörinn í
embætti dyravarðar, hár og herða-
breiður og hafði ekki mikið fyrir
því að halda reglu og aga, jafnvel
þegar „Ólsarar“ fjölmenntu í
„Hólminn“ á ball!
Langafi var farinn að lýjast og
dálítið lotinn í herðum þegar ég
kynntist honum. Þó leyndi sér
ekki að hann hafði verið kempu-
legur. Svipmikill var hann og
fremur alvörugefinn og sagður
skapmikill og jafnvel bráðlyndur.
Þótt hann væri fluttur á mölina
var hugurinn aldrei fjarri sjónum
og því umhverfi sem hann þekkti
best við Breiðafjörðinn. Hann
hafði á miðjum aldri orðið fyrir
slysi með þeim afleiðingum að
honum varð önnur höndin hálfónýt
og gat þá ekki lengur stundað sjó-
mennsku en varð að taka að sér
störf í landi s.s. seglasaum, físk-
mat og netagerð eftir því sem til
féll. Hann var alltaf árrisull og
byijaði hvern dag með því að líta
út og gá til veðurs. Loftvog átti
hann og þótti mér afar merkilegt
að hægt væri að spá um veðrið
með því að slá létt á glerið á loft-
SÍÐUMYND úr Ægi 1944.
Árið 1896 hélt 60 lesta
skip, hlaðið kjöti og
gærum, til Noregs.
Frásögn af ferðinni,
sem lýsir vandkvæðum
þess að koma vörum á
erlendan markað fyrir
100 árum, birtist í Ægi
1944. CharlottaM.
Hjaltadóttir skrifar um
Guðmund Halldórsson,
sem var skipstjóri í
þessari sögulegu
kaupferð.
voginni og lesa síðan af. Eftir að
útvarpið kom til sögunnar var
einnig fylgst grannt með veður-
fregnum og svo að sjálfsögðu
fréttunum, á þessum viðburðaríku
tímum í upphafi síðari heimsstyij-
aldarinnar. Ekki veit ég hvar Guð-
mundur afi stóð í pólitík en það
man ég vel að hvorki „bolsari",
„strókur" eða „hann Hilter“ (Hitl-
er) áttu upp á pallborðið hjá hon-
um og gat hann talað sig æstan
þegar kommúnistaverkfalla eða
yfirgangs Þjóðveija var getið í
fréttum útvarpsins.
Auk dagblaðanna var helsta
lestrarefni langafa Almanak Þjóð-
vinafélagsins og kunni hann góð
skil á öllum nafn- og merkisdög-
um, sérstaklega þeim sem tengd-
ust veðurfari og kunni hann ótal
vísur og spakmæli um veður og
árstíðir.
Einhvern tíma hafði langamma
trúað mér fyrir því að best væri
ef langafi „fengi að fara“, eins og
hún orðaði það, á undan henni.
„Æ hann verður svo hjálparlaus
og einmana,,, sagði hún. Henni
varð ekki að þessari ósk sinni, en
hún reyndist sannspá, eftir að hún
féll frá missti langafi alla lífslöng-
un enda varð ekki langt á milli
þeirra. Sjálfsagt hefði enginn
sem til þekkti talið að Guðmundur
Halldórsson hafi verið rómantísk-
ur. Ógleymanleg er mér þó sú
minning er ég á af honum yfír
moldum langömmu. Áður en kist-
an hennar, hvít og faglega blómum
skrýdd, var látin síga ofan í gröf-
ina tók langafi upp hvítan vaxdúk
og lagði yfir kistulokið af mikilli
nærfærni, gerði síðan krossmark
á meðan tárin runnu niður kinnar
hans.
E.S. Pálminn, en svo hét skipið
sem frá er sagt í Ægi 1944, fór
frá Stykkishólmi haustið 1896.
Skiptið kom til Egersund 49 dög-
um eftir að lagt var úr höfn í
Stykkishólmi.
Reykjavík 26. júní 1995.
Höfundur er barnabarnabarn
Guðmundar Halldórssonar og
starfsmaður
utanríkisþjónustunnar.