Morgunblaðið - 26.10.1995, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Frumvarp um Ufeyrisréttindi þingmanna og ráðherra
Þingmenn njóti sömu
réttinda og kiósendur
Nýja fjárhirðinum er ekki fisjað saman ef honum tekst að hemja
forréttindaskjáturnar í samfélagshjörðinni . . .
Óyggjandi niðurstöður að lax upprunninn í ám við Breiða-
fjörð kemur fram í afla Silfurlax í Hraunsfirði
10 prósent af göngunni
komust ekki í heimaá
HEIMTUR á merktum löxum í afla
Silfurlax í Hraunsfírði og laxveiðiám
í Breiðafirði í sumar sem leið benda
til þess að talsvert magn af villtum
laxi úr ánum veiðist í móttökubúnað
hafbeitarstöðvarinnar í Hraunsfirði.
Sigurður Már Einarsson fiskifræð-
ingur hjá Veiðimálastofnun í Borg-
arnesi ályktar að hér geti verið um
10 prósent þeirra laxa sem eru að
ganga í ár í Dölunum að ræða.
Tildrög þessara merkinga og
rannsókna eru deilur sem verið hafa
milli veiðiréttareigenda á þessu
svæði annars vegar og hafbeitar-
stöðvarinnar Silfurlax í Hraunsfirði
hins vegar. Hafa þeir fyrrnefndu
viljað kenna hafbeitarstöðinni að
mestu um hnignun í veiði og sagt
aflaskýrslur staðfesta að hnignunin
hafi byrjað er skipt var yfir í nýjan
og mjög skilvirkan gildrubúnað. For-
ráðamenn Silfurlax hafa ætíð bent
á að þeir hafi starfað að lögum og
engar athuganir bentu til þess að
veiðiréttareigendur hefðu nokkuð
fyrir sér nema hvað alltaf mætti
búast við smávægilegu flakki laxa
á milli áa og stöðva.
Lax úr flestum ám hjá
Silfurlaxi
Árin 1993 og 1994 voru alls merkt
2926 náttúruleg laxaseiði og 6167
af eldisuppruna. Náttúruleg seiði
voru merkt í Krossá, Glerá, Laxá í
Dölum, Haukadalsá og Laxá á Skóg-
arströnd, en eldisseiðin voru merkt í
Hvolsá og Staðarhólsá, Flekkudalsá,
Glerá og Laxá í Dölum. Alls voru
því merkt 9093 seiði. Sigurður Már
segir að seiði merkt í öllum ánum,
að Glerá undanskilinni, hafí komið
fram í afla Silfurlax. í skýrslu þeirri
sem Sigurður hefur lokið segir hann:
, „Sumarið 1995 endurheimtist 61
merktur lax í veiði. Þar af komu 40
laxar fram á sleppistað, þ.e.a.s. í
heimaá, 16 laxar komu fram i
Hraunsfirði og fimm annars staðar.
Af þessu magni komu fram 17 laxar
merktir sem náttúruleg seiði, þar
af 10 í heimaá, 6 í Hraunsfirði og
1 annars staðar. Fjöldi merktra laxa
úr ánum, sem fram kom í Hrauns-
firði, var þannig um 1 prósent af
fjölda merktra laxa sem þar kom
fram.“
Sigurður heldur áfram og segir:
„Hlutfallslega koma 70,7% merktra
laxa í ám við Breiðafjörð fram í
heimaá, 19,5% í Hraunsfirði og 9,8%
annars staðar. Af merktum eldisseið-
um koma 68% fram í heimaá, 20%
í Hraunsfírði og 12% annars staðar.
Af merktum náttúrulegum seiðum
koma fram 77,4% í heimaá, 16,1% í
Hraunsfírði og 6,5% annars staðar.
Flest náttúruleg seiði komu fram úr
merkingum í Laxá í Dölum, og reynd-
ust 90% merkja koma þar fram í
heimaá, en 10% í Hraunsfirði. í þess-
um samanburði er áætlað að 50%
veiðiálag sé í stangaveiðinni."
440 Iaxar
Í ályktunum sínum segir Sigurður
að niðurstöðurnar verði að skoðast
fremur sem vísbending heldur en
óyggjandi sannindi því tiltölulega fáir
merktir laxar hafí komið fram. Hins
vegar gefí niðurstöðumar vísbend-
ingu um stærðargráðu þess hlutfalls
náttúrulegra laxa úr ám við Breiða-
fjörð sem fram kemur í Hraunsfirði.
Um þetta segir Sigurður: "„í ám við
Breiðafjörð veiddust u.þ.b. 2200 lax-
ar sumarið 1995. Sé miðað við að
50% af laxgengd veiðist í stangaveiði
er áætlað að Iaxgengd í ár við Breið-
fjörð hafi verið 4400 laxar. Ef sú
forsenda 'er notuð að í Hraunsfirði
séu veidd um 10% þess lax sem er
á leið í veiðiár við Breiðafjörð, fæst
talan 440 laxar, sem væntanlega
leiddi til þess að laxveiði í Dalasýslu
hefði minnkað um 220 laxa. Þetta
dæmi er sett fram til skýringar. Þess
skal getið að í rannsókn á tæplega
4000 laxahreistrum í Hraunsfírði frá
árinu 1994 var áætlað að um 1%
væri af náttúrulegum uppruna, sem
þýddi að um 600 laxar af veiðinni í
Hraunsfirði það ár væru af náttúru-
legum uppruna."
Fiskvinnsludeild VMSÍ
Aðalsteinn Á. Baldursson formaður
TEKIST var á í kosningum formanns
og stjómar fiskvinnsludeildar Verka-
mannasambands Islands á aðalfundi
deildarinnar sem haldinn var í upp-
hafi þings VMSÍ. Karitas Pálsdóttir,
fráfarandi formaður, gaf ekki kost á
sér til endurkjörs og gerði fráfarandi
stjóm tillögu um að Elsa Valgeirsdótt-
ir, formaður Verkakvennafélagsins
Snótar í Vestmannaeyjum, yrði kjörin
formaður í hennar stað. A þinginu
var hins vegar skorað á Aðalstein
Á. Baldursson, formann Verkalýðsfé-
lags Húsavíkur, að bjóða sig fram
gegn Elsu og varð hann við því. Var
þá gengið til kosninga sem lyktaði
með því að Aðalsteinn var kjörinn
formaður fiskvinnsludeildarinnar með
52 atkvæðum en Elsa hlaut 18 at-
kvæði. Einnig urðu nokkrar breyting-
ar á stjóm fískvinnsludeildarinnar.
Alþjóðamálastofnun Háskólans
Upplýsingar komi á
undan ákvörðunum
Dr. gunnar g.
Schram var nýlega
ráðinn forstöðu-
maður Alþjóðamálastofn-
unar Háskóla íslands.
Stofnunin var sett á fót
árið 1990 en hefur ekki
áður haft fastan starfs-
mann.
— Hvert er hlutverk
Alþjóðamálastofn unar
Háskólans?
„Þegar stofnunin var
sett á fót fýrir fímm áram
var engin stofnun hér á
landi, sem fékkst við al-
þjóða- og utanríkismál.
Mönnum hafði lengi þótt
skortur á slíku, bæði inn-
an og utan háskólans.
Stofnunin starfar við Há-
skóla ísiands, eins og
nafnið gefur til kynna, og
er vísindaleg rannsókna- og
fræðslustofnun, sem heyrir undir
Háskólaráð, en allar deildir Há-
skólans eiga aðild að stofnuninni.
í opinberri umræðu um utan-
ríkismál hafa menn gjarnan hald-
ið fram einstrengingslegum skoð-
unum og hlutirnir verið svartir
eða hvítir. Það var mikill skortur
á hlutlausum upplýsingum og
fræðsluritum og úr honum átti
Alþjóðamálastofnun að einhveiju
leyti að bæta. Meðal annars á
stofnunin að efna til bókasafns,
sem hún er byijuð að draga sam-
an. Það er hins vegar nú fyrst
að eignast samastað. Stofnunin
hefur ekki haft skrifstofu, en nú
er bætt úr því og hún fær að-
stöðu á háskólasvæðinu um leið
og hún ræður sér í fyrsta sinn
starfsmann í hlutastarf."
— Hvernig hefur stofnunin þá
sinnt hlutverki sínu til þessa?
„Hún hefur meðal annars gefið
út átta bækur um efni, sem hún
taldi nauðsynlegt að koma á fram;
færi. Þar á meðal má nefna „í
eldlínu alþjóðamála“ eftir Valdi-
mar Unnar Valdimarsson, sem
fjallar um afstöðu íslands á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna, „Hin
sameiginlega sjávarútvegsstefna
EB“ eftir Ketil Sigurjónsson,
„Þróun og þróunarað-
stoð“ eftir Jón Orm
Halldórsson, og bækur
mínar „Framtíð jarð-
ar“, sem fjallar um
umhverfismál í kjölfar “““““““
Ríó-ráðstefnunnar og „Evrópska
efnahagssvæðið", sem er með
skýringum á EES-samningnum
fyrir almenning. Nýjasta bókin
okkar er fýrsta bindið í þriggja
binda ritröð og heitir „Upphaf
Evrópusamvinnu". Einar Bene-
diktsson ritstýrir henni og þar er
fjallað um viðskipti ísland við
önnur Evrópulönd frá 1950 til
1980, meðal annars haftatímabil-
ið, Marshall-aðstoðina og áhrif
landhelgisdeilna á viðskiptastefnu
okkar erlendis, en við vorum úti-
lokuð frá bresku mörkuðunum.
Þetta er mjög merkt framlag til
stjórnmála- og viðskiptasögu, sem
hvergi hefur verið skráð áður.
Við vonum að annað bindið komi
út á næsta ári.
Ein af þeim bókum, sem eru í
undirbúningi hjá okkur, er bók
eftir Ólaf Stephensen stjórnmála-
- fræðing um samningaviðræðum-
ar um EES og stefnumótun ís-
lensku stjómmálaflokkanna um
það mál. Jafnframt eram við nú
að hefja vinnu á könnun á sögu
landhelgismálsins, sem við vonum
að gefi tilefni til útgáfu. Við höf-
um staðið fyrir ýmsum fundum
og rannsóknum, meðal annars um
EES og Evrópusambandið, mann-
réttindamál og fleira."
— Hefur starfsemi stofnunar-
Gunnar G. Schram
►Gunnar G. Schram lauk
lagaprófi frá HÍ 1956 og dokt-
orsprófi í þjóðarétti frá Cam-
bridge-háskóla 1961. Hann var
ritstjóri Vísis, starfaði í utan-
ríkisþjónustunni og sat á þingi
fyrir Sjálfstæðisflokkinn, auk
þess sem hann hefur verið
prófessor við lagadeild HÍ frá
1974. Gunnar er kvæntur Elísu
Steinunni Jónsdóttur leirlista-
konu og eiga þau fjögur börn.
Stofnunin
fær ekkert
fé frá ríkinu
innar haft einhver áhrif á umræð-
ur um alþjóðamál hér á landi að
þínu mati?
„Okkur, sem sitjum i stjóm
stofnunarinnar, hefur þótt undar-
legt hversu stóram málum er ráð-
ið til lykta af Alþingi, þótt sáralít-
il vitneskja sé til hjá almenningi
um viðkomandi málefni. Ákvarð-
anir era gjaman teknar án mikils
undirbúnings og á grundvelli lít-
illar vitneskju.
Eg get tekið tvö dæmi. Annars
vegar er EES-málið. Þegar það
hafði verið rætt í heilt ár kom til
dæmis í ljós að aðeins 15% þjóðar-
innar vissu muninn á EES og EB.
Fólk áttaði sig ekki á þeim gífur-
legu hagsmunum, sem vora í veði
og kunni í raun ekki skil á því
--------- um hvað málið ijallaði
þegar það fór í gegnum
Alþingi.
Annað mál, sem
skiptir mjög miklu máli
“en lítil vitneskja er til
um, er hafréttarmálin. Þótt mikið
sé skrifað í blöðin um það, má
spyija hversu mikið menn viti í
dag um úthafsveiðisamninginn,
sem var gerður í New York í ág-
úst. Sárafáir þekkja efni hans til
nokkurrar hlítar. Þetta er samn-
ingurinn, sem við ætlum nú að
fara að byggja á samninga okkar
við Noreg og fleiri ríki um veiðar
í Barentshafi, Síldarsmugunni, á
Reykjaneshrygg og Flæmska
hattinum.
í lýðræðisþjóðfélagi er þetta
afar slæmt. Þama hafa stjórnvöld
brugðist upplýsingaskyldu sinni
og hlutverki. Álþjóðamálastofnun
hefur hins vegar reynt að koma
upplýsingum á framfæri. Það er
mikilvægt að menn hafi upplýs-
ingar áður en mikilvægar ákvarð-
anir eru teknar, og það tel ég
meginhlutverk þessarar stofnunar
að tryggja.
Það, sem stendur stofnuninni
fyrir þrifum, og sýnir hversu mik-
il skammsýni hefur ríkt í þessum
efnum hér á landi, er að stofnun-
in fær ekkert rekstrarfé frá Al-
þingi eða ríkisstjóm. Við höfum
fengið lítilsháttar styrk frá Há-
skóla íslands og bókaútgáfa
stofnunarinnar, sem nú er orðin
átta fræðirit, hefur staðið undir
sér.“