Morgunblaðið - 28.09.1995, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 1995 19
ERLENT
Skotið á
japanskan
fiskibát
Moskvu. Reuter.
RÚSSNESKT varðskip skaut á
ómerktan fiskibát, líklega japanskan,
suður af Sakhalín í gær og særðist
skipstjórinn í árásinni. Að sögn Rússa
var báturinn staðinn að ólöglegum
veiðum innan rússneskrar landhelgi.
Vítalíj Sedykh hershöfðingi og
yfirmaður rússnesku herjanna, sem
gæta landamæra og lögsögu á
Kyrrahafssvæðinu, sagði, að komið
hefði verið að 10 ómerktum bátum
að veiðum suður af Sakhalín. Sagði
hann, að skipveijar hefðu í engu
sinnt viðvörunum þótt skotið væri
upp í loftið og hefði þá verið skotið
á einn bátanna einu skoti. Hefði
hann laskast og þurft að fljúga skip-
stjóranum á sjúkrahús.
Neita að skila eyjunum
Sedykh kvaðst viss um, að bátam-
ir hefðu verið japanskir og Japanir
tilkynntu í gær, að rússnesk varð-
skip hefðu skotið á tvo japanska
báta fyrir norðan Hokkaido.
Rússar og Japanir deila um yfir-
ráð yfir fjórum eyjum í Kúrileyja-
klasanum en Rússar tóku þær undir
lok síðasta stríðs. í Japan eru þær
kallaðar „norðurhéruðin", japanskt
land, og því hafi Japanir fullan rétt
til veiða þar. Rússar neita hins veg-
ar að skila eyjunum aftur.
Tilraunir Tansu Ciller til að stofna nýja stjórn í Tyrklandi árangurslausar
Viðræður
við hægri
menní
strand
Ankara. Reuter.
TANSU Ciller, forsætisráðherra
Tyrklands, og Mezut Yilmaz, leið-
toga stjórnarandstöðunnar, greindi
í gær á um niðurstöður af fundi sem
þau áttu um mögulegt stjórnarsam-
starf. Eru nú taldar litlar líkur á
því að flokki forsætisráðherra og
Föðurlandsflokkinum, sem báðir
eru á hægri væng stjórnmála, tak-
ist að mynda nýja ríkisstjórn.
Ciller og Yilmaz áttu um hálfrar
klukkustundar fund í gær og að
honum loknum tilkynnti Yilmaz að
hann hefði gengið að þeim skilyrð-
um sem Ciller hefði sett og að flokk-
ur hans hefði einnig sett fram
nokkrar kröfur. Fáeinum mínútum
síðar bar Ciller þetta aftur, sagði
að Yilmaz hefði ekki verið heiðar-
legur er hann féllst á kröfur hennar
og að hann hefði einungis gert það
til að verða ekki kennt um að við-
ræðurnar hefðu farið út um þúfur.
„Ég er afar leið. Tyrkland hefur
sóað tveimur dögum. Vegna vanda-
mála landsins þurfum við á heiðar-
Reuter
TANSU Ciller, forsætisráðherra Tyrklands, gengur þungbrýnd af fundi sem hún átti með leiðtoga
stjórnarandstöðunnar.
leika og trúnaði að halda, ekki pók-
erspili," sagði forsætisráðherrann.
Samkvæmt fréttum óháðrar
tyrkneskrar sjónvarpsstöðvar,
krafðist Yilmaz þess að flokkur
hans fengi nokkrar lykilstöður í
efnahagslífínu og sjö ráðherraemb-
ætti, þar á meðal embætti utanríkis-
ráðherra. Þá var talið að hann hefði
reynt að fá kosningum flýtt en þær
eiga að fara fram í október á næsta
ári.
Búist er við því að Ciller muni
reyna að mynda minnihiutastjóm
með nokkrum smáflokkum, fari við-
ræðurnar við Föðurlandsflokkinn
endanlega út um þúfur. Auk stjórn-
arkreppunnar glímir Ciller við
verkalýðsfélögin en um 250.000
verkamenn hafa nú verið í verkfalli
í á aðra viku.
HÖFUNDUR eftirfarandi greinar
er Gary S. Becker en hann fékk
Nóbelsverðlaunin í hagfræði 1992
og kennir við háskólann í Chicago.
Birtist greinin í bandaríska við-
skiptatímaritinu Business Week
fyrir skömmu en þar veltir hann
fyrir sér stjórnun fiskveiða, raun-
ar á einni tiltekinni tegund, og
leggur til, að í stað heildarkvóta
verði veiðinni stýrt með skattlagn-
ingu:
I sumarleyfum mínum á Þorsk-
höfða (Cape Cod) hefur það ekki
farið fram hjá mér, að fískveiðar
skipta ekki sköpum fyrir afkomu
íbúanna þar. Umræðan og deil-
umar um það hvernig stjóma
skuli veiðum á vartaranum, góm-
sætum fiski, sem lengi hefur ver-
ið í miklu uppáhaldi hjá fagurker-
unum á Höfðanum, sýna hins veg-
ar vel hvað er í veginum fyrir
skynsamlegri nýtingu.
Á áttunda áratugnum varð
mikið hrun í vartarastofninum
allt fá Maine til Maryland og voru
ástæðurnar raktar til mikilla
þurrka, mengunar á_ hrygningar-
stöðvum og ofveiði. í Massachus-
etts og víðar var við þessu bmgð-
ist með því setja kvóta á veiðina
og tók hann jafnt til sjómanna
sem tómstundaveiðimanna. Nú er
raunar ekki víst, að ofveiðin hafí
átt mestan þátt í hmninu en
umhverfisverndarmenn voru mjög
sannfærandi þegar þeir héldu því
Komist hjá ofveiði
með skattlagningu
fram, að . veiðitak-
markanir gætu flýtt
fyrir endurreisn vart-
arastofnsins.
Einn heildarkvóti
í Massachusetts
var settur einn heild-
arkvóti á veiðina en
það er því miður ekki
góð aðferð til að
koma á skynsamlegri
nýtingu. Hún hvetur
til þess, að menn
reyni að ná sem
mestum afla á sem
stystum tíma vegna
þess að allir bátarnir
em inni í sama heildarkvótanum.
Það var einmitt þetta, sem
gerðist í fyrra þegar vartarakvót-
inn í Massachusetts, 90 tonn, var
búinn í júlílok þótt vertíðin hafí
átt að standa fram í september.
Ákafínn í að ná sem mestum afla
á undan hinum olli því, að verðið
féll vegna mikils framboðs framan
af vertíðinni en
hækkaði síðan mikið
þegar kvótinn klár-
aðist. Afleiðing þessa
kvótakerfis var því
sú, að afkoma sjó-
mannanna var enn
verri en ella hefði
verið.
Vartarastofninn
hefur rétt mikið við
á síðustu árum og
þess vegna var kvót-
inn í Massachusetts
á þessu ári ákveðinn
340.000 tonn, næst-
um fjórum sinnum
meiri en í fyrra. Til
að koma í veg fyrir, að sagan frá
í fyrra endurtæki sig, að kvótinn
kláraðist allt of snemma, var
ákveðið að dreifa veiðinni með
svokölluðum „bannvikum“ en það
hafði þau áhrif, að í þessum físk-
lausu vikum var framboðið lítið
og verðið rauk upp.
Til er önnur aðferð og betri við
að stjóma veiðinni og hún ætti
að koma öllum jafn vel, neytend-
um, sjómönnum, tómstundaveiði-
mönnum og skattgreiðendum:
Það er að skattleggja aflann, sem
komið er með að landi. Gæti skatt-
urinn verið mismunandi eftir
stærð og þyngd físksins og mönn-
um refsað sérstaklega fyrir smá-
fiskadráp með mikilli skattlagn-
ingu. Samkvæmt núgildandi regl-
um skal vartara, sem er undir
lágmarksstærð, kastað aftur í sjó-
inn.
Heildarveiði stjórnað
Með skattinum væri hægt að
stjóma heildarveiðinni vegna
þess, að úr sókninni drægi þegar
skatturinn væri hár. Þetta kæmi
líka í veg fyrir kapphlaupið
snemma á vertíðinni og ýtti und-
ir, að sjómenn höguðu sókninni
meira með tilliti til eftirspurnar
og verðs á hveijum tíma.
Hugsanlegt er, að tómstunda-
veiðimenn veiði meira en helming
Gary S. Becker
vartaraaflans og þess vegna þarf
að stjórna aflabrögðum þeirra
líka. I Massachusetts mega þeir
veiða einn vartara á dag en um
þá .ætti að gilda sama skattlagn-
ing og á sjómenn enda breytir það
engu fyrir stofninn hverjir veiða
úr honum.
Það ætti ekki að vera erfíðara
að koma þessari skattlagningu á
en það er að fylgjast með aflanum
innan núgildandi kvótakerfís.
Skattinum fylgja líka auknar tekj-
ur í ríkissjóð og þær mætti nota
til að fjármagna rannsóknir á
vartarastofninum og öðrum físki
og á aðferðum til að vernda og
bæta umhverfi hans í sjónum.
Ekki er hlaupið að því að koma
upp skynsamlegum stjórntækjum,
jafnvel ekki í jafn afmarkaðri at-
vinnugrein og vartaraveiðarnar
eru þótt þar efíst fáir um nauðsyn
stjórnunar. Það er því umhugsun-
arefni hvernig gengi að koma á
slíku kerfí í öðrum og stærri at-
vinnugreinum, til dæmis gagnvart
stórfyrirtækjunum, þar sem menn
eru ekki jafn sannfærðir um gagn-
semi eftirlits og stjórnunar. Getur
þetta átt sérstaklega vel við um
þær deilur, sem nú standa um
almennar reglur um umhverfís-
vemd og aukið frelsi í atvinnu-
rekstri með tilliti til heilsuverndar
og öryggis. Um þetta efni má þó
kannski draga nokkurn lærdóm
af fiskisögunni frá Þorskhöfða.
Vinningar daglega
í næstu sjoppu...