Morgunblaðið - 03.01.1996, Qupperneq 36

36 MIÐVIKUDAGUR 3. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
J
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
TUNGAN,
VELFERÐIN OG
SÁTTFÝSIN
ÞAÐ SEM gerir þjóð að þjóð, móðurmálið og menn-
ingararfleifðin, og menntun og þekking sem undir-
stöður velferðar, voru helztir efnisþættir í nýársávarpi
forseta íslands, frú Vigdísar Finnbogadóttur. „Um allan
heim virðast menn nú samdóma um,“ sagði forsetinn,
„að öll velferð muni í framtíðinni byggja á þekkingu og
færni manna til að nýta sér hana.“
Forsetinn lagði áherzlu á að flest, sem þjóðinni hefur
áunnizt, tengdist því, „að við höfum eflt og bætt mann-
auð okkar. Þess vegna hljótum við að vita, að það er
meginatriði að halda áfram af einbeitni og örlæti að
rækta þekkinguna, veita skólum okkar og æðri mennta-
stofnunum sem beztan byr, efla málrækt og þann dýra
sjóð sem íslenzk tunga er, og sýna sóma þeim minning-
um sem gera okkur að þjóð ..."
Tækni tengd upplýsingabyltingu líðandi stundar, fjar-
skiptum, fjölmiðlun og fræðslu hvers konar, eykur er-
lend máláhrif í menningarlandhelgi okkar. „Afar brýnt
er nú að bregðast skjótt við,“ sagði forsetinn í nýárs-
ávarpi sínu, „og þýða fyrir æskuna það erlenda efni á
geisladiskum sem verður kennsluefni í skólum alls stað-
ar umhverfis okkur innan tíðar. Óvíða er meiri hætta á
ferðum varðandi íslenska tungu en frá alþjóðlegu efni
á geisladiskum.“
Davíð Oddsson, forsætisráðherra, fjallaði m.a. í nýárs-
ávarpi um byrjandi bata í íslenzkum þjóðarbúskap og
sagði:
„Við hljótum að fagna því, að árið [1995] varð vendi-
punktur til góðs í efnahagsmálum þjóðarinnar. Við meg-
um minnast þess sem ársins, þegar góðærið gekk í garð.
Það þýðir ekki að hagur allra hafi batnað mjög í einni
sviphendingu. Nei, vissulega ekki. En það þýðir á hinn
bóginn, að hagur íslenzku þjóðarinnar muni frá því ári
fara batnandi öruggum skrefum, ef hún heldur vel á
sínum málum. Það er með öðrum orðum fullkomlega
raunsætt að telja, að við höfum ríka ástæðu til að horfa
með hýrri há og bjartsýni á framtíð lýðs og lands.“
Forsætisráðherra sagði að seint yrði með öryggi
skyggnzt inn í framtíðina, „en að svo miklu leyti sem
séð verður og komi ekkert óvænt áfall, þá muni íslenzku
þjóðinni vegna vel á árunum til aldamóta. Hún getur á
þeim tíma,“ sagði forsætisráðherrann, „komið sér upp
almennum kaupmætti, sem verður sá bezti, sem við
höfum nokkru sinni notið. En þó mun mikið velta á
verkum okkar sjálfra. Við megum ekki rasa um ráð fram
og við verðum eftir sem áður að sýna gætni og fyrir-
hyggju.“
Biskupinn, herra Ólafur Skúlason, árnaði Islendingum
friðar með frelsi í tvöhundruðustu áramótamessunni í
þeim gamla helgidómi, Dómkirkjunni í Reykjavík. Hann
vék annars vegar að samhug, sem þjóðin sýndi eftir
hörmulega atburði liðins árs í Súðavík og á Flateyri,
og sagði: „Hörmungarnar snertu þjóðina alla og sýndu
enn á ný og sönnuðu, að hún getur átt eina sál, einn
hug og einn vilja ...“ Hins vegar vék hann að sundrungar-
efnum manna í milli og sagði „oft deilt um það, sem
betur væri leyst án hávaða og það látið spilla, sem unnt
væri að útkljá í skilningi tillitsseminnar“. Hann talaði
um „bitran lærdóm reynslunnar í meginsögu mannkyns,
þeirrar sögu, sem einstaklingar hafi skráð með lífi sínu
og framlagi eða skorti á þeirri höfuðkröfu kristinnar
trúar að leitast við að setja sig í annarra spor og láta
ekki sjálfblindni hrokans villa sér sýn“.
Þótt ekki verði skyggnzt undir tjöld ókomins tíma,
sýnist ljóst, að það er rétt mat hjá Davíð Oddssyni, að
þjóðin muni búa við batnandi hag a.m.k. fram til alda-
móta. Við treystum og bezt framtíðarvelferð í landinu
með því að hlúa að menntun þjóðarinnar og þekkingu,
eins og forseti landsins hvetur til. Og með því að útkljá
ágreiningsmál okkar í sátt og skilningi tillitsseminnar,
eins og biskup okkar hvetur til, og virða þá höfuðkröfu
kristinnar trúar, að hver setji sig í annarra spor.
Aðlögunartíma fiskvinnslunnar að kröfum ESB lokið
Sömu kröfur til rc
vinnslu og söltui
LAUSLEG könnun Fiskistofu
bendir til þess að um það
bil 50 fiskvinnslufyrirtæki
eigi nokkuð í land með að
uppfylla kröfurnar, ýmist hvað varð-
ar húsnæði og búnað eða innra eftir-
lit. Þórður Ásgeirsson, fiskistofu-
stjóri, býst við að fulltrúar Eftirlits-
stofnunar EFTA, ESA, komi hingað
til lands á fyrrihluta árs til að kanna
hvernig staðið sé að framkvæmd
reglnanna og kveðst eiga von á að
upp komi ágreiningur milli ESA og
íslenskra stjórnvalda um túlkun
reglnanna, sem gera sömu kröfur til
allra fiskvinnslufyrirtækja, hvort sem
um er að ræða hefðbundna fryst-
ingu, söltun eða skelfiskvinnslu.
Fiskistofa gerði nýlega lauslega
könnun á því hvernig íslensk fisk-
vinnslufyrirtæki væru í stakk búin
að mæta hertum kröfum. Tæp 1.000
vinnsluleyfi eru í gildi í landinu. Nið-
urstöður könnunarinnar, sem byggð-
ist á óformlegum athugunum starfs-
manna Fiskistofu og upplýsingum frá
skoðunarstofum, sem hveiju fisk-
vinnslufyrirtæki er skylt að hafa
samning við, voru á þá leið að hjá
handhöfum u.þ.b. 700 vinnsluleyfa
væru mál í fullkomnu lagi og ekkert
að óttast; hjá um 200 aðilum voru
gerðar aðfinnslur sem taldar eru
minniháttar og lítið mál að bæta úr.
Eftir stóðu þá um 50 fyrirtæki sem
könnunin gaf tilefni til að ætla að
hefðu ekki nýtt sér þann 2 ára frest
sem veittur var frá setningu Íaga um
meðferð sjávarafurða og eftirlit með
framleiðslu þeirra til ársloka 1995
til að ráðast í nauðsynlegar fram-
kvæmdir svo að húsakynni og búnað-
ur fyrirtækjanna stæðust kröfur laga
samningsins um Evrópska efnahags-
svæðið.
Þórður Ásgeirsson segir að næstu
daga og vikur muni starfsmenn
gæðastjórnunarsviðs Fiskistofu
skoða sérstaklega mál þessara fyrir-
tækja. „Engu fyrirtækjanna verður
lokað fyrr en að undangenginni ítar-
legri skoðun og ég á von á að stór
hluti þeirra verði búinn að koma
málum í lag áður en til þess kemur.
Það verður ekki gripið til lokana hjá
þeim þar sem einhveiju smotteríi er
ábótavant," sagði Þórður, sem kvaðst
vita til þess að nokkur fyrirtækjanna
á listanum hefðu verið með fjölda
iðnaðarmanna í vinnu hjá sér síðustu
daga og vikur ársins til að gera nauð-
synlegar endurbætur.
Aðspurður um ástæður þess að
viðkomandi fyrirtæki hafi ekki nýtt
sér aðlögunartímann segir Þórður að
a.m.k. þrennt geti komið til; andvara-
leysi, peningaleysi, eða þá að for-
svarsmenn viðkomandi fyrirtækis
telji það ekki svara kostnaði að ráð-
ast í jafnumfangsmiklar og kostnað-
arsamar breytingar á húsnæði sínu
og krafist sé og búist því við að
hætta starfsemi.
Þær kröfur sem snúa að fisk-
vinnslufyrirtækjum eru tvenns konar;
snúa annars vegar að innra eftirliti
og hins vegar að húsnæði og búnaði.
Undanfarin ár hefur verið unnið
að því að koma á fót innra eftirliti
með framleiðslu hvers fyrirtækis fyr-
ir sig. Fyrst og fremst var þar um
að ræða breytingar á ---------------
skipulagi og vinnubrögð-
um og þótt hjá nokkrum
fyrirtækjanna 50 sé fundið
að því að innra eftirlit
skorti eru það fyrst og
fremst kröfur um húsnæði
Frá áramótum er lokið þeim tveggja ára aðlög-
unartíma sem fiskvinnslufyrirtækjum, sem
hlotið höfðu vinnsluleyfi til bráðabirgða, var
veittur til að uppfylla þær kröfur sem gerðar
eru að skilyrði þess að flytja megi út fram-
leiðslu þeirra til landa Evrópska efnahags-
svæðisins. Pétur Gunnarsson kynnti sér
um hvaða kröfur er að ræða og hvemig
aðlögun hérlendis hefur gengið.
SAMS KONAR hreinlætiskröfur eru gerðar að skilyrði fyrir vinnslu-
leyfum fyrirtækja í rækjuvinnslu og í saltfiskvinnslu.
Tilefni til að
óttast að upp
komi ágrein-
ingur
og búnað sem þau hafa ekki uppfyllt.
Auk þess sem skilyrðin sem þarf
að uppfylla eru fram sett í lögum
um meðferð sjávarafla og eftirlit með
framleiðslu þeirra eru þau útfærð
ítarlega í reglugerðum og sérstökum
handbókum fyrir hinar ýmsu vinnslu-
greinar. Strangar kröfur eru m.a.
gerðar til gólfefna í vinnslusölum.
Finnist sprunga í gólfi eða vegg verð-
ur að bæta úr og setja á varanlegt
efni sem stenst kröfur. Þá
er gerð sú krafa um stað-
setningu salema, að ekki
sé innangengt á þau úr
vinnslusal en því mun
ábótavant í einhveijum til-
vikum. Eru þá aðeins talin
tvö þeirra fjölmörgu umfangsmiklu
og ítarlegu atriða sem reglurnar taka
á.
Þessar kröfur gilda jafnt fyrir alla
fiskvinnslu, jafnt um vinnsíu skel-
fisks eins og rækju, frystingu og
saltfiskverkun. Frystingin er að sögn
Þórðar Ásgeirssonar lengst á veg
komin með að uppfylla skilyrði Evr-
ópusambandsins og í rækju- og skel-
fiskvinnslu eru búnaður og húsa-
kynni víðast í því horfi að
viðunandi telst.
Saltfiskframleiðendur
hafa helst þurft að ráðast
í endurbætur og þá ekki
aðeins í þeim sölum þar
sem fiskurinn er hausaður,
flattur og þveginn heldur
ESAtú
urna
gagnvi
ur o<
einmg i
söltunar-, umsöltunar og þurrkunar-
klefum.
Þórður Ásgeirsson segist búast við
því að þegar fulltrúar ESA komi
hingað til lands að kynna sér hvern-
ig hreinlætiskröfur í fiskvinnslu séu