Morgunblaðið - 04.11.1995, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 1995 15
NEYTENDUR
Kartöflur
eru ekki bara
meðlæti
KARTÖFLUR hafa verið óvenju ódýr-
ar undanfarið, allt frá 15 kr. kílóið
og því tilvalið að prófa að matreiða
þær á annan og fjölbreyttari hátt
en soðnar sem meðlæti með fiski eða kjöti.
Möguleikar á matreiðslu eru margir og eru
kartöflur uppistaða í mörgum ágætum græn-
metisréttum.
Kartöflúrækt í heiminum nemur um 300
milljón tonnum og hafa kartöflur prýðilegt
geymsluþol. Best er að geyma þær í kaldri
og myrkvaðri geymslu, ekki í kæliskáp, þar
er of kalt og sterkjan breytist í sykur við
110° C. Við það dökkna kartöflurnar.
Epli myrkjahöf ðingjans
Fjallað er um þessa harðgerðu jurt í Stóru
matreiðslubók Iðunnar, sem út kom fyrir fimm
árum. Þar segir m.a. að kartaflan hafi verið
lengi að ná útbreiðslu. „Hún var fyrst flutt
frá Vesturheimi á seinni hluta sextándu aldar
og það tók hana 200 ár að öðlast viðurkenn-
ingu um alla Evrópu. Þótt nú séu til ótal
afbrigði af kartöfiunni hafa aðeins fá náð
verulegri útbreiðslu utan Suður-Ameríku
og enn færri eru seld í verslunum." Fram
kemur í bók eftir Throth Wells The
Food Book að þegar Rússar hafi
fyrst kynnst kartöflum hafði þeir
kallað þær epli myrkrahöfðingj-
ans. Töldu þeir að þær hlytu að
tengjast helvíti þar sem þær uxu
neðanjarðar.
Sterkja í kartöflum nýtist sem bindi-
efni, t.d. í pönnukökum. Einnig eru
þær góðar ef þykkja þarf pott-
rétti eða grænmetismauk.
Þegar kartöflur eru
djúpsteiktar dregur
sterkjan úr stökkleika I
og því ætti að láta skom-
ar kartöflur liggja í bleyti 1«
og þurrka þær áður en þær
eru steiktar.
Mikið mjöl og lítið
Mjöllitlar kartöflur eru þéttar í sér og í
þeim er mikill vökvi en lítil sterkja. Hýði á
Kartöflur hafa verið mjög
ódýrar að imdanförnu og nú-
orðið eru fáanleg allmörg af-
brigði af kartöflum í íslenskum
verslunum. Brynju Tomer
leiðast soðnar kartöflur og
hvetur til fjölbreyttari mat-
reiðslu á þessum jarðávexti
sem Rússar kölluðu „epli
myrkrahöfðingj ans. “
þeim er þunnt og gott er að sjóða
þessar gerðir af kartöflum, því þær
brotna síður í sundur en hinar
í mjölmiklú. Þær eru einnig hentugar
til snöggsteikingar og í salöt.
Mjölmiklar kartöflur eru
oft kallaðar bökunarkart-
öflur. í þeim er meiri
sterkja og þær eru léttar
• og dúnkepndar þegar búið
er að eida þær. Þessar kart-
öflur henta best í mauk, til bökunar, til
suðu í vökva eða í ofnbakstur. Þær þurfa
, styttri suðutíma en mjöllitlar kartöflur.
Sætar kartöflur
Sætum kartöflum er stundum
ruglað . saman við kínversku
kartöfluna yam, sem er ann-
arar ættar þótt hún sé líka.
Sætukartöflur em rauðgular,
hvítar eða gulleitar. Sætt hnetu-
bragð er af þeim og sum afbrigði eru
þurr, mjölmikil og með ljósbrúnt hýði, en önnur
eru vökvarík og rauðbrún. Sætukartöflur henta
betur til suðu, bökunar eða í mauk en til pönnu-
steikingar. Til að draga fram eðlilegan sætleika
SÆTAR kartöflur og bökunarkart-
öflur eru uppistaða í rétti frá Perú.
er oft bætt við sykri, hunangi eða sætu kryddi.
Sætukartafla, sykurhjúpuð með appelsínusafa
og púðursykri er oft borðuð með kalkúni á þakk-
argjörðarhátíð Bandaríkjamanna, en úr henni
má einnig gera ljúffengt mauk í sætar bökur
eða kryddbökur, bakstur og brauð.
í kartöflum er engin fita og ekkert kóleste-
ról samkvæmt upplýsingum úr Stóru mat-
reiðslubókinni. í 100 g af kartöflum eru 79
kílókalóríur, 2 g prótein og 18 g kolvetni.
Næringargildi í sætum kartöflum er öriítið frá-
bmgðð, þær em hitaeiningaríkari og í þeim
er einnig meira af kolvetnum.
Indverskt nasl
Kartöflurækt hefur aukist á Indlandi, en
uppistaða í fæðu hinnar 800 milljón manna
þjóðar er þó enn hrísgijón ásámt
hvers kyns baunum. I matreiðslu-
bók Throth Wells er eftirfarandi
uppskrift og er hún miðuð við 2-4.
Hægt er að hafa steiktu kartöfl-
urnar sem nasl eða sem meðlæti
með da/)/-baunakássu.
4 meðalstórar kartöflur
1/2 tsk turmeric-krydd
1 msk ristuð sesamfræ
2 pressuð hvítlauksrif
olía til steikingar
salt eftir smekk
Afhýðið kartöflur og skerið í strimla eins og
franskar kartöflur. Látið þær liggja í köldu
vatni í hálftíma áður en þær eru steiktar. Þurrs-
teikið sesamfræin á meðan. Panna er hituð, en
þess gætt að hún ofhitni ekki. Fræin eru ristuð
á þurri pönnu og þau hreyfð á meðan með tré-
sleif eða spaða, svo þau brenni síður við. Þegar
þau „poppást" og verða gyllt á lit, eru þau tilbú-
in.
Næg olía til að steikja kartöflurnar er hituð
á pönnu. Athugið að ekki á að djúpsteikja þær.
Þerrið kartöflur og stráið salti yfir þær áður
en þær eru steiktar. Steikið í 15 mínútur og
hreyfið kartöflurnar á meðan. Dreifið turmeric-
kryddi yfir og blandið nægilega vel saman við
kartöflurnar til að guli litur kryddsins dreifist
jafnt. Skömmu áður en kartöflurnar eru tilbún-
ar, er pressuðum hvítlauk bætt saman 'við og
sömuleiðis ristuðum sesamfræjum. Blandið vel
saman og berið fram.
Marðar og sætar
Papas con limone, eða kartöflur með sítr-
ónu eru gott meðlæti, t.d. með nautasteik,
en rétturinn er ættaður frá Perú. Uppskrift-
in er í Stóru matreiðslubókinni, þar sem einn-
ig er mælt með kartöflunum sem aðalrétt
með soðnum rækjum eða harðsoðnum eggj-
um. Uppskriftin er miðuð við fjóra og gera
má ráð fyrir um klukkutíma taki að útbúa
réttinn.
2 meðalstórar sæfar kartöflur
1 kg bökunarkartöflur
_______________ 1 laukur___________________
1 sterkur chile-pipar
1/2 dl sítrónusafi (eða eftir smekk)
1/2 dl ólífuolía
1/2 tsk rauðar piparflögur (eða eftir smekk)
salt og pipar
75 g svartar ólífur
125 g mildurostur
Sætar kartöflur afhýddar og skornar í 1,5-2
sentímetra sneiðar. Bökunarkartöflur einnig af-
hýddar og skomar í bita. Laukur saxaður og
chilepipar kjarnaður og fínsaxaður.
Ostur skorinn í litla teninga.
Bökunarkartöflur og hinar sætu
eru soðnar hvorar í sínu lagi. Þær eru
látnar í kalt, salt vatn. Lok sett á
pottinn og suðan látin koma upp.
Báðar tegundir eru soðnar í 15-20 mínútur eða
þar til þær eru meyrar. Vatni hellt úr pottunum
og sætu kartöflunum haldið heitum.
Bökunarkartöflur aftur látnar í pott og þær
stappaðar þar til úr verður mauk. Lauk, chile-
pipar, sítrónusafa, ólífuolíu og rauðum pipar-
flögum bætt við ásamt salti og pipar. Sett í
skál, ólífum og osttengingum stráð yfir. Sætu-
kartöflum raðað í kring. Borið fram heitt eða
volgt.
Þær hafa gott
geymsluþol en
ekki ó að geyma
þær í ísskóp.
Tvö
hundruð
kallinn
við Hlemm
Morgunblaðið/Þorkell
„Viðtökurnar hafa verið ótrúlega góðar,“ segir Jón Guðmann
Jónsson, franikvæmdastjóri nýrrar verslunar á Laugavegi sem
selur allar vörur á 200 krónur.
„MENN voru fíjótir að taka við
sér og tala nú um tvö hundruð
kallinn við Hlemm,“ segir Jón
Guðmann Jónsson, framkvæmda-
stjóri verslunar sem var opnuð um
síðustu mánaðarmót að Laugavegi
103. Sérstaða verslunnar er þó
nokkur, en þar eru allar vörur
seldar á sléttar tvö hundruð krón-
ur.
Að sögn Jóns ej; verslunin í sam-
starfi við aðrar 200 króna verslan-
ir í Evrópu og nær þannig hag-
stæðum innkaupum. „Með þessu
móti getum við selt alls kyns vör-
ur á 200 krónur, svo sem eldhúsá-
höld, plastvörur, myndaramma,
leikföng, postulín, keramik, verk-
færi, gjafavörur og margt fleira,“
segir Jón. „Við seljum hins vegar
engar matvörur."
Þýðir ekki að reyna að selja
fólki drasl
— Allar vörur á 200 krónur.
Er þetta ekki bara nánast einnota
dót? -
„Langt frá því. Fyrir það fyrsta
þýðir ekki að reyna að selja fólki
eitthvað drasl og ég nenni ekki
að standa í svoleiðis viðskiptum.
Eitt af því sem réð úrslitum um
að að við fórum út í þetta var
hvað þarna er um að ræða vandað-
ar vörur. Viðskiptavinir okkar
hafa líka orð á því hér að gæði
vörunnar komi á óvart. “
Jón segir að viðtökur.nar fyrstu
vikuna hafi farið fram út björt-
ustu vonum og sýna svo ekki verði
um villst að íslendingar hafi
næmt auga fyrir því hvar hægt
sé að gera góð kaup. „Lagerinn
er að tærríást hjá mér og margir
vöruflokkar eru uppseldir. Sem
betur fer var ég að fá nýja send-
ingu inn fyrir helgi. Það verður
takmarkið að vera með nýjar vör-
ur vikulega, en það kemst ekki
almennilega á skrið fyrr en eftir
næstu viku. Þá mun úrvalið líka
aukast verulega í verslúninni,"
sagði Jón Guðmann.
L0KSINS Á ÍSLAIMDI
éÉI
ílL hí- Lds.
Gtsli Ferdinandsson hf
SKÓVERSLUN
Lækjargötu 6a • Sími 551 4711