Morgunblaðið - 26.10.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 1995 25
AÐSEIMDAR GREINAR
Yæntingar í
íslensku
efnahagslífi
EF LITIÐ er fram
á veginn í september-
mánuði, á því herrans
ári 1995, er útlitið
bæði bjart og dökkt.
Bjart vegna þess að
svo virðist að sjö ára
kreppu sé lokið eða sé
að ljúka, dökkt vegna
þess að ýmis teikn eru
á lofti um að ástand
efnahagsmála fari
smám saman versn-
andi á næstu árum.
Má færa fyrir því
mörg og gild rök.
Þessi eru þau helstu:
• 1. Við höfum
þegar dregist aftur úr flestum
öðrum þjóðum í hinni löngu
kreppu. A þeim tíma höfum við
sniðið fáa agnúa af okkar eigin
efnahagsóstjórn, Bæði er hið
hrikalega landbúnaðarkerfi enn
við líði, þrátt fyrir marga og „rót-
tæka“ tilburði til að draga úr
styrkja- og miðstýringarkerfi því,
sem ríkt hefur um áratugi.
•2. Einnig hefur hrapallega
mistekist að stýra offramleiðslu
landbúnaðar inn á aðrar brautir,
svo sem fiskeldi og loðdýraækt.
En eftir stendur tapið og hinar
miklu afskriftir. Sumir bændur
hafa látið kvóta sinn af hendi til
að reyna við „hinar hagkvæmu
nýjungar“, sem bændaforystan og
stjómvöld voru búin að gylla fýrir
þeim, en standa nú slyppir og
snauðir eftir og mega margir ekki
Landsmenn verða að
reka af sér slyðruorðið,
segir Pétur Einarsson,
til að forða enn frekari
efnahagsvá.
hefja hefðbundinn búskap að nýju.
Mikið af þessum skuldum hafa
ríkið og bankarnir orðið að taka
á sig, þannig að öll þjóðin hefur
sett niður, en bændur mest.
•3. Næst má nefna hið fijálsa
framtak í iðnaði og verslun. Þar
hefur átt sér stað mikil ofíjárfest-
ing í atvinnuhúsnæði og mörg fyr-
irtæki verið stofnuð, sem enga
framtíð áttu fyrir sér, og fyrirtæki
hafa oflega farið inn á hliðarstarf-
semi, sem reynst hefur misráðin.
•4. Þar næst má nefna ofnýt-
ingu auðlinda. Á ég þar fyrst og
fremst við fiskimiðin. Þar er farin
undirstaða þess vaxtarbrodds, sem
þjóðin treysti mest á. Einnig mætti
nefna dæmi frá öðrum sviðum. Á
móti kemur að að í verslunar-,
gjaldeyris- og tollamálum hafa
ýmsar hömlur verið afnumdar. Er
það flest til bóta, en það gerir
efnahagslífið að sjálfsögðu opnara
en áður og takmarkar fyrri vemd.
En þarna er komið að mjög
mikilvægu atriði. Opnun þýðir
auðvitað betra aðgengi fyrir okkar
vörur til þeirra landa, sem við
höfum opnað fyrir, en jafnframt
harðari samkeppni frá þeim á
móti. Þá kemur í ljós, að við höfum
ekki burði til að mæta mikilli sam-
keppni í mjög mörgum greinum.
Bæði vegna vanþróunar á ýmsum
sviðum og eins vegna óhagræðis
smæðarinnar. Það kemur fram í
tvennu aðallega. Smæð þýðir oft-
ast hærri framleiðslukostnað á
einingu, hærri dreifingarkostnað á
einingu, hærri sölukostnað á ein-
ingu o.s.frv. en einnig
minna bolmagn til að
þola stórinnrás á
heimamarkað, sem
gæti riðið svo og svo
mörgum greinum iðn-
aðar að fullu, ef geta
og vilji til að leggja í
mikinn fórnarkostnað
er fyrir hendi.
Eins er með fijálsan
flutning fjármagns.
Bæði getur fé streymt
úr landi og erlendir
aðilar haslað sér völl
hér á landi með allt
önnur sjónarmið en
hag lands og lýðs að
leiðarljósi. Þetta hlýtur að leiða til
þess, þegar fram í sækir, að þrýst-
ingur á laun niður á við eykst og
kröfur um aukið vinnuframlag á
einingu, án hærri launa, verði sett
fram. Einnig verður tilhneiging til
gjörnýtingu auðlinda og lægri
krafna til vinnu- og umhverfis-
verndar. Jafnframt þessu verður
aukinn Iandflótti þeirra, sem af
ýmsum ástæðum geta ekki haslað
sér völl hérlendis og telja sig geta
haft það betra erlendis. Jafnframt
eykst aðstreymi útlendinga, sem
sætta sig við bágari lífskjör en
íslendingar, og hafa sérmenntun
eða sérhæfingu á sviðum, sem við
höfum ekki tileinkað okkur í jafn-
ríkum mæli og þeir, eða erum
ekki tilbúin að vinna fyrir jafnlágt
kaup og þeir. Á sama hátt fær
ýmis sérhæfing okkar betur notið
sín erlendis, þegar hömlum um
atvinnuleyfi verður aflétt.
Þegar öllu er á botninn hvolft
verður land vort fátækara og kjör
manna versna frá því sem áður
var. Ekki má gleyma því, að launa-
kjör í heiminum eru víðast hvar
miklu verri en hér og tilhneiging
hlýtur að vera sú að jafna þau út.
Athyglisvert er að sum láglauna-
lönd í Austurlöndum eru komin
það hátt í launum, að fyrirtæki
þar eru farin að flýja til láglauna-
svæða með iðnað sinn, t.d. er
Hong Kong í þeim flokki. Það
versta sem getur gerst, er að ein-
hver stífla bresti, t.d. getur hrun
landbúnaðarins orðið til þess að
byggðaröðin verði svo stijál, að
erfitt geti orðið að halda uppi lág-
marksþjónustu á stórum svæðum.
Einnig getur hrun þorskstofnsins
valdið svipuðum byggðabresti í
heilum landshlutum. Ef landflótti
grípur um sig leiðir það til hruns
á fasteignamarkaðinum og síðan
getur þessi heimatilbúna kreppa
undið upp á sig með „færeyskum“
afleiðingum.
En hver verður þá framtíð ís-
lands ef þetta gengur eftir? Jú,
þetta yrði fábyggt útsker, þar sem
ferðamenn skoðuðu sig um og þar
gengju um beina menn af sundur-
leitu þjóðerni, talandi ýmsar er-
lendar tungur, minnst íslensku.
Landið yrði ekki svipur hjá sjón,
því þegar „bissnisinn" er annars
vegar verður náttúruverndin að
víkja. Hinn kosturinn er sá að
landsmenn reki af sér slyðruorðið
og fari að vinna skipulega eins og
maurar, tileinki sér nýjungar er-
lendis frá fljótt og vel og hætti
að halda uppi óarðbærum atvinnu-
vegum og stunda eina allsherjar
byggða- og gæðingapólitík. Bágt
á ég með að trúa að svo megi
verða, en hver veit nema Eyjólfur
hressist!
Höfundur er tónlistarmaður.
Pétur
Einarsson
Leikur nr. 25 í Lengjunni: ÍR - Grindavík
Hæsti stuðullinn táknar
ólíklegustu úrslitin
STUÐLAR
Lægsti stuðullinn 1,60 táknar líklegustu úrslitin og eftir því
sem stuðullinn hækkar þykja úrslitin ólíklegri. En nú getur
það margborgað sig að taka séns! Einfaldlega vegna þess að
1, X og 2 tákna alltaf úrslit eftir venjulegan leiktúna, ekki
framlengingu -og stuðlamir margfalda vinninginn ef spá
þín reynist rétt!
.1 x 2
24 Fim. 26/10 19:30 Tindastóll - Þór 1,30 9,40 2,70 Karfa
25 Fim. 26/10 19:30 ÍR - Grindavík 1,60 8,10 2,00 Karfa
26 Fös. 27/10 18:30 Cannes - Monaco 2,7S " ffSö,““-Knatt.
Þú velur hvaða úrslitum þú
spáir í þessum leik.
Stuðlamir sýna möguleikann á
hverjum úrslitum (1, X eða 2)
á tölfræðilegan hátt.