Morgunblaðið - 25.11.1995, Page 30

30 LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1995 31
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
RÉTT ÁKVÖRÐUN
RÁÐHERRA
SÚ ÁKVÖRÐUN Halldórs Blöndals samgönguráðherra
að lýsa því yfir í fyrradag, að hann tæki uppsagnir
flugumferðarstjóra til greina og að stÖrf þeirra yrðu aug-
lýst hérlendis sem erlendis strax nú um helgina, er rétt
ákvörðun, þótt hún geti haft vissa erfiðleika-í för með sér.
Ákveðnar starfsstéttir hafa átt það til að beita skæru-
hernaði, verkföllum og uppsögnum, til þess að knýja fram
kjarabætur, umfram það sem gerst hefur á markaði. Slíkar
baráttuaðferðir eru gamaldags og það á ekki að líðast að
fámennir hópar geti lamað samgöngur til og frá landinu,
svo dæmi sé tekið.
Þess heldur er það virðingarvert nú, að ráðherrann skuli
spyrna við fótum og segja hingað og ekki lengra, þegar
flugumferðarstjórar hvika í engu frá launakröfum, sem
samninganefnd ríkisins metur þannig, að hefðu í för með
sér 26% til 30% hækkun launakostnaðar til flugumferðar-
stjóra á næsta ári, væri gengið að kröfum þeirra. Ráðherr-
ann lýsti því hér í blaðinu í gær, að kröfur flugumferðar-
stjóra, fram til aldamóta, hefðu í för með sér 82% hækkun
á launakostnaði ríkisins, væri gengið að þeim. Að ganga
að slíkum kröfum væri firra.
Slík kröfugerð nær auðvitað ekki nokkurri átt og það á
ekki að líðast, að fámennir hálaunaþrýstihópar, í skjóli
mikilvægis starfs síns, geti þröngvað ríkisvaldinu til samn-
inga, þvert á það sem almennt hefur verið að gerast hér
á vinnumarkaðnum undanfarin ár.
Hafa ber í huga, eins og kom fram hér í blaðinu í gær,
að flugumferðarstjórar hér á landi eru með 320 þúsund
krónur í meðaltalsmánaðarlaun. Því verður ekki annað séð
en þeir hefðu átt að geta sætt sig við tilboð ríkisins um
8% launahækkun og hagræðingu á vinnutíma.
Samgönguráðherra hefur tekið uppsagnir 82 flugumferð-
arstjóra til greina. Auðvitað getur það kostað erfiðleika
við samgöngur í lofti til og frá landinu og yfir landinu að
82 flugumferðarstjórar hætti störfum á sama tíma. En það
er enginn bráðavandi sem blasir við, því ráðherra er heim-
ilt að framlengja uppsagnarfrestinn um þrjá mánuði, lögum
samkvæmt. Ráðherrann hefur a.m.k. gefið þeim afdráttar-
laus svör í þá veru, að uppsagnir eru ekki leiðin til samninga.
SKULDIR
SVEITARFÉLAGA
MILLI ÁRANNA 1992 og 1993 jukust skuldir sveitar-
félaga í landinu um 4,7 milljarða króna. Milli áranna
1993 og 1994 jukust þær enn um 7,2 milljarða. í árslok
1994 voru skuldir sveitarfélaganna komnar langleiðina í
35 milljarða króna. Athuganir Sambands íslenzkra sveitar-
félaga benda ofan í kaupið til þess að heildarskuldir 30
stærstu sveitarfélaganna aukist langleiðina í einn milljarð
króna á líðandi ári í stað þess að lækka um 300 m.kr. eins
og fjárhagsáætlanir þeirra stóðu til.
Flest sveitarfélög í landinu stóðu að verulegu hagræðing-
ar- og sparnaðarátaki á þessu ári. Þau náðu hins vegar
hvergi nærri þeim markmiðum um lækkun skulda, sem fjár-
hagsáætlanir þeirra stóðu til. Skuldaaukningin 1995 er
samt sem áður verulega minni en á árabilinu 1992 til 1994,
samanber tölur þær sem tíundaðar eru hér að ofan.
Atvinnuleysi síðustu ára hefur leitt til töluverðra út-
gjalda hjá sveitarfélögum, bæði vegna „átaksverkefna", til
að sporna gegn atvinnuleysi, og vegna aukinnar félagslegr-
ar þjónustu, m.a. tengdri atvinnuleysinu. Kröfur á hendur
sveitarfélaga hafa og aukizt með nýrri löggjöf og reglugerð-
um, einkum í sambandi við umhverfis- og velferðarmál, sem
og félagslega íbúðakerfið. Þá má gera ráð fyrir að flutning-
ur grunnskólans til sveitarfélaganna, sem fyrir dyrum
stendur, kalli á töluverðan kostnaðarauka þeirra.
Ríkið og sveitarfélögin eiga sýnilega brekku eftir, og
hana bratta, að hallalausum búskap hins opinbera. Þá
brekku verður samt sem áður að ganga og það fyrr en
síðar. Jafnvægi í fjármálum hins opinbera er mikilvægt af
tveimur ástæðum. I fyrsta lagi er þjóðhagslegur sparnaður
hér allt of lítill. í annan stað eru opinberar skuldir, einkum
erlendar, of háar. Ríki og sveitarfélög verða með öðrum
orðum að bæta afkomu sína á næstu misserum og árum
og stuðla þann veg að auknum þjóðhagslegum sparnaði.
Þannig verður grunnur hagvaxtar og batnandi lífskjara
bezt tryggður.
Verði fyrirætlanir um sameiginlega evrópska mynt að veruleika
Kallar á
endurmat
á stöðu
krónunnar
Sameifflnleg evrópsk mynt hefur veríð á teikni-
borðinu um nokkurra ára skeið, en miklar efa-
semdir eru þó um það hvort hún muni líta
dagsins ljós á næstu árum. Viðmælendur Morg-
unblaðsins eru þó flestir sammála um að ef
það verði sé ástæða fyrir ísíendinga að staldra
við og íhuga framtíð íslensku krónunnar.
Friðrik Sophusson Finnur Ingólfsson
Ef til vill skynsamlegt
Breytingar á fjarvistartíðni starfsmanna á Landspítala vegna Veiklndadagar á hvern veikinda 1992-94 starfsmann á ári* Breyting 1992 1994 1992-94
Barna- og unglingageðdeild 9,9 23,6 +139,2%
Bráðamóttaka 8,5 14,4 : +69,1%
Ræsting 14,0 23,6 +68,8%
Endurhæfingardeild 19,1 30,5 +59,5%
Krabbameinslækningadeild 14,6 17,5 +19,7%
IB Meðaltal 13,2 21,9 +65.8% ■]
’ Tölurnar um veikindaflarvlstir ern gefnar upp sem veikindastundir á ári. I þessum útreikningi er gert ráð fyrir að vlnnudagur sá 8 stundir og tölunum breitt þartnig til veikindadaga á starfsmann á ári. - Veikindadagar á hvert A Borgarspitala atöðugiWI á ári* Breyting 1992 1994 1992-94
Sjúkradeild A-2 3,0 15,1 +404,0%”
Gjörgæsludeild 12,6 ; 20,2 +60,0%
Deild B-4 14,9 20,4 +37,1 %
Röntgendeíid 21,8 27,7 +26,9%
Sjúkradeild A-6 11,3 14,2 +25.5%
, ( Skurðstofa 12,5 15,1 +21,2%
Deild B-5 10,9 12,5 +14,3%” ■
Sjúkradeild A-4 12,2 13,0 +5,9%”
Ræstingakonur 43,8 41,4 -5,5%
Sjúkradeild A-3 16,8 15,5 -7,9%
Eldhús 23,3 20,8 -10,8%
Sjúkradeild A-5 8,3 M -23,2%
Sjúkradeild A-7 12,7 9,1 -28,3%
11 Meöaltal 15,7 17,8 +13.3% Hl
‘ Tðlumar um veíkindarjarvistir eru gefnar upp sem veikindadagar á hvert stöðugitdi á mánuði. Hér eru þessar íölur reiknaðar til 12 mánuða, í veikindadaga á hvert stöðugildi á ári. Hér er einungis um hjúkrunarfræðinga og sjukraliða að ræða, nema annað komi fram, Á Landakoisspítaia
Speglun 7,5 37,8 +404,0% ”
Bráðadeildir 1B 3,4 9,3 +173,5%”
Röntgentæknar 3,5 6,7 +91,4%
Allarbráðadeildir 5,6 10,3 +83,9%
Ræsting (starfsstúlkur) 5,6 10,3 +83,9%”
Svæfing Pf- 3,9 7,1 +82,1%
Öldrunardeildir 8,6 15,4 +79,1 %
Hjúkrunarfræðingar 5,3 n 7,8 +47,2%
Skurðstofur 6,1 8,7 +42,6%
Annað starfsfólk ■ bráðadeildir ■ 14,9 +34,2%
§j| Sjúkraþjálfarar 9,8 12,6 +28,6% :
Almenn skrifstofa 4,i 10,2 (•12,1%
Dagdeild 7,8 7,5 -3,8%
Augnskurðstofa 12,3 4,7 -61,8%
H Meðaltal 7,1 ' 11,7 +64,8% ■
• Tölurnar um veikindafjarvistir ooi Hér gefnar upp sem veikíndadagar á hvert stöóugildi á ári. [
| * * Um iangtimafjarvistir eins aoa fárta er aö ræóa. MeóaHöto oru útreikningar Morgunbladsin^. ]
Fjarvistum vegna veikinda
heilbrigðisstarfsfólks fjölgar
Streita og mik-
ið álag taldar
helstu ástæður
Áður voru íslenskir hjúkrunarfræðingar minna
frá vinnu vegna veikinda en starfssystkini í
nágrannalöndum. Þegar Brynja Tomer
skoðaði skýrslu sem landlæknir lét gera, sá
hún að dæmið hefur snúist við.
NOKKRAR umræður hafa
spunnist um framtíð ís-
lensku krónunnar eftir
að Þorsteinn Þorsteins-
son, einn af æðstu yfir-
mönnum Norræna fjár-
festingarbankans, varpaði því fram í
viðtali við Frjálsa verslun að íslenska
króna eigi aðeins eftir 10-15 ár sem
gjaldmiðil), þar sem ólíklegt sé að lítið
myntsvæði eins og Ísland geti lifað af
eftir að komin verði á stór myntbanda-
lög eins og allt stefni í. íslendingar
verði að finna aðra lausn á myntmálum
sínum og teTigjast stórum myntbanda-
lögum. Að öðrum kosti megi búast við
að vaxtastig verði yfirleitt hærra hér
en í samkeppnislöndum okkar.
Of djúpt í árinni tekið
Birgir ísleifur Gunnarsson, seðla-
bankastjóri, sagðist telja að Þorsteinn
hefði tekið alltof djúpt í árinni. Hann
byggi fullyrðingu sína greinilega á
vissu um að þessi heimshluti muni sam-
einast í stór myntbandalög á næstunni.
„í fyrsta lagi vitum við ekkert um
hvort það gerist og sérstaklega á það
við um Evrópu. Manni sýnist margt
benda til að það sé fjarlægara en
ýmsir héldu að.Evrópa sameinist um
eina mynt. Vaxandi pólitískur ágrein-.
ingur virðist vera um það þrátt fyrir
að Maastricht-samningurinn hafi verið
undirritaður á sínum tíma. Maður sér
til dæmis mikinn ágreining um það í
Bretlandi og reyndar einnig í Þýska-
landi, sem hefur verið leiðandi afl í
þessari þróun, virðast vera komnar
upp vaxandi efasemdir um það mál,“
sagði Birgir.
Hann sagði að því væri ekkert
hægt að fullyrða um þróunina á þessu
sviði á næstu árum og benti á að jafn-
vel þó myntbandalög yrðu niðurstaðan-
hefðu sumar þjóðir, sem nálægt okkur
stæðu, hafnað því að taka þátt í þeim
og ákveðið að halda sinni eigin mynt,
eins og Danmörk hefði gert í þjóðarat-
kvæðagreiðslu.
Gengi mikilvægt stjórntæki
„I öðru lagi verðum við auðvitað
að meta það sjálfstætt hvort það er
heppilegt fyrir okkur að hætta við ís-
lenska krónu og taka upp annan
gjaldmiðil í staðinn, hvort sem það er
Bandaríkjadollar eða einhver evrópsk
mynteining og þar með láta stjórn
peningamála okkar að miklu leyti í
hendur á erlendum aðilum hvort sem
það er seðlabankinn í Washington, nýr
evrópskur seðlabanki eða þýski seðla-
bankinn. Það er engin vafi á því að
gengi getur verið mikilvægt stjómtæki
í efnahagsmálum og við þurfum auð-
vitað að huga mjög vandlega að því
og gera á því mjög ítarlegar rannsókn-
ir að mínu mati áður en við tækjum
um það ákvörðun hvort við yfirgæfum
íslensku krónuna og færum yfir í ann-
að gengi.“
Aðspurður sagðist hann ekki telja
að við værum nauðbeygðir til að kveðja
íslensku krónuna þó myntbandalög
yrðu niðurstaðan. Við værum ekki
frekar neyddir til þess heldur en til
dæmis Danir eða Norðmenn sem hefðu
hafnað þessari þróun. Erfitt væri að
spá hver þróunin yrði varðandi vaxta-
stig hér á landi í samanburði við önn-
ur lönd. Vaxtastig réðist mjög mikið
af því trausti sem efna-
hagslíf eða gjaldmiðill við-
komandi lands nyti. Miklu
verðbólgutímabili væri ný-
lokið og því væri kannski
eðlilegt að við nytum ekki
sama trausts og ýmsar aðr-
ar þjóðir. En ef okkur tækist að halda
áfram á sömu braut stöðugleika og
undanfarin ár ætti vaxtamunurinn
milli íslands og annarra landa að
minnka. Vextir væru ennþá hærri í
Danmörku en í Þýskalandi, en hann
teldi að þann mun mætti fremur rekja
til trausts á efnahagskerfunum sem
um væri að ræða heldur en til stærðar
þeirra, þó auðvitað blandaðist þetta
saman.
Birgir sagði að raddir þessa efnis
hefðu heyrst áður. Nýlega hefði verið
hér á ferð bandarískur fræðimaður á
vegum hagfræðideildar Háskólans,
sem hefði verið mjög ákveðið þeirrar
skoðunar að við ættum að leggja niður
íslensku krónuna og taka annaðhvort
upp dollara eða þýsk mörk. Þá hefði
ítarleg rannsókn verið gerð í þessum
efnum af erlendum fræðimanni fyrir
3-4 árum. „Við höfum gengið í gegn-
um svona athuganir áður og þær hafa
leitt til þeirrar niðurstöðu að hagræðið
af því að hafa sjálfstæðan gjaldmiðil
sé meira en að hverfa frá honum og
setja stjóm okkar peningamála í hend-
umar á öðmm,“ sagði Birgir. „En
auðvitað er þetta mál sem þarf að
skoða með opnum huga og við eigum
ekki að vera með neina fordóma eða
þess háttar. Við þurfum að taka þetta
upp til athugunar með reglulegu milli-
bili með tilliti til þeirrar þróunar sem
á sér stað allt í kringum okkur."
Aðspurður sagðist hann búast við
að margir myndu líta þannig á að sjálf-
stæði þjóðarinnar hefði skerst ef okk-
ar eigin gjaldmiðill yrði lagður niður
og tilfinningarök hlytu að vega nokkuð
þungt þegar til kastanna kæmi. Það
væri enginn vafi að bæði í Noregi og
í Danmörku hefðu þau haft mikið að
segja og sjálfstæðis- og fullveldishug-
takið verið ofarlega í huga margra
manna.
Viðskiptakostnaður minnkar
Yngvi Harðarson hagfræðingur hjá
Ráðgjöf og efnahagsspám, segir að
ekki sé séð fýrir endann á þróuninni
til einnar Evrópumyntar, en innan
Evrópusambandsins hafi menn greini-
lega mikla trú á að sameiginleg mynt
Evrópusambandsríkjanna muni hafa
jákvæð áhrif með því að minnka við-
skiptakostnað, auk þess sem það sé
lykilþáttur í að stuðla að aukinni sam-
keppni almennt á sameiginlegum
markaði. Jafnframt muni vextir verða
þeir sömu á öllu svæðinu.
Á hinn bóginn segi fræðin að það
geti verið hagræði af því að reka eig-
in mynt og það felist einkum og sér
í lagi í sveigjanleika í hagstjócn. „En
til þess að menn njóti slíks hagræðis
er náttúrlega mjög mikilvægt að efna-
hagsstefnan sé trúverðug. Ávinningur
af eigin mynt byggir á því að sú stefna
sem stjórnvöld framfylgi sé trúverðug,
því annars getur sjálfstæð mynt haft
neikvæð áhrif, sem birtist kannski
einna helst í áhættuálagi á vexti og
viðskiptakostnaði sem annars væri
ekki fyrir hendi. Það getur tekið lang-
an tíma að byggja upp slíkan trúverð-
ugleika, ekki síst þegar sagan ber
vott um annað,“ sagði Yngvi.
Hann sagði að hið langa tímabil
óstöðugleika sem hér hefði verið væri
okkur íjötur um fót og það væri fyrst
nú sem menn væru farnir
að upplifa stöðugleika og
famir að gera ráð fyrir að
hann gæti ríkt áfram. Ef
efnahagsstefnan væri trú-
verðug sé engin ástæða til
þess að vextir hér á landi
verði hærri en annars staðar að því
gefnu að sú efnahagsstefna sem fylgt
sé miði að svipuðu vaxtastigi. Það hins
vegar að telja að krónan haldi ekki
áfram sem sjálfstæð mynt lýsi vissri
vantrú á því að það takist að halda
hér uppi trúverðugri efnahagsstefnu.
Krónan ekki markmið í sjálfu sér
„Mér finnst nú vera ótímabært að
gefa út dánarvottorð fyrir íslensku
krónuna og dagsetja það 10-15 ár fram
í tímann, en að sjálfsögðu getur margt
gerst á 10-15 árum og í því sambandi
nægir nú í sjálfu sér að benda mönnum
á að horfa til baka jafnlangt aftur í
tímann,“ sagði Þórður Friðjónsson, for-
stjóri Þjóðhagsstofnunar.
Hann sagði að engu að síður væri
áhugavert að velta þessari spurningu
fyrir sér, því íslenska krónan væri
ekki markmið í sjálfu sér heldur tæki
til að ná árangri í efnahagsmálum.
„Það liggur því í augum uppi að það
„Það kann vel að vera að það komi
að því að það sé einfaldlega skyn-
samlegt að leggja krónuna niður,
en rökin fyrir því eru ekki alveg
augljós og það er ekki hægt að
ganga að því sem vísu að það verði
þannig eftir 10-15 ár. Það fer alveg
eftir þvi hvemig efnahagsframvind-
an verður hér og að sjálfsögðu einn-
ig á alþjóðavettvangi. En við eigum
að meta þessa spurningu kalt og
yfirvegað og ekki líta á krónuna sem
markmið í sjálfu sér heldur út frá
því sjónarmiði hvort við náum hér
meiri árangri í efnahagsmálum með
því að halda lífinu í henni eða ekki,“
getur komið til þess að það sé einfald-
lega skynsamlegt að leggja krónuna
niður ef hún hættir að þjóna tilgangi
sínum. Ég tel hins vegar að hún hafi
gert gagn og hafi að minnsta kosti
enn um sinn sjálfstæðan tilverurétt,“
sagði Þórður.
Hann sagði að ef við gengjum í
Evrópusambandið og myntsamruninn
yrði að veruleika lægi alveg í augum
uppi að við ættum að vera þar fullir
aðilar og halda ekki sjálfstæðri krónu
eftir það. Margt þyrfti samt sem áður
að breytast. Við ættum enn við að
glíma þann vanda sem væri aðlögun
að sveiflum í ytri skilyrðum í þjóðarbú-
skapnum. Þar hefði íslenskan króna
komið að gagni og ef hún yrði lögð
niður þyrfti að jafna sveiflur eftir öðr-
um leiðum. Þunginn af sveiflujöfnun-
inni myndi lenda á ríkisfjármálum og
vinnumarkaði og enn væru ekki um-
merki á þessum tveimur sviðum um
að það væri mögulegt. Þeir tímar
kynnu hins vegar að koma að það
verði hægt að aðlaga þjóðarbúið breyt-
ingum þó menn hafi ekki gengi krón-
unnar til þess. „Því meginverkefni
krónunnar á undanförnum árum hefur
verið það að hjálpa til við aðlögun að
síbreytilegum ytri skilyrðum. Við get-
um bara gefið okkur sem dæmi að ef
sjávarútvegur lendir skyndilega í djúp-
um öldudal þá standa menn einfald-
lega frammi fyrir spurningu um hvem-
ig eigi að bregðast við. Ef staða þess-
ara greina er ekki nægilega sterk til
þess að mæta þessum breytingum þá
er úr vöndu að ráða, ef menn hafa
ekki gengið upp á að hlaupa. í því
sambandi má til dæmis benda á að
án efa hefði það komið sér vel fyrir
Færeyinga að geta aðlagast breyting-
unum þar með því að breyta genginu,
þó í því tilviki komi sjálfsagt margt
annað á móti,“ sagði Þórður.
Aðspurður sagði hann að það væri
nánast öruggt að við þyrftum að
greiða eitthvert viðbótarálag á vexti
hér með því að halda í sjálfstætt gengi.
Ef við gengjum inn í ESB og mynt-
bandalagið væri orðið að vemleika
væri hægt að færa mjög sterk rök
fyrir því að taka upp samsvarandi
mynt. Ef við yrðum hins vegar áfram
utan ESB þá gætum við metið þetta
sjálfstætt út frá ýmsum sjónarmiðum
og þar skipti mestu máli
hvenær við hefðum nægi-
lega gott vald og skilning
á ríkisfjármálum og í
vinnumarkaðsmálum til
þess að geta brugðist við
sveiflum í þjóðarbúskapn-
um. „Það kann vel að vera að það
komi að því að það sé einfaldlega skyn-
samlegt að leggja krónuna niður, en
rökin fyrir því eru ekki alveg augljós
og það er ekki hægt að ganga að því
sem vísu að það verði þannig eftir
10-15 ár. Það fer alveg eftir því hvem-
ig efnahagsframvindan verður hér og
að sjálfsögðu einnig á alþjóðavett-
vangi. En við eigum að meta þessa
spumingu kalt og yfirvegað og ekki
líta á krónuna sem markmið í sjálfu
sér heldur út frá því sjónarmiði hvort
við náum hér meiri árangri í efnahags-
málum með því að halda lífinu í henni
eða ekki,“ sagði Þórður.
Aðspurður hvort þarna togist ekki
einfaldlega á sjónarmið um hagsmuni
sjávartútvegs annars vegar og iðnaðar
hins vegar, þar sem iðnaður myndi
spara sér ýmsan viðskiptakostnað og
keppa á jafnréttisgrundvelli ef ein og
sama myntin gilti hér og í Evrópu,
segir Þórður að það sé auðvitað kjami
málsins, en það megi heldur ekki
gleymast, sem sé ekki síður mikil-
vægt, að 50% af gjaldeyrisöflun þjóð-
arinnar skapist vegna sölu sjávaraf-
urða. Það megi reikna með því að
áfram verði verulegar sveiflur á þeim
vettvangi þó hugsanlega minnki það
eitthvað með betri stjórn á afla. Til
þess að fýrirtæki í greininni geti
mætt sveiflum þurfí þau að búa yfir
ákveðnum fjárhagslegum styrk eða
einhveijir sveiflujafnandi sjóðir að
vera fyrir hendi.
Þurfum að meta stöðu okkar
Friðrik Sophusson, fjármálaráð-
herra, segir að það sé varla tímabært
að svara spurningu um það hvort
leggja eigi niður íslensku gjaldmynt-
ina, því enn sé alls óvíst hvort alvara
verði úr þeim áformum að setja á lagg-
imar eina mynt í Evrópusambandinu.
„Gerist það hins vegar, sem skýrist á
næstu ámm, hljótum við að þurfa að
meta okkar stöðu með tilliti til þess.
Ég tel þess vegna að ábending Þor-
steins Þorsteinssonar sé eðlileg og
verði þróunin eins og spáð er hljótum
við að þurfa að svara mikilvægum
spurningum eins og þeim hvort okkur
er fært að halda úti sjálfstæðri gjald-
mynt í ljósi þeirrar gífurlegu og harðn-
andi samkeppni sem fer fram á milli
þjóðanna um lífskjör," sagði Friðrik.
Hann sagði að þetta væri hins vegar
mjög flókið mál, því með því að leggja
niður íslenska mynt eða tengja hana
algjörlega við einhveija erlenda mynt,
eins og væri raunin í sumum tilvikum
eins og til dæmis í Luxemburg þar sem
myntin væri bundin belgíska frankan-
um, þyrftum við að svara mjög mikil-
vægum spumingum um stjórn efna-
hagsmála og umfang Seðlabankans.
Friðrik segir að það sé réttmæt
ábending að sjálfstæð íslensk mynt í
samkeppni við stór myntbandalög þýði
væntanlega hærri vexti hér á landi
og það sé spurning hvort það muni
ekki fæla mögulega fjárfesta í burtu.
Til viðbótar kæmi að ef íslensk at-
vinnustarfsemi hefði meiri tilkostnað,
til dæmis vegna hærri vaxta en erlend-
ar samkeppnisgreinar, væri ekki hægt
að svara því nema með lægri tilkostn-
aði á öðrum sviðum, til dæmis lægri
launum og þar af leiðandi verri lífs-
kjörum. Ef hins vegar krónan yrði
lögð niður eða bundin gengi einhvers
annars gjaldmiðils þá værum við á
hinn bóginn að kasta frá okkur efna-
hagslegum stjómtækjum eins og
gengisstýringu.
Partur af sjálfstæði þjóðarinnar
Finnur Ingólfsson, viðskiptaráð-
herra, segir að erfitt sé að spá um
þróunina næstu 10-15 árin, en hann
sé þó þeirrar skoðunar að íslenska
krónan verði við lýði að þeim tíma liðn-
um. Þó kröfur um sameiginlega mynt
væm háværar innan Evrópusam-
bandsins, bæði frá aðilum í viðskipta-
lífinu og stjómmálamönnum, væri
staðreyndin engu að sfður sú að um
þetta væru mikil átök. „Mikilvægustu
rökin gegn því að vera með eina sam-
eiginlega mynt hafa verið að þá emm
við ekki lengur með sjálfstæða stefnu
í gjaldeyrismálum og það er nú svona
partur af sjálfstæði þjóðarinnar að
einhvetju leyti,“ sagði Finnur.
Hann sagði að sér fynd-
ist ekki vera nein efnahags-
leg rök fyrir því að íslend-
ingar stefni að myntbanda-
Iagi með öðrum Evrópu-
þjóðum, þó einhveijir póli-
tíkusar gætu ef til fundið
fyrir því sannfærandi rök vegna þess
áhuga sem þeir hefðu á því að koma
íslandi inn í Evrópusambandið. Þó rök
væm fyrir því að vextir yrðu sennilega
lægri innan stórs myntbandalags en á
litlu myntsvæði, væri það ekki það
eina sem þyrfti að taka tillit til. Það
væri mikilvægt fyrir okkur að hafa
eigin gjaldmiðil til að geta mætt sveifl-
um í ytri aðstæðum þjóðarbúsins og
væri tekinn upp annar gjaldmiðill
myndu mjög mikilvægir þættir ís-
lenskra peningamála, eins og gengis-
þróun, ráðast af öðm en aðstæðum
hjá okkur. „Við getum ekki búið við
það að þeim sé stýrt af öðmm þar sem
ekki er tekið tillit til okkar hags-
muna,“ sagði Finnur.
Hann sagði aðspurður að íslenska
krónan væri lykilatriði í þessum efnum
og því væri það ekki á dagskrá að
leggja niður íslensku krónuna hvort
sem niðurstaðan yrði sú að ein mynt
yrði til í Evrópu eða ekki.
VINNUSTREITA, aukið álag
og sýkingar em algengustu
ástæður þess að starfsfólk
er frá vinnu vegna skamm-
tímaveikinda. Það kemur fram í
skýrslu um breytingar á fjarvistum
vegna veikinda meðal starfsfólks á
reykvískum sjúkrahúsum, sem gerð
var fyrir landlæknisembættið. Skýrsl-
an var kynnt á blaðamannafundi sl.
fimmtudag og kom þar m.a. fram að
álag á starfsfólk á sjúkrahúsum hefði
aukist vemlega á síðustu ámm. Meðal-
aldur sjúklinga færi hækkandi auk
þess sem hver sjúklingur lægi að
meðaltali skemur inni nú en áður. Það
hefði í för með sér aukna umönnun
allan tímann sem sjúklingur er á
sjúkrahúsi.
Hópurinn tók saman upplýsingar
um veikindafjarvistir starfsfólks á svo-
kölluðum sérgreinasjúkrahúsum í
Reykjavík, Landspítala, Borgarspítala
og Landakotsspítala. Einnig var gerð-
ur samanburður milli landa, sem með-
al annars leiddi í ljós að íslenskt heil-
brigðisstarfsfólk annast að meðaltali
fleiri sjúklinga sem síðan útskrifast
en starfssystkini þess í Danmörku.
Á sjúkrahúsum í Reykjavík, sem
könnunin náði til, kom í Ijós veraleg
fjölgun á fjarvistum vegna veikinda
varð milli áranna 1993 og 1994 meðal
hjúkmnarfræðinga á bráða-, ferils- og
rannsóknardeildum og starfsstúlkna á
bráða- og öldmnardeildum. Einnig
meðal röntgentækna, sjúkraþjálfara
og starfsstúlkna við ræstingu.
Veikir 15-18 daga á ári
I gegnum tíðina hefur íslenskt
vinnuafl almennt verið minna frá
vinnu vegna veikinda en í nágranna-
löndunum. í skýrslunni kemur frain
að fjarvistir vegna veikinda meðal
hjúkmnarfræðinga séu að meðaltkii
15-18 dagar á ári í nágrannalöndum
okkar og nú sé svo komið að tíðnin
sé orðin hærri hér.
Það álit kom fram hjá starfshópnum
að flatur niðurskurður í heilbrigðis-
kerfmu væri varasamur. Fjölga þyrfti
starfsfólki á sjúkrahúsum til að dreifa
álaginu og nýta þyrfti fjármagn skyn -
samlega, í samræmi við hugmyndir
þeirra sem vinna innan sjúkrahúsanna.
Sameiginleg
mynt minnkar
viðskipta-
kostnað
Krónan hjálp-
að til við að-
lögun að ytri
skilyrðum