Morgunblaðið - 25.11.1995, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 1995 33
AÐSENDAR GREINAR
SOTHYS
2 ný styrkingarkrem frá Sothys:
Fyrir blandaða og þurra húð.
Gefur góða vörn og næringu, - húðin verður stinn og mjúk
Notist á andlit og háls.
Kaupauki fylgir á ullum okkar útsulu'stotSum, mcðan birgðir endast.
Jónas Magnússon
Þriggja mánaða bið
eftir aðgerð er hámark
MIKIL umræða fer
nú fram um heilbrigð-
ismál. Rekstur sjúkra-
húsa og heilsugæslu
er í járnum. Samtímis
eru nú mjög miklar
breytingar á meðferð
og umönnun sjúklinga.
Forgangsröðun
Þessu orði hefur
brugðið fyrir uppá
síðkastið. Það verður
ekki hjá því komist við
minnkandi fjármagn
að endurmeta þarfir og
bið sjúklinga eftir úr-
lausnum. Forgangs-
röðun er hvorki nýtt fyrirbrigði á
spítölum né í stjórnmálum. Spítal-
arnir hafa t.d. tekið upp ný með-
ferðarform þannig að nýr hópur
sjúklinga þarf þjónustu og dregið
er úr annarri. (Dæmi: Hjartaskurð-
lækningar voru hafnar 1986 án
þess að bætt væri við rúmum eða
skurðstofum. Fegrunarlækningar
voru teknar útúr gjaldskrá TR 1991
eftir pólitískum leiðum.) Þjóðfélag-
ið allt verður að koma að þessari
umræðu og bera ábyrgð á ákvörð-
unum. Það er ekki hægt að ætlast
til þess að heilbrigðisstarfsfólk taki
allar ákvarðanir eitt og sér því þær
hafa gríðarlega mikil áhrif á allt
þjóðfélagið. Forgangsröðunarum-
ræðan verður að snúast um hvað
eigi að gera og hveijir eigi að fá
úrlausn því að reikningurinn verður
sendur ríkissjóði. Umræðan verður
að fjalla um neytendur, þ.e.a.s.
sjúklingana. Því miður hefur for-
gangsröðunarumræðan hérlendis
stundum ijallað um hvaða stofnan-
ir eigi að dafna eða visna, en sú
ákvörðun er einatt háð allt öðrum
sjónarmiðum, þ.e.a.s. hreinum
rekstrarlegum sjónarmiðum. Skilj-
anlegt er að allir veiji sínar stofn-
anir með kjafti og klóm enda eru
miklir hagsmunir og fjármunir í
húfi, en varnarbaráttan er ekki að
sama skapi fagleg né skynsamleg!
Umræðan um forgangsröðun er af
þeim toga að hún mun sífellt vera
í gangi. Samfélagið verður þó að
gera upp við sig hvað það vill með
þjónustunni. Stjórnmálamenn eru
þar ekki undanskildir.
Biðlistar
Við sláum því föstu að samfélag-
ið borgi meðferð á algengum kvill-
um sem endranær. Biðlistar eru
staðreynd en ákaflega hvimleiðir.
Sjúklingar, félagasamtök og lækn-
ar beita síðan öllum tiltækum ráð-
um til að mjaka sínum hluta áfram,
en það leiðir til þess að aðrir sjúkl-
ingar bíða lengur.
Umijöllun Q'ölmiðla hefur ekki
góð áhrif á þá sem bíða á viðkom-
andi listum þegar t.d. dánarlíkur á
listanum eru tíundaðar í fjölmiðl-
um. Það væri heppilegra að tryggja
ijármagn í viðkomandi þjónustu,
ef hún drægist á langinn (t.d. meira
en 3 mán.). Vorið ’95 var veitt 24
millj. í biðlistaaðgerðir á Lsp. Þetta
fé var allt sett í átaksverkefni í lið-
skiptum og sá biðlisti var kláraður
á 2 mánuðum. Sparnaður síðar á
árinu hefur svo orðið til þess að
hann er „genginn aftur“! Ég er
þess fullviss að nægjanlegt afl sé
fyrir hendi í kerfinu til að Ijúka
öllum þessum lista á 1-2 árum,
ef ijármunum væri í það veitt. Það
þarf að tryggja þegnunum að bið
eftir aðgerð verði ekki meiri en t.d.
3 mánuðir.
Fagleg sjónarmið
Vegna sérhæfingar-
innar er varla hægt að
tala um almennan
skurðlækni. Þeir sem
þann titil bera eru nær
eingöngu vinnandi í
kviðarholi. Þar er nú
þegar fyrir hendi skipt-
ing í sérsvið. Skurð-
læknar sem eru færir
um að meðhöndla bein-
brot — fæðingar —
kviðarholssjúkdóma —
kvensjúkdóma —
þvagfærasjúkdóma —
slys, eru sannarlega
ekki á hveiju strái.
Vegna faglegu sérhæfingarinnar —
og einnig vegna tækjanna — eru
einyrkjar eða smáar einingar í
hættu vegna faglegrar stöðnunar.
Sú röksemd heyrist að einfaldar
aðgerðir sé sjálfsagt að gera á sem
flestum stöðum. Þá er gjaman talað
um t.d. æðahnútaaðgerðir, en þær
þarf ekki að gera á sjúkrahúsum
og eru flestar stundaðar „útí bæ“
í þéttbýlinu. Botnlangaskurður eða
kviðslitsaðgerð eru dæmi um að-
gerðir sem hingað til hafa þótt ein-
faldar. Þróun síðustu ára er sú að
gera þessar aðgerðir með kviðsjám.
Þar með er búið að gera þær miklu
flóknari tæknilega. Þróunin er því
sú að einfaldar aðgerðir heyra sög-
unni til. Sé um raunvemlega ein-
falda aðgerð að ræða þarf ekki að
gera hana á sjúkrahúsi. Faglega
þróunin er þvi sú að skurðlæknirinn
er sífellt háðari teymisvinnu og
tækjaumhverfi sínu. Sé hann íjar-
lægður úr því er hann hvorki fær
um að nýta þekkingu sína né aðrir
að njóta hennar. Frá faglegu sjónar-
miði er því heppilegast að safna
saman á hveiju starfssvæði þeim
skurðlæknum sem þar vinna, án
tillits til þess hver forgangsröðunin
verður.
Þróun handlækninga
Vegna þess að handlækningar
em mínar ær og kýr mun ég fjalla
um þær en sömu þróun og ályktan-
ir má yfírfæra á fjölda annarra
greina. Um aldamótin var skurð-
læknir sá sem notaði hníf við sínar
lækningar. Hann gerði aðgerðir á
nánast öllum líffærakerfum. Síðan
myndast sérgreinar og þekkingin
eykst og nýjar tegundir aðgerða
verða mögulegar (t.d. aðgerðir í
heila, bijóstholi, líffæraflutningar).
Flóknari aðgerðir em framkvæm-
anlegar vegna nýrra tækja og einn-
ig vegna þess að skurðlæknir sér-
hæfír sig í ákveðnum aðgerðum og
gerir margar slíkar. (Bestu golf-
leikararnir spila mest golf!) Aðal-
umhverfí skurðlæknisins (skurð-
stofan) hefur því tekið óhjákvæmi-
legum breytingum. Hún er nú hlað-
Almenningur er nægi-
lega skattpíndur, segir
Jónas Magnússon, og
nýta verður fjármuni
betur, bæði faglega séð
og rekstrarlega.
in hjálpartækjum (tölvur, vaktarar,
rtg. græjur, öndunarvélar...). Til
þess að þetta sé allt nothæft þegar
til á að taka, þarf þjónustu tækni-
deildar og til þess að hægt sé að
gera aðgerðina þarf að auki svæf-
ingarlækna, svæfingarhjúkrunar-
fræðinga, skurðhjúkrunarfræð-
inga, sjúkraliða. Nýjar hugmyndir
um meðferð eftir aðgerð og einnig
aukin þjónusta samfélagsins við
sjúklinga hefur leitt til sífellt styttri
legutíma eftir aðgerð. Niðurstaðan
er dýrari og flóknari aðgerð, en
styttri og ódýrari sjúkrahúslega.
Vegna tilkomu nýrrar tækni hefur
einnig verið unnt að stytta veik-
indaforföll sjúklinga. Stytting legu-
tíma kallar á fleiri sjúklinga og þar
með aukin afköst. Okkar kerfí með
föstum fjárlögum er mjög öndvert
auknum afköstum. Óhjákvæmileg
ályktun er að sjúkrarúm í landinu
séu of mörg þegar meðallegutíminn
í handlæknisfræði og lyflæknis-
fræði hefur minnkað um helming
á nokkrum árum. Þó verður að
benda á fjölgun þjóðarinnar og
einnig aldurssamsetningu (fjöldi
aldraðra vex). Kostnaður við að
koma upp skurðstofu er mjög hár.
(Nýjasta skurðst. Lsp. kostaði 35
millj.) Þessi kostnaður vex ugg-
Iaust vegna fyrirsjáanlegra tækn-
inýjunga. Það er því áríðandi að
fjárfestingar séu fullnýttar. í dag
er verið að loka skurðstofum þrátt
fyrir biðlista.
Hvernig rekstur?
Við sláum því föstu að rúmin séu
of mörg og við lokum einhveijum.
Við getum notað svokallaða osta-
hnífsaðgerð og tökum x% af öllum.
Ostahnífsaðgerðinni hefur verið
beitt á undanförnum árum og er
að leiða til kyrkingar á öllu kerfinu
(hvort er betra að hafa einn dauðan
og annan lifandi, en 2 hálfdauða!).
Erlendis er verið að fækka rúmum
og þar eru einstaka stofnanir lagð-
ar niður, en hlúð að öðrum. Hér
eru spítalar (Bsp. Lsp.) sem hafa
svo sérhæfða þjónustu að þeim
verður ekki lokað. Einnig er nánast
ófært að hugsa sér allt Norðurland
án spítala. Því væri skynsamlegast
faglega, rekstrarlega og pólitískt
að færa alla sjúkrahúsþjónustuna
norðanlands til Akureyrar. Enginn
vafi er á því að starfsemin þar
myndi stóreflast Norðlendingum til
gagns. Breyting af þessu tagi er
líklegri til að nást í gegn en lokan-
ir án tilfærslu. Slíkt yrði ekki gert
nema með því að þær skurðstofur
sem opnar eru væru notaðar lengur
daglega. Það er sóun fjármuna að
nota svo dýra þjónustu hluta úr
degi. Það má svo enn stytta legu-
tíma en þá þarf að koma til aukin
hjúkrun í heimahúsum og einnig
sjúkrahótel og þvílíkt.
Kennsla og rannsóknir
Þessir þættir eru ómissandi á
lífvænlegum sjúkrahúsum. Kennsla
heilbrigðisstarfsfólks er ánægjuleg
kvöð. Rekstrarumhverfi umliðinna
ára er aftur á móti svo erfitt að
ýmsir þættir kennslunnar eru í
slæmum farvegi. Húsnæðisaðstaða
nemenda á Lsp. er til skammar og
. kennslustofur eru niðurníddar og
illa tækjum búnar. Ef innihald
kennslunnar skerðist þá er grunn-
urinn lagður að hnignun þjón-
ustunnar. Talsverðár rannsóknir
eru enn stundaðar við sjúkrahúsin.
Þær leiða einatt til endurskoðunar
á meðferð, nýrra meðferða, tengsla
við erlendar stofnanir og aukinnar
þekkingar, sem skilar sér aftur í
kennslu. Ef reksturinn verður enn
torveldari þá er ætlun mín að það
verði talið óþarfi að leggja fé til
rannsókna til þess að þjónustu-
skyldunni sé fullnægt. Þegar það
gerist er aftur verið að vega að
gæðum þjónustunnar.
Fj árhags vandinn
Sem stjórnanda og skattborgara
er mér mætavel ljóst að fjármála-
ráðherra og heilbrigðisráðherra
eru ekki jólasveinar sem úthluta
heilbrigðisgeiranum peningum
þegar við viljum fá þá. Það er
nokkuð ljóst að heilbrigðisgeirinn
getur eytt öllum 100 milljörðunum
sem við höfum. Þessi geiri er
sennilega nánast óseðjandi. Það
er einnig ljóst að það er ekki mik-
ill pólitískur vilji fyrir auknum fjár-
munum í hann.
Almenningur er nægjanlega
skattpíndur. Aftur á móti er það
skylda okkar að nota þá fjármuni
betur sem nú fara í kerfið, bæði
faglega séð og einnig rekstrarlega.
Það er skylda okkar að loka stofn-
unum, sameina sjúkrahús og fækka
rúmum og nýta betur þá aðstöðu
sem fyrir hendi er.
Tillögur
1. Hætta ostahnífsniðurskurði.
Ákveða hvaða þjónusta er nauðsyn-
leg og hlú að henni. Leggja niður
stofnanir í heilu lagi.
2. Færa til þjónustu og byggja
upp faglega og rekstrarlega betri
einingar.
3. Þriggja mánaða bið eftir að-
gerð er hámark.
Höfundur er prófessor.
Ný hágæða 24ra stunda krem
fyrir nútímakonuna á verði
sem kemur á óvart.
Leikur 02 losti
Leikur og losti er nýr og spennandi leikur fyrir 18 ára og
eldri. Hvor leikandi fyrir sig fær bók sem hefur aó geyma
leyndardómsfullar upplýsingar um hlutverk hans eða
hennar, svo og spil sem leiðir þau um óvæntar og
forvitnilegar lendur ástar og unaðssemda.
Dreifing: Sími 565 4444
BLEIUR & BLEIUBUXUR
Mikið úrval • ódýrt og gott
ÞUMALÍNA
Pósthússtræti 13 -S. 551 2136