Morgunblaðið - 29.02.1996, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 29. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Hvað er smásaga?
ÚTSKÚFUN
FRÁSAGNAR
Á dagskrá í Listaklúbbi Leikhúskjallarans
sl. mánudag veltu menn fyrir sér smásögu-
forminu og spurðu meðal annars: Er smásag-
an leikrit? Jóhann Hjálmarsson lagði
eyrun við umræðu um nýstárleik og hefð í
SKILGREINING bókmennta getur
vafist fyrir mörgum og gildir það
bæði um fræðimenn og lesendur yfir-
leitt. Rithöfundar eru aftur á móti
að mestu hættir að hugsa um þetta
og skrifa eins og andinn býður þeim
hveiju sinni. Vandi getur þá reynst
að kalla verkið sögu, ljóð, leikrit eða
bara texta. En skiptir það máli?
Andsögur
Þorvaldur Þorsteinsson og Kristín
Ómarsdóttir eru dæmi um höfunda
sem falla illa að skilgreiningum. Það
sem Þorvaldur las var í anda örleik-
rita hans og Kristín var líka með
eins konar leikrit og sumt gæti flokk-
ast undir prósaljóð.
Soffía Auður Birgisdóttir gat þess
að fyrrnefndir höfundar og fleiri skrif-
uðu oft andsögur, útskúfuðu sögunni
sem slíkri. í sögunni Dr. Livingstone
eftir Þorvald, höfund bókarinnar Eng-
ill meðal áhorfenda, yrði áhorfandi
aðalleikari. Örsögur rakti Soffía Auð-
ur alla leið til Mynda Huldu 1924 og
nefndi líka Fornar ástir Nordals og
Flugur Jóns Thoroddsens. Síðar-
nefndu bækumar hafa að meginmáli
jafnan verið flokkaðar sem prósaljóð.
Heimur úr skorðum
Smásagan er hið óvænta form sem
líkist munnlegri frásögn, að mati
Skafta Þ. Halldórssonar. Orðið nov-
ella merkir nýjung, nýmæli. Smásaga
er því meira en frásögn, lýsir óvenju-
legum atburði eða örlagastund í ævi
manna. Skafti, sem talaði einkum
um hefðbundna smásögu, nefndi
meðal helstu smásagnahöfunda Gest
Pálsson, Halldór Stefánssón og Hall-
LISTIR
Morgunblaðið/Árni Sæberg
RITHOFUNDAR og gagnrýnendur á slóðum smásögunnar: Skafti Þ. Halldórsson, Þorvaldur Þor-
steinsson, Soffía Auður Birgisdóttir og Kristín Ómarsdóttir.
dór Laxness. Hann sagði að hefð-
bundin smásaga endurspeglaði veru-
leikann, en nútímasaga heim sem
færst hefur úr skorðum. Fulltrúar
nútímasmásögunnar eru því Thor
Vilhjálmsson,_ Steinar Siguijónsson,
Jón Óskar, Ásta Sigurðardóttir og
Svava Jakobsdóttir meðal annarra.
Nútímaleg smásaga speglar
hugarástand og nefndi Skafti sem
nýlegt dæmi smásagnasafn Matthí-
asar Johannessen: Hvíldarlaus ferð
inní drauminn. Þar væru sérkennileg
myndhvörf eins og til að mynda í
fyrstu sögunni um persónu sem upp-
lifir sjálfa sig sem öskutunnu.
Smásögur Kristínar eru oft á mörk-
um ljóðs, sagði Skafti, 'sögur Þorvalds
eins konar ieikrit. Margt taldi hann
sameiginlegt með smásögu og leikriti.
Sagnamenn
Frásögn og skopleg sýn einkenna
Einar Kárason og Einar Má að dómi
Skafta. Viðleitni þeirra snýst um að
svara spurningunni Hvað er veru-
ieiki? Einar Kárason er goðsögulegur,
en ekki alltaf á augljósan hátt. Einar
Már leikur með hugmyndir og orð.
í smásögum þeirra Einars Kára-
sonar og Einars Más sem þeir fluttu
í Listaklúbbnum var hin hefðbundna
frásagnarlist á sínum stað. Þeir eru
báðir sagnamenn eins og kunnugt
er og ólíklegir til að forsmá frásagn-
argaldur. Eins og Einar Már segir
er það óraunsætt að ætla sér að
vera raunsær og veruleikinn fer oft
fram úr skáldskapnum.
Augljóslega er bil á milli þeirra
Einars Kárasonar og Einars Más
annars vegar og Þorvalds og Krist-
ínar hins vegar. Söguþráður, frásögn
virðist skipta Þorvald og Kristínu
minna máli. „Texta um heitið texti“
kallar Þorvaldur „sögu“ eftir sig.
Kristín talaði um „texta“ eftir sig
sem „sannsögulega skáldsögu“.
Því má ekki gleyma að andsaga
er líka saga eins og andljóð getur
sjaldan orðið annað en ljóð.
Leikið með treg-
ann og gleðina
Ljósmynd/Gunnar Jónasson
ANNA Guðný Guðmundsdóttir og Sigrún Hjálmtýsdóttir.
Diddú og Anna
Guðný á Laugalandi
SIGRÚN Hjálmtýsdóttir, Diddú
söngkona, og Anna Guðný Guð-
mundsdóttir píanóleikari halda
tónleika á Laugalandi í Borgar-
firði laugardaginn 1. mars kl. 21.
Daginn áður munu þær Sigrún
og Anna Guðný koma fram í skól-
um og kynna fyrir nemendum
mannsröddina, „teygjur hennar
og sveigjanleika" eins og Sigrún
komst að orði.
Fyrri hluti tónleikanna í Lauga-
landi samanstendur af íslenskum
lögum eingöngu, m.a. eftir Sig-
valda Kaldalóns, Atla Heimi
Sveinsson, Pál Isólfsson og Hjálm-
ar H. Ragnarsson. í síðari hlutan-
um verða lög eftir ítölsku óperu-
skáldin, Richard Strauss og Leon-
ard
Sigrún segist ekki hafa sungið
áður í Logalandi. Samstarf þeirra
Onnu Guðnýjar hefur staðið síðan
á námsárum þeirra í London 1981
og eru þær að verða „eins og
síamstvíburar" að sögn Sigrúnar:
„Við enim búnar að gera viðreist
um landið og erum að taka upp
þráðinn aftur með hækkandi sól,
þetta eru fyrstu tónleikar okkar
hér heima á þessu ári, en við vorum
með tónleika í London nýlega.“
Hversdagshetjur
TÓNLIST
B o r g a r I e i k h ú s i ð
TVÍSÖNGUR
Björk Jónsdóttir, Signý Sæmunds-
dóttir og Gerrit Schuil fluttu söng-
verk eftir Pureell, Haydn, Schu-
mann, Brahms, Bizet, Dvorák, Ross-
ini og skosk þjóðlög. Þriðjudagurmn
27. febrúar 1996.
TÓNLEIKARNIR hófust á þremur
lögum eftir Purcell, Let us wander,
My Dearest og það fræga lag Sound
the Trumpett, úr afmælisóði til Mar-
íu drottningar, sem var glæsilega
fluttur. Fimm lög eftir Haydn.voru
næst á efnisskránni, tvö við ítalskan
texta, Saper vorrei se m’ami og
Guarda qui che lo vedrai við texta
eftir Badini og er hér trúlega um
aríur að ræða úr óperunni Orlando
paladino, sem Haydn samdi 1782,
skemmtilegar aríur, sem voru vel
fluttar.
Sama má segja um þijú sönglög
eftir Haydn, A Pastoral song, She
never told her Love og Eine sehr
gewöhnliche Geschichte, sem Signý
söng ein og var flutningur hennar í
She never told her Love, undurfagur
og leikræn túlkun hennar í Eine
Sehr gewönliche Geschichte, var
blátt áfram stórkostleg. F'yrir hlé
sungu þær stöllur Ijögur skemmtileg
skosk þjóðlög. Tvö síðustu lögin voru
best, það fræga lag The bonny banks
og Loch Lomond I raddsetningu John
Rankin, er var sungið af innileik og
The wee cooper o’Fife, gamansamt
lag í útsetningu George McPhee, sem
þær stöllur léku og sungu af mikill
list.
Eftir hlé var rómantíkin ráðandi
og skal þá fyrst nefna þijú lög eftir
Schumann, Wenn ich ein Vöglein
vare, Herbstlied og frábært lag, er
nefnist Schön Blumelein. Eitt feg-
ursta lag tónleikanna var Die Meere,
eftir meistara Brahms og náðu flytj-
endur að magna upp ótrúlega sterkra
stemmningu í þessu fagra meistara-
verki. I seinna Brahms-laginu, Die
Boten der Liebe, fór píanóleikarinn
á kostum.
Björk söng ein tvö lög eftir Bizet,
Chanson d’April og Les Adieuz de
l’Hotesse Arabe, glæsileg tónverk,
er hún söng mjög vel, sérstaklega
seinna lagið. Af þremur lögum eftir
Dvorák var það síðasta, Grune, du
Grasl, frábærlega vel flutt. Tónleik-
unum lauk með tveimur söngvum
eftur Rossini, La Pesca, fallegu næt-
urljóði og gamansöngnum La Regata
Veneziana. Bæði lög Rossinis voru
vel flutt og í seinna laginu stal píanó-
leikarinn senunni. Þrátt fyrir að
nokkur lög standi upp úr, hvað snert-
ir túlkun, voru tónleikarnir í heild í
hæsta gæðaflokki, þar sem leikið var
með tregann og gleðina á víxl, í sér-
lega vel skiplagðri efnisskrá. Söng-
konurnar sungu allt vel en nutu þess
að eiga samstarf við píanóleikarann
Gerrit Schuil, sem er ekki aðeins
frábær píanóleikari, heldur mikill
listamaður og átti hann ekki lítinn
þátt í að móta flutninginn, er tékur
til atriða eins og blæbrigða, hryn-
rænnar spennu og leikrænnar túlk-
unar, sem þær stöllur náðu oft að
útfæra mjög skemmtilega. Semsagt.
Þetta voru í alla staði frábærir tón-
leikar.
Jón Ásgeirsson
KVIKMYNPIR
Bíóborgin
G u 11 m o 1 a r —
Kvikmyndahátíð
Sambíóanna
ÓVÆNTAR HETJUR
„UNSTRUNG HEROES"
★ ★ ★
Leikstjóri: Diane Keaton. Handrit:
Richard LaGravenese eftir bók
Franz Lidz. Aðalhlutverk: Andie
McDowell, John Turturro, Nathan
Watt, Michael Richards og Maury
Chaykin. Hollywood Pictures. 1995.
F'YRSTA bíómyndin sem hin
ágæta kvikmyndaleikkona Diane
Keaton sendir frá sér heitir Óvænt-
ar hetjur og er óvæntur glaðning-
ur. Keaton hefur eins og margir
aðrir leikarar (Jodie Foster, Mel
Gibson, Kevin Costner) nýtt sér
þá þekkingu sem hún hefur aflað
með áralöngum kvikmyndaleik til
að stjórna sjálf gerð kvikmyndar
með góðum árangri. Mynd hennar
er sorgleg þroskasaga pilts sem
upplifir sjúkleika og um síðir lát
móður sinnar en er svo lipurlega
stjórnað af Keaton og væmnislaust
og með svo fínlegum tökum á
Ijúfsárum húmor að maður getur
ekki annað en hrifist af framtaki
hennar.
Keaton var aðalleikkona Woody
Allens um árabil og þess sjást nokk-
ur merki. Hún leggur ekki síst upp
úr vinnu leikaranna sem allir eru
ljómandi góðir í hlutverkum sínum,
einkanlega þó strákurinn ungi,
Nathan Watt, sem er næstum í
hveiju einasta atriði myndarinnar
og hefur raunalegt svipmót sem
passar við söguna. Þá fara á kostum
Michael Richards og Maury Chayk-
in í hlutverkum skondinna frænda
stráksins, haldnir gífurlegu ofsókn-
Gunnar og
Selma í Kefla-
víkurkirkju
GUNNAR Kvaran sellóleikari og
Selma Guðmundsdóttir píanóleikari
halda tónleika í Keflavíkurkirkju í
kvöld kl. 20.
Tónleikarnir eru liður í kynningar-
verkefninu Tónlist fyrir alla og hafa
þau Gunnar og Selma heimsótt
grunn- og framhaldsskóla Reykja-
nesbæjar undanfarna daga og leikið
fyrir nemendur og kennara.
Nemendur fá ókeypis aðgang að
tónleikunum en aðrir geta keypt miða
við innganginn gegn vægu gjaldi.
-----» ♦ ♦-----
Forsala að-
göngumiðaí
Kaffileikhúsinu
1 GÆR hófst forsala á áðgöngumið-
um í Kaffileikhúsinu í Hlaðvarpan-
um, Vesturgötu 3. Forsalan verður
opin miðvikudaga til sunnudaga að
báðum dögum meðtöldum milli kl.
17 og 19.
Þessu fyrirkomulagi er komið á
til þess að bæta þjónustu Kaffileik-
hússins við gesti sína.
Áfram verður hægt að panta miða
í síma. Hægt verður að greiða miða
með kreditkortum, ávísunum eða
reiðufé en ekki með debetkortum.
arbijálæði en betri leikfélaga er
ekki hægt að hugsa sér. Þeir lifa
algerlega í sínum eigin heimi og
strákurinn flýr á náðir þeirra þegar
honum finnst óbærilegt að horfa á
móður sína veslast upp. John Turt-
urro er áhyggjufullur faðir stráks-
ins, strangur raunhyggjumaður og
trúleysingi, og Andie McDowell er
móðirin dauðvona, sem hefur mest-
ar áhyggjur af hvernig strákurinn
muni spjara sig.
Keaton hefur gert lítið og per-
sónulegt og fallegt fjölskyldudrama
með tregafullum og saknaðar-
kenndum blæ um dapurleg örlög
sem verða ekki umflúin og fólk sem
finnur leiðir til að lifa með sorginni.
Arnaldur Indriðason