Morgunblaðið - 29.10.1995, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Ihálfan annan áratug stóð
hún á hátindum tísku-
heimsins beggja vegna
Atlantsála. Stúlkan sem
alist hafði upp í fásinni
og náttúrufegurð á
Djúpuvík á Ströndum
þurfti að lokum að kaupa frægðina
og framann dýru verði. I bókinni,
sem er á fjórða hundrað blaðsíður,
raðar María saman brotum eigin
sjálfsmyndar, segir frá uppruna
sínum sem flestum hefur verið
hulinn og hvernig atburðir í æsku
mótuðu hana ævilangt. Fyrsti kafli
bókarinnar nefnist .Hringiða upp-
hafsins“ og hefst á þessum orðum:
Hringiða
upphafsins
KJÖRIN ungfrú ís-
land 1961. ,Hnén
skulfu og mér
fannst ég ekki fög- .
ur.“ Engu að síður
var þessi atburður
vendipunktur í lífi
Maríu og opnaði
henni leiðina inn í
tískuheiminn.
„Veröldin snýst hægt í hringi;
hlæjandi andlit mömmu, grænt
grasið, húsið okkar undir brekk-
unni, sólstafír sem tindra á sléttum
haffíeti, hvítir skýjabólstrar á bláu
himinhvolfí, teppi í grasi, brúnt,
hvítt og svart og aftur andlit
mömmu. Ég svíf. Ég er fugl sem
flýgur; frjáls, hnitandi endalausa
hringi. Brennandi sól eitt andar-
tak, svalur gustur og ég er iðandi
skuggi í ilmandi hlíð en sólfugl
strax á nýjan leik. Fiðringurinn í
maganum blandast sælu og ör-
yggi. Hendur pabba eru sterkar
og mjúkar í senn. Hann heldur litl-
um líkama útréttum höndum, hef-
ur tekið mig af teppinu og lyft
mér upp til himins þar sem ég hef
svimandi yfirsýn yfír alheim minn;
pabba, mömmu, húsið, þorpið og
fjörðinn. Og í miðju alheimsins er
brosandi andlit pabba. Augun
geisla af gleði og stolti þar sem
hann hampar mér í hringdansi yfir
höfði sér. Ég horfí niður til hans
og andlit hans verður eina fasta
myndin en alheimurinn á fíjúgandi
ferð allt um kring. Ólgandi hring-
iða, þar sem litirnir renna í eitt.
Hring eftir hring eftir hring eft-
ir hring.
Ég hrekk upp.
Fyrsta skíma dagsins lýsir upp
á himininn yfir Parísarborg. Hjart-
að berst í brjósti mér. Ég rís upp
við dogg. Af hveiju dreymir mig
þessar myndir?
Fyrstu endurminningar mínar
úr æskunni.
Ég fikra mig fram úr rúminu,
fínn sloppinn, feta mig fram í eld-
hús og set yfir kaffíð. Sest síðan
við gluggann og horfí á París
vakna til daglegra starfa.
Myndimar em fleiri. Þegar ég
stóð við rúmgaflinn hjá mömmu og
pabba. Hjónarúmið þeirra hlýtt og
sængumar hvítar og breiðar. Ég
vildi ekki liggja í rimlarúminu mínu.
Ég vildi upp í til þeirra. Ég grét.
Ég hafði henst út úr rúminu.
Mamma saumaði á mig kot sem
ég svaf í. Strimill var -----------
festur á kotið og
strengdur yfir rúmdýn-
una svo ég gat hreyft
mig óhindrað en ekki
dottið fram úr þegar ég
fékk martraðirnar. Ég
hlýt að hafa grátið og hrópað í
svefni, varnarlaust bam, ofurselt
ógnum hugans. Ég var of ung til
að skilja. Of ung til að vita hvað
hafði gerst. En á nóttunni læddust
óargadýrin fram úr myrkviðinu og
réðust á mig í svefni. Og ég hljóð-
aði og barðist um.
Kaffið er tilbúið. Ég helli í boll-
ann.
Sumar myndir em horfnar. Hvar
týndust þær?
Ég hafði gleymt martröðunum.
Þurrkað þær úr minninu. Ég hefði
aldrei vitað af martröðunum ef
mamma hefði ekki sagt mér frá
þeim. Þá var ég orðin fullorðin.
Draumfarirnar voru eðlileg við-
brögð hugans við fyrstu mánuðum
ævi minnar. Ég vissi það ekki fyrr
en ég var orðin fullorðin. Það skil-
ViA áttum
okkur aldrei
fastan
samastað
MARÍA með foreldrum sínum Ragnheiði Hansen og Guðmundi
Guðjónssyni, arkitekt og verksmiðjusljóra á Djúpuvík.
ur enginn sjálfan sig nema hann
leiti upphafsins.
Leiti í hringiðu upphafsins."
Öskubuskur tískuheimsins
í bókinni segir María frá því
hvernig líf hennar gjörbreyttist
eftir að hún var kjörin Ungfrú
ísland 1961. Hún fór í sýningar-
ferð til Suður-Ameríku en á leið-
inni til baka til íslands millilenti
hún í París þar sem hún var óvænt
uppgötvuð sem fyrirsæta á hár-
greiðslustofu. María tók upp nafn-
ið Maria Gudy. Um fyrirsætu-
starfið segir hún m.a. í bókinni:
„Við unnum hörðum höndum.
Starfið krafðist aga og metnaðar.
Á sama tíma var vinnan og lífið
rótlaust; við áttum okkur aldrei
fastan samastað heldur lifðum á
faraldsfæti. Eitt hótelherbergið
tók við af öðru, ein stórborgin
kvaddi og ný heilsaði, eitt þjóð-
landið leysti annað af hólmi.
Flökkulífið var viðburðaríkt og
hratt en einnig eintóna til lengd-
ar. Við vorum hetjur augnabliks-
ins; sætar stelpur bornar
uppi af þeim sem snertu
okkur, komumst upp
með það sem við vildum.
Við brutumst út úr
rammanum öðru hvoru;
storkuðum umhverfi
María segir í bókinni frá fjölda
eftirminnilegra atvika frá
ævintýralegum ferli um heim
allan. Hér er hún við tökur á
þýsku kvikmyndinni ,Hver
kærir sig um að deyja undir
pálmatrjám?" á Sri Lanka
1974: ,Eg var slegin, velt upp
úr sandinum, bátum hvolft
undan mér, næstum drekkt,
hárreytt, kýld og þeytt í allar
áttir.“
okkar með furðulegustu uppá-
tækjum og prakkarastrikum. Við
stormuðum inn á stærsta hótelið
í St. Moritz þar sem forríkt fólk
sat að snæðingi og reyndum að
vera eins druslulegar og við fram-
ast gátum. Við borðuðum ostbita
út úr hverri annarri til að hneyksla
fína fólkið. Fjölskyldunnni við
næsta borð var nóg boðið og kall-
aði á þjóninn.
Þeim var hent út en ekki okkur.
Við vorum ósnertanlegar. Fólk
vissi hveijar við vorum; ljós-
myndafyrirsætur sem dýrðarljóma
og rómantík stafaði af. Við vorum
ekki eins frægar og kvikmynda-
stjörnur; persónudýrkunin varð
aldrei með sama hætti en um okk-
ur Iék stjörnuskin starfsins, birta
þeirrar veraldar sem við vorum
Strákurinn með flétturnar,
eins og krakkarnir á Djúpuvík
kölluðu Maríu stundum. Hún
bregður upp lifandi myndum
af lífinu á Ströndum á árunum
eftir stríð, jafnt af fjölskrúð-
ugu mannlífi síldarþorpsins
að sumri sem einangruninni
að vetrinum.
fulltrúar fyrir. Við vorum Ösku-
buskur sem höfðum komist á
dansleikinn í höllinni.
En líkt og í ævintýrinu tifaði
klukkan og nálgaðist miðnætti."
Villtar nætur í París
María hafði bækistöð í París
og komst fljótlega inn í hringiðu
hins ljúfa lífs stórborgarinnar,
sótti veislur með „þotuliði" þess
tíma og kynntist rómuðum glaum-
gosum sem flestir voru mun eldri
en hún. Einn þeirra var forríkur,
franskur verksmiðjueigandi, Dany
að nafni sem gekk á eftir henni
með grasið í skónum. Meðal
heimsfrægra herramanna í vina-
hópi Maríu var Rubirosa en hann
var þekktur fyrir að ganga að eiga
forríkar konur en fæst hjónaband-
anna entust:
„Ég fór stundum með Dany í
stóra einbýlishúsið þeirra hjóna í
Boulogneskóginum í París sem
þau nefndu Marnes la Coquette.
Tré umluktu húsið sem var búið
fágætum húsgögnum. Rubi hafði
breytt nokkrum herbergjum húss-
ins til eigin þarfa. Eitt herbergið
var til að mynda fullkominn hnefa-
leikahringur. Þar æfði Rubi á
hveijum morgni gegn atvinnu-
manni. Önnur vistarvera var billj-
ardherbergið. Og svo framvegis.
Hinn fullkomni glaumgosi.
Ég man eftir mörgum veislum
heima hjá Rubi og Odile. Sumar
fóru siðsamlega fram, aðrar gátu
endað á fjörugan hátt.
Eitt skipti var Edward M.
Kennedy, síðar öldungadeildar-
þingmaður á Bandaríkjaþingi,
staddur meðal gesta. Hann gerðist
drukknari en góðu hófi gegnir og
fór greinilega æ meira í taugarnar
á gestgjafanum.
Seinna um kvöldið gengum við
Dany niður tröppurnar sem lágu
úr danssalnum og héldum út í
garðinn til að anda að okkur hlýrri
sumarnóttinni. Skyndilega sáum
við Rubi koma niður stigann með
Edward M. Kennedy á hæla sér.
Rubi var þögull og yfirvegaður,
Kennedy hávær og æstur. Gest-
gjafinn gekk að öskutunnunum.
Stjórnmálamaðurinn fylgdi við-
skotaillur á eftir og hækkaði enn
róminn. Rubi tók rólegur lokið af
einni tunnunni. Síðan sneri hann
sér að bróður Bandaríkjaforseta,
greip með annarri hendinni í aft-
urendann á honum og hinni í
hnakkadrambið og steypti honum
með höfuðið á undan beint ofan
í öskutunnuna. Rubi gekk rólega
á brott en fætumir á Edward
Kennedy sprikluðu í lausu lofti
meðan formælingarnar drundu
upp úr tunnunni.
Þannig var Rubirosa.“
Heimurinn
splundrast
Foreldrar Maríu, Guðmundur
Guðjónsson og Ragnheiður Hans-
en skipa sérstakan og óvenjulegan
sess í bókinni. Samband Maríu við
foreldra sína var mjög náið og
undirstraumarnir margræðnir.
Hún ólst upp hjá þeim í síldarbæn-
um Djúpuvík á Ströndum sem
^markaði óafmáanleg spor í huga
hennar. Það voru henni erfið vista-
skipti að flytja suður með Guð-
mundi og Ragnheiði þegar hún
var ellefu ára en þá var rekstri
síldarverksmiðjunnar hætt. í
Reykjavík fékk hún að vita að
uppruni hennar væri annar en hún
hafði haldið. í hléi á þijúsýningu
í Gamla bíói sló Kidda vinkona
hennar fram fullyrðingu sem átti
eftir að hafa mikil áhrif á líf
Maríu: Að hún væri ekki dóttir
foreldra sinna.
„Ég fæ allt í einu nóg; bíósalur-
inn verður yfirþyrmandi og íþyngj-
andi, loftlaus og ógnandi. Eg snýst
á hæli án þess að kveðja og hleyp
út. Ferskt loftið sker í lungun og
ég hægi ferðina uns ég geng í
hægðum mínum yfír Skólavörðu-
holtið. Tárin bijótast fram. Af
hveiju segir Kidda þetta stöðugt
við mig? Er ég ekki dóttir pabba
og mömmu?
Ég ef enn grátandi þegar ég
kem að húsinu okkar í Uthlíðinni.
Ég vil ekki að mamma sjái mig
brynna músum. Ég sest niður í
kjallaratröppurnar og bíð þess að
ekkanum linni og tárin þorni. Um
síðir geng ég inn. Ég fer beint í
herbergið mitt. Mig langar til að
loka á eftir mér en það er óskrifuð
regla að ég eigi ekki að loka að
mér. Ég heyri mömmu fara fram
að baðherberginu.
- Ert þetta þú, Maja mín? Fórstu
ekki í bíó, elskan?
- Júúú, svara ég með semingi.
- Af hveiju ertu komin heim
svona snemma? Er eitthvað að?
Mamma gengur aftur inn í
hjónaherbergið og segir mér að
koma og ræða við sig. Ég hengsl-
ast á eftir henni og sest á rúm-
stokkinn. Ég horfí á hana grát-
bólgnum augum:
- Það er Kidda eina ferðina enn.
Hún segir að ég sé ekki dóttir
ykkar.
Þögn. í þögninni er eitthvað sem
ég vil ekki heyra. Loks segir
mamma hægt: