Morgunblaðið - 29.02.1996, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 29. FEBRUAR 1996
Helgistund í
Hallgrímskirkju
TÓNLIST
Ilallgrímskirkja
SAMLEIKUR
Laufey Sigxirðardóttir fíðla og
Ann Toril Lindstad orgel. Lesari
Þorsteinn Guðmundsson leikari.
Sunnudagur 25. febrúar 1996.
Á VEGUM Listvinafélags Hall-
grímskirkju léku þær stöllur og
sannarlega hefðu þær verðskuldað
fleiri áheyrendur en þá er lögðu leið
sína í Hallgrímskirkju þetta sunnu-
dagssíðdegi. Mest alla efnisskrána
léku þær niðri við Frobeniusarorgel-
ið, sem var viturlega ráðið því ekki
er auðvelt fyrir fiðluna að komast í
gegn um þykkan hljóm orgelsins og
eftirhljóm kirkjunnar, en það tókst
og jafnvægið milli hljóðfæranna var
gott og hafði Ann Toril sannarlega
eyra fyrir því að nýta þetta litla en
ágæta Frobeniusar-orgel í samleik.
Fyrsta verk tónleikanna var tiltölu-
lega nýtt verk eftir þann fjölhæfa
tónlistarmann Knut Nystedt, Con-
serto sacro, í tveim þáttum. Nystedt
er alltaf áhugaverður, aldrei leiðin-
legur og sjaldan langdreginn. Hér
hleður hann upp hugmyndum, sveifl-
ar sér á milli „forte“ og „píanó“, á
mörkunum að vera sundurlaust en
hélt þó athyglinni. í báðum þáttun-
um, og þó sérstaklega þeim seinni,
reynir mjög á hæfni flytjendanna,
að hætti Nystedt, en þær stöllur
stóðu undir því, þótt fiðlan ætti
stundum í nokkrum erfiðleikum að
komast í gegn.
Elegie-an op. 51 eftir Conrad
Baden er ekki ósnotur, dálítið lang-
dregin og kæmi mér ekki á óvart
þótt Laufey hafi verið sama sinnis.
Þá var komið að frumflutningi
kvöldsins, en Mist Þorkelsdóttir
hafði skrifað verk fyrir þær stöllur
og tileinkað þeim. „Skissur fyrir fiðlu
og orgel“ nefnir Mist verkið. Skissur
voru þetta kannske, en þá vel upp-
byggðar sem slíkar. Mist kann að
byggja upp verk, spennu á hún til,
og skissurnar þessar eru góður
áfangi á langri leið. Næst síðast á
efnisskránni var L^rgo funébre eftir
Klaus Egge, rómantískt og fallegt
verk, og fallega flutt. Síðast á tón-
leikunum var Tripthycon II frá 1989
eftir Trond Kverno. Tónlistin er sam-
in við nokkur erindi úr Draumkvæð-
um, þeim gömlu norsku, sem að
nokkru eiga að lýsa lífinu eftir dauð-
ann, og las Þorsteinn Guðmundsson
leikari erindin milli leiks Ann Toril
á Klais-orgelið. Hér var um einskon-
ar málaraiðn að ræða á hljóðfærið,
þar sem það var þanið, í nær því
fullum styrk, kvæðin í gegn. Ef þetta
er andrúmsloftið og hávaðinn sem
við eigum von á í sölum Himnaríkis,
fer maður að velta vöngum.
Báðar eru Ann og Laufey mjög
góðir listamenn og leikur þeirra allur
vandaður og markviss, en auðvelt
er ekki fyrir eina litla fíðlu og heilt
pípuorgel að finna jafnvægið í stór-
um kadedral, sem Hallgrímskirkja
er, og of sjaldan heyrir maður Lauf-
eyju í virkilegum átakaverkum og
mætti þar verða á breyting. Þar með
lauk þessari norsk-íslensku helgi-
stund.
Ragnar Björnsson
„Rok“ í Nýlistasafninu
RÓSKA verður með geming og fyr-
irlestur í Nýlistasafninu, Vatnsstíg
3b, í kvöld kl. 20.30. Atburðinn nefn-
ir hún „Rok“.
Liðlega tuttugu ár eru síðan
Róska framdi síðast gerning í Ný-
listasafninu, en hún er einn af stofn-
endum Félags Nýlistasafnsins.
Róska hefur á nær 30 ára myndlist-
arferli fundið myndlist sinni fjöl-
breyttan farveg en hún hefur tekist
á við grafík, málverk, ljósmyndir,
þrívíð verk, kvikmyndagerð, tölvu-
grafík og gerninga.
Róska var um langt skeið búsett
í Róm, en þangað sótti hún myndlist-
armenntun sína. Hún býr nú og
starfar á íslandi.
Aðgangur er ókeypis og allir vel-
komnir.
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Sinfóníuhljómsveit íslands vel fagnað í Carnegie Hall
Morgunblaðið/Steve Sherman
OSMO VanskS sljórnar Sinfóníuhljómsveit íslands á tónleikum hennar í Carnegie Hall á þriðjudag.
Flutti tvö aukalög
New York. Morgunblaðið.
SINFÓNÍUHLJ ÓMS VEIT íslands
fékk hlýjar viðtökur á fyrstu tónleik-
um sínum í Carnegie Hall í New
York, einu virtasta tónleikahúsi ver-
aldar, á þriðjudagskvöld. Lófatak
áheyrenda, sem voru að sögn Kerbys
Lovallos umboðsmanns hljóm-
sveitarinnar í Bandaríkjunum á bil-
inu 15 til 18 hundruð, var þétt að
leik loknum og linnti ekki fyrr en
eftir tvö aukalög, sem ku vera harla
fátítt í Carnegie Hall.
„Ég á varla orð til að lýsa mínum
tilfinningum á þessari stundu,“ sagði
Runólfur Birgir Leifsson, fram-
kvæmdastjóri Sinfóníuhljómsveitar
íslands eftir tónleikana en bætti þó
við: „Við vonuðumst vissulega eftir
góðum viðtökum en það má eigin-
lega segja að þetta hafi farið fram
úr okkar björtustu vonum“.
Að vanda er skammt stórra högga
á milli í Camegie Hall. Síðastliðinn
sunnudag lék Konunglega Con-
certgebouw-hljómsveitin í Amster-
dam í húsinu og í kvöld er röðin
komin að Fílharmoníuhljómsveit Vín-
arborgar, undir stjóm Seiji Osawa.
„Það hlýtur að vera frábær árang-
ur að fá slíkan fjölda áheyrenda á
tónleika þegar jafn mikið er um að
vera í Carnige Hall, sérstaklega þar
sem þessir tónleikar voru ekki liður
í tónleikaröð hússins. Kannski verð-
ur uppselt á næstu tónleika okkar
hérna, eins og Vincent Wagner,
kynningarfulltrúi okkar fyrir tón-
leikana hafði á orði baksviðs," sagði
Runólfur.
Lovallo talaði í sama anda: „Það
er stórkostlegur árangur hjá hljóm-
sveit sem er að halda sína fyrstu
tónleika í Carnegie Hall að fá 15 til
18 hundruð áheyrendur. Ég var
nokkuð viss um að 400 til 500 mið-
ar myndu seljast en þorði ekki að
gera mér neinar vonir umfram það.“
Lovallo sagði að fyrstu tónleikar
hjómsveita í Carnegie Hall væru
ýmist í ökkla eða eyra; annaðhvort
færa þær á taugum eða nytu augna-
bliksins og lékju af öryggi pg tilfinn-
ingu. „Sinfóníuhjómsveit íslands er
gott dæmi um hið síðarnefnda."
Hljómsveitin flutti þijú verk á
tónleikunum: Forleik að Galdra-Lofti
eftir Jón Leifs, Píanókonsert eftir
Edvard Grieg, þar sem Ilana Vered
var einleikari og Sinfóníu nr. 2 eftir
Jean Sibelius. Voru fagnaðarlætin
að leik loknum mest eftir síðast-
nefnda verkið. Verkin sem hljóm-
sveitin flutti að auki voru bæði eftir
Jón Leifs.
Hljómsveitarstjórinn Osmo
Vánská kvaðst vera ánægður með
viðtökurnar og frammistöðu hljóm-
sveitarinnar - ekki hefði örlað á
taugaveiklun. „Þetta var mikil próf-
raun fyrir hljómsveitina _ sem hún
stóðst með miklum sóma. Ég er stolt-
ur af Sinfóníuhljómsveit Islands í
dag.“
„Það er stór áfangi hjá Sinfóníu-
hljómsveit íslands að hafa spilað í
þessum stórkostlega sal, ekki síst þar
sem við virðumst hafa gert mikla
lukku," sagði Guðný Guðmundsdóttir
konsertmeistari. „Manni skilst að það
sé sjaldgæft að stórar hljómsveitir
fái svona viðtökur í húsinu, þannig
að við höfum eflaust haft einhvern
ferskan andblæ fram að færa.“
Jón Þórarinsson tónskáld var
meðal áheyrenda. Kvaðst hann
hrærður yfir viðtökunum, einkum
þar sem tónleikagestir í Carnegie
Hall, sem eru góðu vanir, séu sér-
staklega kröfuharðir. „Þetta þekki
ég frá gamalli tíð og veit því að
áheyrendur í Carnegie Hall hegða
sér ekki oft eins og þeir gerðu í dag.“
Að sögn Runólfs er þegar farið
að ræða um næstu tónleikaferð Sin-
fóníuhljómsveitar íslands til Banda-
ríkjanna.
New York er söm við sig
í tilefni tónleika
Sinfóníuhljómsveitar
íslands í New York
minnist Jón Þórarins-
son tónskáld borgar-
innar og þykir hún
ekkert hafa breyst.
RÚMLEGA 52 ár eru liðin síðan
ég kom fyrst til New York, í jan-
úar 1944.
Ég var ásamt þremur öðrum
ungmennum farþegi á gamla
Dettifossi sem ekki löngu síðar var
sökkt af Þjóðveijum í stríðinu.
Fyrst höfðum við farið í skipalest
til Skotlands, síðan í annarri vest-
ur yfjr hafið, ekki beina leið vegna
kafbátahættunnar, heldur í mörg-
um og löngum krókum. Hæggeng-
asta skipið í lestinni réð ferðahrað-
anum að sjálfsögðu. Þetta varð
því löng leið, tók alls 27 daga að
mig minnir, - og það voru langir
dagar. Það var því mikill viðbúnað-
ur þegar við loks sáum til stranda
Vínlands hins góða.
New York var fyrsta stórborgin
sem ég leit augum, og áhrifin voru
yfirþyrmandi. Siglingin fram hjá
frelsisstyttunni og undir brýrnar á
Hudson-fljóti, skýjakljúfarnir sem
gnæfðu við himin á
neðanverðri Man-
hattan-eyju og
margt, margt fleira
hafði á mig djúp og
varanleg áhrif. Síðan
hef ég séð margar
erlendar stórborgir,
en engin þeirra finnst
mér jafnast á við New
York að mikilleika og
töfram.
Á námsárum mín-
um hér vestra 1944-
1947, kom ég mjög
oft til New York og
var hér reyndar
stundum langdvölum
á sumrin. Þá kynntist ég því og
sannfærðist um það, að hér má
finna flest hið „mesta í heimi“,
bæði í jákvæðri og neikvæðri
merkingu. Auður er hér mikill,
menning og listir standa með hin-
um mesta blóma, fólk er yfirleitt
glaðlegt og vingjarnlegt, og gest-
um, að minnsta kosti þeim sem
ekki eru alveg ókunnugir, líður
hér vel. En hér er líka, því miður,
mikil fátækt, þeir sem láta sig list-
ir og menningu einhverju skipta
munu vera tiltölulega fáir, hér eins
og annars staðar, glæpir eru tíðir,
þó kannski ekki fremur hér en í
Reykjavík, ef litið er til fólksfjölda.
Á þeirrí hálfu öld sem liðin er
síðan ég kom hér fyrst hef ég
heimsótt New York nokkrum sinn-
um, og mér finnst borgin eiginlega
ekkert hafa breyst á
þessum langa tíma.
Víst hafa mörg ný
stórhýsi risið eins og
menningarmiðstöðin
mikla, Lincoln Cent-
er, önnur hafa verið
rifin eða lent í nið-
urníðslu. En svipmót
borgarinnar er enn
hið sama og fyrr og
einnig viðmót borg-
arbúa.
En ferðamátinn
hefur breyst frá því
sem fyrrum var. Síð-
degis í gær (föstu-
dag) stigum við hjón-
in upp í þotu Flugleiða á Keflavík-
urflugvelli, nutum frændsemi við
flugmanninn í því að fá að sitja í
stjórnklefanum í flugtaki og vor-
um svo komin á J.F. Kennedy-
flugvöll í New York eftir sex
klukkustundir.
Og nú er á hverri stundu von á
Sinfóníuhljómsveit íslands í lang-
ferðabílum norðan frá Massachu-
setts, en þar hélt hún tónleika.
Ferðin hingað átti að taka Wi
klst., átti að vera komin kl. 13.30,
en vegna ófyrirsjáanlegra atvika
er hljómsveitin ókomin þegar þetta
er skrifað, kl. 15.45 á laugardag.
Samt á hún að halda tónleika í
Long Island-háskólanum kl. 20 í
kvöld.
Þetta verður strangur dagur hjá
hljómsveitarfólkinu.
Jón Þórarinsson
Heimsfrumsýning
í Borgarleikhúsinu
LEIKRITIÐ Stone Free eftir Jim
Cartwright verður sýnt í Borgarleik-
húsinu í júlí og er um heimsfrumsýn-
ingu að ræða. Verk Cartwrights
hafa vakið mikla athygli síðastliðin
ár, ekki síst hér á landi þar sem
verk hans Stræti, BarPar og Taktu
lagið Lóa hafa verið sýnd við miklar
vinsældir. Magnús Geir Þórðarson
leikstýrir Stone Free og segir hann
að aðstandendum sýningarinnar
hefði fundist nóg til koma að eiga
að sýna verkið hér á landi skömmu
eftir heimsfrumsýningu á West End
í Lundúnum. „En svo var þetta að
koma til fyrir fáum dögum að við
verðum fyrst og það eru auðvitað
mikil ánægjutíðindi."
Magnús Geir segir að hann hafi
verið í náinni samvinnu við Cart-
wright á undirbúningstímabilinu og
reyndar starfaði hann með höf-
undinum að forsýningum á Stone
Free fyrir einu og hálfu ári úti í
Englandi. „Ég vann ásamt höfund-
inum og leikarahópi við að þróa leik-
ritið áfram í gegnum spunavinnu.
Hann hefur verið að endurskrifa
verkið allt fram á þennan dag og
er raunar ekki enn komin endanleg
mynd á það. Ég hef verið að þýða
verkið á íslensku en ekki getað lok-
ið því verki því höfundurinn hefur
verið að breyta og bæta við nýjum
atriðum. Ég hef þannig verið að
þýða verkið samhliða því að hann
hefur verið að skrifa það.“
Magnús Geir sagðist ekki geta
staðfest hvort Cartwright kæmi
hingað til lands til að fylgjast með
lokasprettinum á uppsetningu
verksins og frumsýningu. „Hann
hefur hins vegar fylgst mjög náið
með okkur og ég hef farið þrisvar
sinnum út til hans. Hann hefur því
verið okkur innan handar.“
Að mati Magnúsar Geirs er þetta
besta verk Cartwrights hingað til.
„Það ber öll helstu höfundarein-
kenni hans, það byggir á gamansemi
og Iéttleika en er um leið mjög
metnaðarfullt leikhúsverk. í því eru
dregnar upp svipmyndir af mannlífi
á rokkhátíð einhvers staðar í Norð-
ur-Englandi. Tónlist sjöunda ára-
tugarins er áberandi í verkinu þótt
þetta sé ekki söngleikur. Þess má
geta að þetta verk var tilnefnt til
TMA-verðlaunanna í Bretlandi sem
besta nýja verkið um síðustu ára-
mót og var sú tilnefning einungis
byggð á örfáum forsýningum á
verkinu í fyrra."
Verið er að ráða í hlutverk sýn-
ingarinnar hér heima en meðal ann-
arra aðstandenda verður Jón Ólafs-
son sem mun annast tónlistarstjórn.
Leikritið er sett upp í samstarfi
Leikfélags Reykjavíkur, Borgarleik-
húss og Leikfélags íslands. Frum-
sýnt verður 12. júlí í Borgarleikhús-
inu og skömmu síðar á West End í
Lundúnum.