Morgunblaðið - 17.09.1995, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. SEPTEMBER 1995 B 31
snjóalaga í vetur væri snjóbreiðan
óvenju mikil. En sólbráð sumarsins
hafði gefíð henni klakabrynju. Ég
furðaði mig á því að hann skyldi
ekki höggva spor í ísinn fyrir okkur
en því hafði ég vanist af fararstjórum
í ferðum mínum með Ferðafélagi
íslands. En málið var að Þór hafði
enga ísöxi. Hann setti undir okkur
smáhælstykki með broddum sem
stóðu varla undir nafni. Sennilega
hefðu þessir fínlegu broddar frekar
gert sitt gagn í Bakarabrekkunni í
Bankastræti að vetri til en hér. Hjá
sumum héldust þeir varla á sínum
stað undir hælunum. Flestir fengu
líka tvo skíðastafi til að styðja sig
við en oft var erfitt að fá festingu
með þeim í harðan ísinn. Mikið hefði
ég viljað að skipta á skíðastöfunum
og góðum ísbroddum, klifurbroddum.
Fljótlega tók að bera á því að fá-
einir í hópnum tækju að dragast
ískyggilega aftur úr. Þeir báru of
þungt og voru þreklitlir.
Vaskir menn gerðu sér þá lítið
fyrir og bættu á sig þeirra byrðum.
Hópurinn reyndi að halda saman.
Nú tók að hvessa sem gerði leiðina
upp jökulinn sýhu torsóttari. Rokinu
fylgdi íshröngl og sandur sem beit í
andlitið. Hópurinn skiptist í tvo hópa
og gekk fyrri hópnum mun betur að
sækja á brattann.
Þegar komið var ofarlega í aðalís-
breiðuna sást til mannaferða í gegn-
um skafrenninginn. Þar fóru saman
átta menn bundnir í línu. Þeir komu
ofan af Jökli. í fyrstu sýndist mér
að þar væru blökkumenn á ferð en
þegar betur var að gáð voru mennirn-
ir svona veðurbarðir. Fólki er tamt
að heilsa á íjöllum. Við tókum menn-
ina tali. Þeir voru frá Oxford á Eng-
landi, höfðu tjaldað uppi í Kverkfjöll-
um en vindurinn rifið tjöld þeirra svo
að þeir urðu að tína þau saman og
koma sér áfram þá um nóttina. Fyrir-
liðinn var greinilega nokkru eldri en
aðrir í hóppnum, hress náungi. Hinir
voru ofanlútir og mæltu ekki orð frá
vörum.
Nú tók við versti rokkafli leiðar-
innar. Sæta þurfti lagi til að komast
eitthvað áfram. „Þór, settu á mig
línu,“ kallaði ég til hans þar sem ég
gekk næst á eftir honum. „Nei,“
sagði hann. Svar hans kom mér ekki
á óvart þvi að hann hafði enga ísöxi
til að festa sig með ef eitthvað bæri
út af. Það hefur lítið upp á sig að
vera með línu í bakpokanum, ef ekki
er hægt að nota hana, hugsaði ég
með mér.
Rokið var heiftarlegt. Ég gat varla
staðið. Ég reyndi að slá niður skíða-
stöfunum í kross og beygja mig fram
á þá jafnframt því sem ég huldi and-
litið á meðan hörðustu þytvindamir
gengu fram hjá.
Nú var svo komið að hver reyndi
að bjarga sér. Hvernig sem á því
stóð leitaði á huga minn myndin af
litlu stúlkunni sem drukknaði nýlega
á fögrum sumardegi í Sundlaugunum
Ég hafði séð hana liggjandi á börum
þegar verið var að reyna að lífga
hana við.
Tvær ungar stúlkur frá Austurríki
voru skammt á eftir mér. Síðan komu
tveir íslenskir karlmenn. Uppi á
brekkubrúninni var vart stætt en Þór
sagði okkur að stutt væri í gott skjól.
„Fylgið mér,“ sagði hann. Allt í einu
hvarf ísinn og gufustrók lagði upp á
móti okkur. Við vorum komin á
hverasvæðið, þarna í hæstu hæðum
Vatnajökuls. Er ekki veröldin skrítin?
Biðí
gufuholu
Þór skildi okkur eftir í djúpri geil
þar sem jarðhiti vall upp á yfírborð
jarðar, en síðan hraðaði hann sér til
baka að hjálpa hinum úr hópnum.
Við vorum sex þama í hvera-„hol-
unni“. Fyrst var farið úr blautum
fötum í önnur þurr. Sokkar undnir
og farið í þá aftur. Ég var sú eina
sem var þurr á fótum.
I svona ferðum renna menn saman
og hver reynir að hjálpa öðrum.
Ekki þótti neitt tiltökumál að lána
ullarbuxurnar sínar utan um hálsinn
á stæðilegum, ókunnugum manni.
Nestið var tekið upp. Ég opnaði ál-
pakkann sem átti að innihalda valið
nesti. En viti menn. Það var ekkert
álegg á milli brauðsneiðanna. Ég
hafði tekið með mér rangan pakka
úr kæliskápnum heima. Ég hló dálít-
ið. Sjaldan er ein báran stök, hugs-
aði ég. Ekki vildi ég segja þama frá
því hvernig komið var í nestismálum
mínum. Þáði bara alltaf þegar eitt-
hvað var boðið.
Það draup ofan á okkur úr ís-
veggnum og sums staðar var sí-
rennsli. Það leið' og beið. Það var
erfítt að halda hita. Fólkið var meira
og minna blautt vegna skafrennings-
ins sem hafði lamið á því. Karlmenn-
irnir börðu sér. Austurrísku stelpurn-
ar og ég reyndum að „diskódansa"
á mjög svo takmörkuðu plássinu.
Koníakspeli var tæmdur.
Flestir skulfu af kulda. Ég tók það
til bragðs að standa yfir bullandi
hver. Við það urðu buxurnar mínar
blautar. En ég vissi sem var að að-
eins hálftíma gangur var eftir að
snjóbílnum og sleðunum. Síðan hélt
ég að yrði farið hraðferð niður í skála
og taldi mig geta þolað að vera blaut
um tíma.
Síðari helmingur hópsins míns
hafði lent í þrengingum. Spánveiji,
ungur maður á milli tvítugs og þrí-
tugs, hafði fokið út af slóðinni og
var á leið niður hjarnið, þegar Þór
tókst að henda sér á hann og stöðva
hann. Spánveijinn var mjög hræddur
en hélt þó ró sinni og einbeitingu,
reyndi meira að segja að stappa stál-
inu í íslenska kærustu sína. „Við
verðum að halda áfram,“ sagði hann
aftur og aftur hughraustur við hana.
Þetta var hans fyrsta reynsla af ís
og kulda. Eftir nær þriggja klukku-
stunda, bið var allur hópurinn þarna
samankominn. Þá var kominn sex
og hálf klukkustund frá því að við
lögðum af stað frá Sigurðarskála og
klukkan um tvö. Haldið var af stað
í átt að sleðunum
komið. Síðar þegar ég hugsaði til
baka um þennan hóp kallaði það fram
í huga mér mynd heimsstyijaldarinn-
ar af gyðingum á leið til Auschwitz.
Ég vissi ekki þá að margt af fólkinu
var frá ísrael.
Ég losaði mig við mína ómerkilegu
hælbrodda og rétti þá öldruðum
manni með dóttur sinni. Þau sýndu
engin svipbrigði. Tóku bara við þeim
þegjandi. Þá tók ég upp á því að
sýna þeim hvemig ætti að opna læs-
inguna og festa skábandinu yfír rist-
ina sem reyndar var eina festingin
á broddunum.
í rauninni skil ég ekki enn þá
hvers vegna hinn hópurinn var látinn
halda þama áfram. Getur verið að
fararstjóranum, í krafti síns eigin
máttar, hætti við að vanmeta getu
þátttakenda?
Getur verið að fararstjórinn hafi
þá lífsþrá að láta ekki undan? Getur
verið að fararastjórinn sé svo stíft
bundinn sinni ferðaáætlun að engu
megi hnika? Öryggi í ferðamálum
er ómetanlegt, einkum þegar til
lengri tíma er litið. í samskiptum við
náttúm íslands er blákaldur vera-
leikurinn sem gildir. Orð fá þar engu
breytt en heilbrigð skynsemi getur
aftur á móti komið í veg fyrir margt
óhappið.
Við héldum göngunni áfram. Nú
var það leirinn sem var okkur til traf-
ala. Hann hlóðst neðan á skóna og
reyndist háll í bleytu og roki, auk
þess sem hann gerði fætuma þunga.
Hvílíkur léttir. Snjóbíll í augsýn og
það grillti í snjósleða sem ég hafði *
nú engan áhuga á. Erfitt reyndist
að opna bílhurðina fyrir rokinu. Fyrst
fór ég inn í aðalsnjóbílinn sem var
upphitaður og með útvarpi og fleiru.
Þar fékk ég tesopa og gat nælt mér
í brauðsneið. Aðalbíllinn gat tekið
fimm manns í sæti. Strax og fleira
fólk bar að, þá flutti ég mig í aftaní
snjóbílinn, því að ég vissi að aðrir
voru verr á sig komnir en ég. Brátt
fylltist þessi litli snjóbill af fólki og
farangri. En hrúga af hálfblautum
sleðagöllum var þar fyrir af sleða-
fólkinu sem hafði lent í skafrenningi
á leiðinni. Það gustaði köldu undan
sætinu á fótleggina enda stór loftgöt
niðri við gólfíð eftir endilangri hlið-
inni.
Ég smeygði mér í einn rakan
sleðagalla utan yfir mínar blautu
buxur. Það var í lagi að vera þama
stutta stund. En að híma þarna í nær
tólf klukkustundir án þess að fá vott
eða þurrt var ekki almennilegt.
Að vísu að undanskilinni stuttri
viðdvöl og heitum tesopa í Skála
Jöklarannsóknafélags íslands. í skál-
anum vora fyrir sex Sióvakar, sem
höfðu leitað sér þar skjóls undan
veðurhamnum.
Fjallhressir menn Jöklaferða
fræddu okkur á því að við sætum í
sænskum herbeltisbíl sem gæti flotið
á vatni og hefði sjálfstæða vél.
Nokkrar tilraunir höfðu verið
gerðar til að binda vélsleðana aftan
í snjóbílinn en þær mistókust vegna
mikils hliðarvinds og hálku svo að
BIÐ í snjóbílnum í nær 12 klukkustundir.
Á sérsamningi
hjá Almættinu?
Fljótlega mættum við skiptihópn-
um okkar, 26 manns. Fólkið rann
fram hjá í einfaldri röð eftir slóðinni
líkt og fjárhópur. Fljótt á litið virtist
að þar færa nokkrir velútbúnir fjalla-
menn. En meiri hluti hópsins virtist
furðu illa útbúinn. Mikið skelfíng brá
mér að sjá þarna konur í kápum og
jafnvel með bakpoka sem passaði
bara að bera á annarri öxlinni.
Það fólk sem ætlar sér að fara
svona útbúið út í þytvinda og gler-
hála fjallabrekkuna hlýtur á vera á
sérsamningi hjá Almættinu, hugsaði
ég með mér í geigvænlegu hlutleysi
mínu. Þama mætti ég móður og
fjórtán ára stúlku. Móðirin datt fyrir
framan mig, þó veðrið þarna uppi
væri lítið miðað við það sem í vænd-
um var þegar út í ísbrekkuna var
í SKÁLA Jöklarannsóknarfélags íslands.
þeir voru skildir eftir. Fárviðrið var
reyndar svo mikið að það reif
skyggnið af þrem sleðum. Þvílíkan
veðurofsa höfðu menn frá Jöklaferð-
um aldrei upplifað. Það sá ekki glóru
út um gluggana. Spánveijinn ungi,
Carlos að nafni, leit oft á mig spurn-
araugum. Hversu lengi á þessi bið
uppi á Jökli eiginlega að standa?
Hann var aumur eftir byltuna, kald-
ur og sár. Ljúft var að finna um-
hyggjuna og kærleikann sem hann
og kærastan hans sýndu hvort öðru.
Ég reyndi að rifja upp vísu eftir vin
minn,Vilhjálm frá Skáholti, sem byij-
ar svona:
„Litla , fagra, Ijúfa vina, lífstrú
mín er bundin þér. Sjáðu ..." Við
hliðina á mér sátu austurrísku stúlk-
urnar. Á úlpuermi annarrar þeirra
var að sjá merki fjallabjörgunarsveit-
ar Austurríkis. Stúlkan sagði mér
að faðir sinn væri í þeirri sveit. Það
kom síðar á daginn að hún þekkti
vel til björgunarútbúnaðar.
Málið var að snjóbíllinn mátti ekki
yfírgefa Jökulinn fyrr en búið var
að fá fregnir af hvemig hinu fólkinu
reiddi af niður jökulinn. En fólkið
skilaði sér ekki niður. Lengi vel náð-
ist ekkert samband við það. Svo fóru
að berast fréttir. Fólkið var í nauðum
statt. Mannslíf í hættu.
Nú voru góð ráð dýr. Kallaðar
vora út björgunarsveitir úr sveitun-
um í kring, ellefu talsins. Þyrla Land-
helgisgæslunnar var komin í málið.
Um hund'rað manns tók þátt í „leit-
inni“ Okkur fannst hálf furðulegt að
heyra talað um leit, því að alltaf var
nokkum veginn vitað, hvar fólkið
var. Annars er best að lesa um þessa 1 •
hlið málsins í fyrri frásögnum í blöð-
um.
Nauðsynlegt var að halda snjóbíln-
um okkar uppi á hájökli til þess að
geta verið í sambandi við hópinn.
Það kom þó að því að annar snjó-
bíll tók við af okkar bíl. Við lögðum
af stað fimm klukkustunda ferð að
Jöklaseli. Síðasta spölinn þurftum
við að skipta yfir í snjótroðara sem
bar mun hægara yfír. Loks var num-
ið staðar við skálann í Jöklaseli og
klukkan þijú að nóttu. 4^
„Góðan daginn, getur einhver ykk-
ar lánað mér1 buxur, nærbuxur og
utanyfírbuxur," voru mín fyrstu orð
er þangað var komið. Ekki stóð á
því. Það var unaðslegt að fara í þurr-
ar og mjúkar bómullarbuxur af ráðs-
konunni. En blautu buxurnar voru
farnar að minna á hestaklóru í við-
komu, svo aumt var skinnið orðið
eftir fímmtán tíma vosbúð. Tekið var
á móti okkkur með heitri súpu og
brauði. Eins gott og hugsast gat.
Síðan var lagst til svefns á góðum
dýnum Jöklasejs.
Árla næsta morguns, að lokinni
góðri morgunmáltið, var ekið niður
að Höfn og svo flogið heim síðari
hluta dagsins.
Þegar litið er til baka var margt t
ánægjulegt við þessa ferð. En aðal-
markmið hennar var sleðaferð um
töfraheima Vatnajökuls sem aldrei
varð af. Slík ferð er enn á óskalist-
anum. Framtíðin mun skera úr um
hvort sá draumur rætist eður ei. Það
má með sanni segja að þetta var
ferð sem ekki gleymist.
Höfundur er kennari.
I

^jaumst næsta sumar |
Um leið og víð fljúgum síóustu áætlun sumarsins, þökkum við íslenskum
farþegum samfylgdina.
Sjáumst næsta sumar í beinu flugi LTU til Þýskalands
(LfUl
frá Þýskalandi