Morgunblaðið - 17.09.1995, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 17. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
EVRÓPA státar af ótölulegum fjölda kastala
en líklega er óhætt að fullyrða að enginn
þeirra er neitt líkur kastalanum sem flýtur
á vatninu, Olavinlinna-kastalanum í Savon-
linna í Finniandi. Reistur á miðöldum á lítilli
eyju — eða öllu heldur kletti — á þessum
draumkennda stað, svo afskekktum og laus-
um við að þvæla sér inn í nútímann og það
er með ólíkindum að þangað hafi kúltúrneyt-
endur fiykkst alls staðar að úr heiminum í
áratugi. í Savonlinna talar eiginlega enginn
sænsku, hvað þá ensku. Ekki einu sinni óper-
utungurnar ítölsku, þýsku eða frönsku. Samt
skilja allir alla. Og ekki er meiri munaður í
verslunum bæjarins en gerist og gengur í
kaupfélagi í litlum hreppi á íslandi. Samt fá
allir sem þangað koma allt sem þeir sækjast
eftir, óperuhátíð sem heimsins flinkir gagn-
rýnendur jafna við Salzburg-Bayreuth-öxul-
inn. Hvað væri þessi kastali í dag án hinnar
árlegu óperuhátíðar?
Óperuhátíðinn í Savonlinna stóð frá miðj-
um júlí og fram í ágúst þetta árið. Hápunkt-
ur hátíðarinnar var frumflutningur á glæ-
nýrri óperu, The Palace, eftir helsta núlifandi
óperuskáld Finna, Aulis Sallinen. Auk þess
bauð hátíðin upp á Hollendinginn fljúgandi
eftir Wagner og Macbeth eftir Verdi. Gestur
hátíðarinnar að þessu sinni var Marrinsky-
leikhúsið (áður Kirov) frá Pétursborg og sýndi
Lady Macbeth of Mtsensk eftir Dimitri
Shostakovich og Toscu eftir Puccini. Af öðr-
um tónlistarviðburður á hátíðinni voru flutn-
ingur Jóhannesarpassíu eftir Bach, ljóðatón-
leikár sópransöngkonunnar Barböru
Hendricks, sömuleiðis ljóðatónleikar tenórsins
Jorma Silvasti.
Það var árið 1912 sem söngkonan Aino
Ackté valdi kastalann fyrir óperuhátíð.
Hljómburðinn sagði hún góðan og plássið
nóg. Hægt væri að koma bekkjum og sætum
fyrir á pöllum sem höfðu orðið til við að hluti
kastalans var lagður í rúst; auvitað þýddi
þetta.að á hveiju ári þyrfti að bera inn í
ahau/TZóthó
*
Hinni árlegu ópemhátíð í Savonlinna er nýlokið. I ár
var fmmflutt þar ný ópera eftir helsta núlifandi tón-
skáld Finna, Aulis Sallinen. Súsanna Svavarsdóttir
segir frá hátíðinni, hinni nýju ópem sem ber heitið The
Palace eða Höllin og ræðir við tónskáldið.
SAULI Tiilikainen og Jorma Silvasti í hlutverkum Valmontes og Petruccios.
kastalann bekki og sæti fyrir nokkur þúsund
manns og það þyrfti að tjalda yfir sviðið og
áhorfendasalinn ef ske kynni að brysti á
vonskuveður. Svo lagði hún til að rafmagn-
skapall yrði lagður í vatnið, frá bænum.
Hátíðina fékk konan og veðurguðirnir voru
henni hliðhollir. Það árið. En mörg vötn áttu
eftir að renna til sjávar áður en síðasta
Ackté-hátíðin var haldin 1930.
Óperuhátíðin var endurvakin 1967 og hef-
ur verið haldin árlega síðan. Árið 1968 brást
veðrið svo hrapallega að dúkræmurnar sem
höfðu verið strengdar yfir sviðið og áhrof-
endabekkina fengu ekki við neitt ráðið. Það
rigndi svo mikið að hljómsveitin varð að
hætta að leika í miðri sýningu á Fídelíó og
ljúka þurfti sýningunni með undirleik flygils.
Þrátt fyrir úrhellið sátu áhorfendur graflcyrr-
ir í sætunum þar til sýningunni lauk. Næstu
árin endurtóku veðurguðirnir þennan ljóta
hrekk og framtíð hátíðarinnar var í hættu.
Árið 1972 fékkst loksins samþykkt að byggja
yfir sviðið og hljómsveitargryfjuna en enn
þann dag í dag sitja áhorfendur undir
segldúkum, sem blakta hátt yfir höfðum
þeirra.
Operur Sallinens
Sem fyrr segir var hápunktur hátíðarinnar
í sumar frumflutningur á nýrri óperu eftir
Aulis Sallinen og hafði hún hlotið heitið The
Palaee. Efniviður óperunnar er einræðisherr-
ar og valdastríð; tvö fyrirbæri sem ekki ætti
að þurfa að útskýra þar sem þau hafa fylgt
manninum frá upphafi og munu líklega gera
það um allar aldir. The Palace er fimmta
^ópera Sallinens og sú fjórða sem frumsýnd er
í Savonlinna. Fyrsta ópera hans, The Horse-
man, sigraði í óperukeppni'sem haldin var
af Óperuhátíðinni í Savonlinna í tilefni af því
að 500 ár voru liðin frá því Olavinlinna-kast-
alinn var reistur. Þessi fyrsta ópera Sallinens
var frumsýnd á hátíðinni 1975 og hlaut mjög
góðar viðtökur. Henni var lýst sem „nýrri
tegund af alþýðuóperum“ og árið 1978 hlaut
Sallinen Norrænu tónlistarverðlanin fyrir
hana. Næsta ópera hans, The Red Line, varð
megin útflutningsafurð finnsku þjóðaróper-
unnar næstu árin; sýnd í London 1979, Stokk-
hólmi 1980, Wiesbanden og Zurich 1981,
Moskvu, Leningrad og Tallin 1982 og New
York 1983 og sýnd í Savonlinna á hátíðunum
1982 og 1983. Næstu óperu, The King Goes
Forth to France, skrifaði Sallinen að beiðni
Óperuhátíðarinnar í Savolinna og óperunnar
í Covent Garden og var sýnd á þessum stöð-
um 1984 og 1987, auk þess sem hún var
færð upp í Kiel og Santa Fe 1986. Þá fjórðu,
Kuliervo, skrifaði Sallinen fyrir fínnsku þjóð-
aróperuna vegna nýja óperuhússins í Hels-
inski. Skyldi hún frumflutt við það tilefni.
Vegna þess hversu bygging hússins dróst var
hún þó fyrst flutt í Los Angeles að frum-
kvæði finnska hljómsveitarstjórans Esa
Pekka Sallonens.
Síðan var það árið 1990 sem Sallinen fékk
sendan óperutexta og var beðinn um að skrifa
tónlist við hann til frumflutnings á Óperuhá-
tíðinni í Savonlinna árið 1995. Höfgndar text-
ans voru hin þýsk-ameríska skáldkona Irene
Dische og Þjóðveijinn Hans Magnus Enzen-
berger. Heiti óperunnar var ekki The Palce,
heldur Song og Bassa Saddam. Þegar Sallin-
en byijaði að skrifa tónlistina við þessa nýju
óperu, í byrjun árs 1991, braust Persaflóa-
styijöldin út og þar var allt annar Saddam
í aðalhlutverki, svo ákveðið var að breyta
nafni óperunnar til að forðast mistúlkun.
Textann fékk Sallinen á ensku og sá sjálfur
um að þýða hann á finnsku. Hann varð strax
hrifinn af textanum; fannst hann geislandi
og kaldhæðinn og gríðarlega ólíkur þeim
óperutexta sem hann hafði áður unnið með.
Allar fyrri óperur Sallinens hingað til hafa
verið hrikalega dramtískar; myrkar og
grimmar. Hér fékk hann tækifæri til að
breyta tónlistartjáningu sinni.
Höllin
The Palace eða Höllin hefst á inngangi
þar sem Petruccio og Ossip, nánustu sam-
starfsmenn konungsins, deila áhyggjum sín-
um. Konungurinn hefur ekki yfirgefið vistar-
verur sínar í þijá daga. Það er morgun og
hirðfólkið hefur safnasat saman til að syngja
morgunsöng. Ossip ákveður að athuga hvað