Morgunblaðið - 22.09.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FÖSTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1995 25
Um forsendur
samninga
FORSENDUR gild-
andi kjarasamninga og
hugsanleg tilefni til
uppsagnar þeirra hafa
sett mark á opinbera
umræðu. Tilefni þessa
er tvíþætt. Annars
vegar úrskurður kjara-
dóms um launahækk-
anir þingmanna og
æðstu embættismanna
sem verkalýðshreyf-
ingin hefur fordæmt
og talið brjóta í bága
við meginstefnu samn-
inga. Hins vegar vax-
andi áhyggjur af því
að verðbólga kunni að
verða meiri en samn-
ingarnir miða við og geti orðið til-
efni til endurskoðunar eða upp-
sagnar.
Ein launastefna - eða fleiri
Útifundur verkalýðsfélaganna á
Ingólfstorgi krafðist þess að úr-
skurður Kjaradóms um launahækk-
anir embættismanna verði felldur
úr gildi og þeim verði ákveðin 2.700
kr. hækkun eins og falist hafi í al-
mennu kjarasamningunum. Þessi
krafa væri um margt skiljanleg ef
niðurstaða kjaraviðræðna ársins
hefði birst í einni órofa launastefnu.
Því fór þó víðs fjarri því í fyrsta
sinn frá 1990 náðu verkalýðsfélögin
ekki saman um öflugt samfiot um
eina launastefnu. Þvert á móti var
það meginmál að félög og sambönd
skyldu semja hvert fýrir sig, svo
unnt væri að fjalla um sérmál og
séraðstæður einstakra félaga og
sambanda. I samræmi við það varð
niðurstaða samninga sú að tilteknir
hópar fengu hækkanir umfram
aðra. Verkalýðsfélögin höfnuðu því
þannig sjálf strax í upphafi að eitt
skyldi yfir alla ganga.
í febrúar náðist samstaða með
Vinnuveitendasambandinu og
stærstu landssamböndum ASÍ um
það meginviðmið að launabreyting-
ar í kjarasamningum á árinu 1995
og 1996 skyldu vera hliðstæðar því
sem gerðist öðrum
Evrópulöndum.
Lengra var ekki unnt
að ganga ef halda
skyldi óbreyttri sam-
keppnisstöðu og
höggva í raðir atvinnu-
lausra. í þessu fólst að
launabreytingar gætu
orðið 3-4% á ári til
jafnaðar en kaupmátt-
arþróun hlyti að ráðast
af verðlagi sem þá
mætti ekki hækka að
sama skapi.
Niðurstaða samn-
inga við þessi sambönd
varð sú að laun skyldu
í upphafi hækka um
sömu krónutölu en þó hærri til
þeirra sem lægra voru launaðir.
Þess var vænst að hærra launaðir
hópar sættust á hlutfallslega minni
launabreytingar, einkum vegna
þess að frádráttarbærni lífeyris-
sjóðsiðgjalda færði þeim hlutfalls-
lega meiri ávinning.
Eins og stundum áður var blekið
tæpast þornað á samningunum
þann 21. febrúar við stærstu lands-
sambönd ASÍ að forystumenn
margra sömu félaga fóru á öðrum
vígstöðum fram með kröfur um
prósentuhækkun launa og þar voru
kröfurnar ekki alls staðar skornar
við nögl. VSÍ lagði áherslu á að
halda fast við áðurgreind markmið
um að launakostnaður í heild
hækkaði ekki umfram það sem
gerist með nálægum þjóðum, en
stuðningur samtaka launamanna
við þetta markmið reyndist næsta
rýr. Má í þessu sambandi minna á
verkföll flugfreyja, sjómanna og
stéttarfélaga starfsmanna ISAL,
en allir þessir hópar gerðu kröfu
um meiri hlutfallslegar hækkanir
en samningarnir í upphafi árs mið-
uðu við og meiri en ýmsum af
æðstu embættismönnum þjóðarinn-
ar voru síðar mældar með kjara-
dómi.
Það er því í besta falli tvískinn-
ungur þegar fjöldi forystumanna
í verðlagsþróun síðustu
mánaða felast hættu-
merki, segir Þórarinn
V. Þórarinsson, sem
hér fjallar um forsendur
kjarasamninga.
stéttarfélaga, sem knúið hafa á
um hliðstæðar hækkanir til handa
sínum félagsmönnum og ekki talið
það fara í bága við kjarastefnu
ársins, kalla nú eftir ógildingu
kjaradóms. Margir þeirra sam-
þykktu aldrei stefnuna um eina
fasta krónutölu á öll laun, — a.m.k.
ekki fyrir sína félagsmenn. Um
það vitnar t.d. barátta rafiðnaðar-
manna fyrir því að að félagsmenn
þeirra á Keflavíkurflugvelli fái
greiddan sérstakan launaauka í
samræmi við úrskurð svonefndrar
Kaupskrárnefndar, sem er eins
konar kjaradómur, og úrskurðaði
rafiðnaðarmönnum í þjónustu
varnarliðsins verulegar hækkanir
til viðbótar almennum launahækk-
unum ársins með hliðsjón af hækk-
unum annarra síðustu árin. Ekki
hafa aðrir en varnarliðið kallað á
ógildingu þessa úrskurðar jafnvel
þótt fjárhæðir og hlutfallstölur
muni ekki alveg úr takt við niður-
stöður Kjaradóms.
Þessi sjónarmið eru rakin hér
til að varpa ljósi á að verkalýðs-
hreyfingunni lánaðist ekki að
verða samstiga um eina launa-
stefnu og getur því ekki talið það
brot á forsendum þótt Kjaradómur
hafi úrskurðað embættismönnum
og þingmönnum meiri hlutfalls-
hækkanir en almennt hefur samist
um á þessu ári. Sérreglur þingsins
um skattamál þingmanna og sér-
stakar greiðslur þeim til handa eru
að sönnu annar kapítuli en getur
þó með engu móti skoðast hluti
af forsendum samninga. Um það
Þórarinn V.
Þórarinsson
hljóta menn að fjalla á öðrum vett-
vangi.
Þótt enn liggi ekki fyrir ná-
kvæmt uppgjör á niðurstöðum kja-
rasamninga ársins sýnist þó ljóst
að minna varð úr jöfnuði í launa-
málum en margur vænti. Enn sýn-
ast þó lægst launuðu hóparnir hafa
notið töluvert meiri hlutfallslegra
hækkana en orðið hafa að meðal-
tali og jafnvel hliðstæða þeim sem
mest hafa fengið. Það er þó betri
árangur en oft áður og meiri en í
raun mátti vænta eftir að sam-
stöðuleysi verkalýðshreyfingarinn-
ar varð endanlega ljóst.
Verðlag og kaupmáttur
Kjarasamningar síðustu ára hafa
öðru fremur miðað að því að knýja
niður verðbólgu, skapa skilyrði fyr-
ir fjölgun starfa og leggja grunn
að vaxandi kaupmætti. Gildandi
samningar eru þessarar gerðar og
byggjast beinlínis á þeirri forsendu
að „verðlagsþróun á samningstíma-
bilinu í heild verði áþekk því sem
gerist í helstu viðskiptalöndum“.
Bregðist það má segja samningun-
um upp frá næstu áramótum með
mánaðar fyrirvara.
Af sjálfu sér leiðir að „verðlags-
þróun á samningstímabilinu í
heild“ verður ekki metin á miðju
tímabilinu með því einu að horfa
um öxl. Sérstök nefnd samnings-
aðila, launanefnd, hefur það hlut-
verk að fylgjast með forsendum
samningsins og þá meta tilefni til
viðbragða ef þróun verður með
öðrum hætti en ætlað var. Hún
verður að meta líklega verðlags-
þróun á því tveggja ára tímabilr
sem samningarnir spanna og þá
annars vegar horfa til staðreynda
liðins tíma og hins vegar að meta
horfur á næsta ári í ljósi fyrirliggj-
andi upplýsinga.
Verðbólga í nálægnm löndum
hefur að meðaltali verið rétt liðlega
3% síðustu 12 mánuði og horfur
eru á svipaðri þróun á næsta ári.
Verðþróun í nágrannaríkjunum
víkur eðlilega bæði upp og niður
frá þessu meðaltali svo ætla má
að verðbólga á íslandi á tveggja
ára samningstímabili megi ekki
fara umfram 7,5-8,0% svo hún telj-
ist ekki vera umfram það sem er
í nálægum ríkjum.
Á þessar staðreyndir horfði
framkvæmdastjórn Vinnuveitenda-
sambands íslands þegar hún lýsti
áhyggjum af því að í verðlagsþróun
síðustu mánaða felist hættumerki.
Árshraði verðbólgu síðustu 3 mán-
uði er 4% borið saman við 1,8%
síðustu 12 mánuði. Verðbólgan
hefur þannig farið vaxandi og frétt-
ir af áformuðum margvíslegum
hækkunum á þjónustu opinberra
aðila gefa fullt tilefni til ítrustu
aðgæslu og viðvarana af hálfu VSÍ.
Kjarasamningar skera sig um
margt frá öðrum samningum en
þó mest í því að samningsaðilar
verða jafnan að hittast á nýjan leik
og semja fyrir næsta tímabil. Þeir
byggjast því á gagnkvæmu trausti
og þeirri fullvissu að bregðist menn
traustinu komi það niður á sam-
skiptunum næst þegar semja skal.
Það er því enginn kostur á þvi að
láta eins og ekkert sé ef verðbólga
ógnar markmiðum um vaxandi
kaupmátt og raunverulegum for-
sendum samninga; horfa um öxl
og segja bjarta framtíð, þótt að
baki sé. Það er ekki sú stefna sem
skilað hefur stöðugleika og nú loks
stígandi kaupmætti og því_ þarf
enginn að undrast þótt VSÍ telji
það skyldu sína að vekja athygli
stjórnvalda á skyldum þeirra við
að halda þeim skilyrðum í efna-
hagsstjórn sem lágmarka verð-
bólgu og hámarka kaupmátt innan
þeirra marka sem samningar miða
við. Viðvaranir sambandsins bein-
ast einnig inn á við til aðildarfyrir-
tækja, því stöðugleikinn er brot-
gjarn og ræturnar standa grunnt.
Því verða allir þeir sem ákveða
verð á markaði að fara með ítrustu
gát.
Vinnuveitendasambandið hefur
á liðnum árum átt farsælt sam-
starf við launaþegahreyfingu um
þau meginmarkmið að halda verð-
bólgu í skefjum, bæta samkeppnis-
stöðu fyrirtækja og skapa þannig
skilyrði fyrir fjölgun starfa í sam-
keppnisgreinum atvinnulífsins og
treysta forsendur kaupmáttarþró-
unar. Þessi markmið hafa m.a.
náðst með því að samtökin hafa
beinlínis beitt sér fyrir aðgerðum í
þessu skyni til þess að hafa áhrif
á þróUn í framtíðinni, því henni
má breyta ef nógu fljótt er brugð-
ist við. Vinnuveitendasambandið
vill áfram vinna að hagsmunum
framtíðar og því meginmarki að
íslenskt samfélag fái staðist sam-
anburð við það sem nálæg lönd
hafa að bjóða. Þá dugar ekki að
einblína um öxl.
Höfundur er framkvæmdastjóri
VSÍ.
Rosenthal r pií MÍin-SjV
• Brúðkaupsgjafir CQ '®\ Ci
• Tímamótagjafir
• Verð við allra hæfi J\oöerv/$s^sL^
Hönnun oggæði í sérflokki Laugavegi 52, sími 562 4244.
Hústré, Ármúla 38, sími 568 1818
Opið laugardag og sunnudag kl. I 1-16
Vegna breytinga
seljum við BOFORM
ínnréttingar úr
sýningarsal með
verulegum afslætti.
Eldhúsinnréttingar,
baðinnréttingar og
borðstofuskápa.
50-60% afsláttur.
BORGARKRINGLAN
OPIÐ VIRKA DAGA 10-18» LAUGARDAGA 10-16 MATVÖRUVERSLUN OPIN 10-23
Ert þú lukkunnar
Fylltu út'þennan miða og skilaðu honum í happapottinn í
Borgarkringlunni í dag eða á morgun. Með smá heppni
getur þú orðið eigandi að SAMSUNG VXK 326 MYND
BANDSTÆKI með fjarstýringu o.fl. frá Bónusradíó.
Nafn:_____________________________________________________
Sími:____________________ Heimilisf.:_____________________

Staður:
Póstnr.:
Dregið verður úr happapottinum mánudaginn 25. sept. og nafn vinningshafa birt í
Morgunblaðinu. Jafnframt verður haft samband við vinningshafa símleiðis.