Morgunblaðið - 14.03.1996, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 14. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÞAÐ fer að verða fátt um fínar stelpur . . .
Dæmi um alvarleg brunasár eftir notkun ljósabekkja
Eftirlit með sólbaðs-
stofum verður hert
EMBÆTTI landlæknis hefur í
samráði við Geislavarnir ríkisins,
Hollustuvernd ríkisins og Heil-
brigðiseftirlit Reykjavíkur ákveðið
að herða eftirlit með sólbaðsstof-
um, en á undanförnum mánuðum
hefur borið á alvarlegum bruna
eftir notkun ljósabekkja á sólbaðs-
stofum. Eftirlitið felur m.a. í sér
að stofurnar noti leyfilegar perur
í bekkina og að auka fræðslu um
hugsanlega hættu af sólbekkja-
notkun, að sögn Ólafs Ólafssonar
landlæknis.
Geislavarnir ríkisins hafa sent
sólbaðsstofum bréf, þar sem undir-
strikuð er nauðsyn þess að fara í
hvívetna eftir leiðbeiningum fram-
leiðenda um lengd og tíðni ljósa-
baða. Viðhafa skuli sérstaka varúð
þegar um er að ræða nýjar perur
og ítrekað að einungis sé heimilt
að nota þær perur í Ijósalampa sem
framleiðandi gerir ráð fyrir að séu
notaðar eða aðrar sambærilegar
hvað geislun snertir.
Ákvörðun um aukið efirlit var
tekin í kjölfar þess að Félag ís-
lenskra húðlækna sendi landlækni
erindi þar sem vakin var athygli á
þeirri hættu sem getur verið fólgin
í notkun ljósabekkja. Fjórir ein-
stakiingar hafa leitað til húðlækna
með alvarleg brunasár eftir notkun
ljósabekkja á síðustu mánuðum.
Brunnu eftir peruskipti
í einu tilviki var um annars
stigs bruna að ræða og í öðru til-
viki þurfti sjúklingurinn að vistast
á lýtalækningadeild og síðar húð-
deild. Húðlæknar hafa einnig
fengið til sín nokkra sjúklinga
með vægan bruna, en sammerkt
með þessum einstaklingum er
notkun ljósabekkja um nokkurn
tíma og að hafa brunnið skyndi-
lega eftir að skipt var um perur
í bekkjunum.
„Þessar staðreyndir benda til að
eftirliti og ráðleggingum á sólbaðs-
stofum kunni að vera ábótavant,“
segja húðlæknar í bréfinu til land-
læknisembættisins.
Húðlæknar minna á að eingöngu
er um að ræða bráð áhrif Ijósa-
baða, en ekki liggi fyrir nægar
upplýsingar um langtímaáhrif
ljósabaða, með tilliti til öldrunar
húðarinnar og krabbameinsmynd-
unar. Þó hafi verið sýnt fram á
að hægt sé að mynda krabbamein
í tilraunadýrum með sömu geislum
og er að finna í sólbaðsstofulömp-
um.
Lést af völdum brunasára
„Út frá þeim gögnum sem liggja
fyrir í dag verður að draga í. efa
þær fullyrðingar sólbaðsstofu-
iðnaðarins að ljósaböð í ljósabekkj-
um séu skaðlaus," segir Bárður
Sigurgeirsson, formaður Pélags
íslenskra húðlækna, og nefnir að
nýlega hafi ungur maður látist á
írlandi af völdum brunasára sem
hann fékk á sólbaðsstofu.
Landlæknir kveðst líta svo á
að hættur sólbekkjanotkunar
tengist stærra vandamáli, eða
fjölgun bruna og húðsjúkdóma og
jafnvel krabbameins. Hann segir
að undanfarin tvö ár hafi embætt-
ið í samvinnu við húð- og augn-
lækna, Veðurstofu íslands og
Verkfræðistofnun HÍ unnið að
söfnun upplýsinga um áhrif þynn-
ingar ósanlagsins sem veldur því
að skaðlegir geislar eiga greiðari
leið að húð manna. Sú vinna sé
langt komin og verði niðurstöður
kynntar innan skamms. Á vegum
Geislavarna ríkisins er að vænta
fræðsluefnis um útfjólubláa geisl-
un og ljósalampa sem verður sent
sólbaðsstofum.
„Meira að segja á þessari breidd-
argráðu sem við búum við, hér og
annars staðar á Norðurlöndum, er
hætta á geislun og gefnar hafa
verið út aðvaranir af þeim sök-
um,“ segir Ólafur.
Rögnvaldur Sigurðsson, eigandi
sólbaðsstofunnar Toppsólar, sem
er umfangsmikil á þessum vett-
vangi, eða með um 30% markaðar-
ins að hans mati, segir að hann
hafi leitað eftir upplýsingum um á
hvaða sólbaðsstofum áðurnefndir
einstaklingar brunnu, en það hafi
ekki tekist. Hann segir að engar
kvartanir hafi borist vegna þeirra
ljósalampa sem fyrirtækið notar
og kappkostað sé að skipta ört um
perur, þannig að ekki sé áþreifan-
legur munur á styrkleika geisla
milli skiptinga.
Gestum sagt að gæta varúðar
Fram hefur komið gagnrýni á
tilboð sólbaðsstofa á ljósakortum,
sem fela í sér að fólk verður að
sækja t.d. tíu tíma í ljósabekkjum
á stuttu tímabili. Rögnvaldur segir
tilboðin stafa af kröfum fastra við-
skiptavina sem hafi viljað njóta
afsláttar af þeim sökum.
„Fyrir marga er þetta of stór
skammtur en þeir geta þá keypt
þriggja mánaða kort eða staka
tíma, aðrir sem vanir eru sól þola
að sækja svo marga tíma með
skömmu millibili. Við seljum nokk-
ur hundruð þúsund tíma á ári og
stárfsfólk bendir viðskiptavinum
gjarnan á að ekki sé ráðlagt að
fara í tvöfalda tíma eða ætla sér
um of, þyki ástæða til.
Hins vegar grunar mig að bruna-
vandamálin hafi komið upp í sam-
bandi við tíu mínútna ljósabekki
með afar sterkum perum, sem ný-
lega eru komnir á markaðinn, en
við bjóðum ekki svo stutta tíma í
slíkurn bekkjum, sem eru með 160
W perum í stað 100 W hjá okkur.
Ég veit ekki hvemig stendur á þess-
ari aukningu, því að minnsta kosti
til skamms tíma vom svo sterkir
bekkir ekki leyfðir," segir hann.
Umhverfisréttur - Verndun náttúru Islands
Vegvísir inn
í framtíðina
Gunnar g.
Schram, prófessor
í þjóðarétti og
stjómskipunarrétti við
Háskóla íslands, hefur
skrifað mikið um hafrétt-
ar- og umhverfismál. Fyr-
ir skömmu kom út bókin
Umhverfisréttur _ -
Verndun náttúru íslands
eftir Gunnar en í henni
er að finna heildaryfirlit
yfir öll lög og reglur sem
gilda um náttúruvernd og
umhverfismál á íslandi.
En hvernig stóð á útgáfu
bókarinnar?
„Umhverfisréttur hef-
ur ekki verið kennslugrein
eða fræðigrein við Há-
skóla íslands fyrr en ég
hafði frumkvæði að því
að byrjað var að kenna
hana sem kjörgrein í jan-
úar sem leið. Ég hef lengi haft
áhuga á náttúruverndar- og um-
hverfismálum vegna þess að ég
tel að hér sé um svo mikilvægan
málaflokk að ræða. Það er útilok-
að annað en að íslensk lögfræði
og íslenskir lögfræðingar gefi
þessu efni gaum í vaxandi mæli.“
Fyrsti hluti bókarinnar fjallar
um umhverfisrétt og vitnað er í
samnefnda bók frá 1985. Hefur
margt breyst á liðnum áratug í
þessu efni?
„Ég gaf þetta fyrst út 1985
en nú hef ég aukið tveimur köfl-
um við þá bók og breytt miklu
því það sem var í lögum 1985
hefur breyst mjög mikið — og
það til batnaðar. í fyrsta hluta
bókarinnar er yfirlit yfir helsta
efni laga- og reglugerða sem eru
í gildi. Meginefni þeirra er rakið
og má nefna málaflokka eins og
mengun, náttúruvernd, skipu-
lagsmál sem skipta miklu máli,
og stjórnsýsluna. Síðan er bent á
hvaða úrræði menn hafa í íslensk-
um rétti, sem þeir geta notað til
að vernda náttúruna ef hætta er
á ferðum."
Hvað með annað efni?
„Þarna eru tveir nýir kaflar. í
fyrsta sinn birtist yfirlit yfir allar
tilskipanir Evrópska efnahags-
svæðisins er varða náttúruvernd-
ar- og umhverfismál og hafa ver-
ið lögteknar hér á landi síðustu
tvö árin. Þetta efni hefur hvergi
verið birt í heild áður og því hafa
menn hér í fyrsta sinn aðgang
að öllum reglugerðum og tilskip-
unum EES um umhverfismál sem
eru bindandi að íslenskum lögum.
Þriðji hluti bókarinn- --------
ar, sem einnig er nýr,
íjallar um alþjóðlegan
umhverfísrétt. Yfirlit-
ið er víðtækt en bæði
EES-kaflinn og al- ____
þjóðamálakaflinn eru
fróðlegir fyrir þá sem vilja fylgj-
ast með í þessum efnum. Fátt
eitt hefur birst um þetta efni á
prenti áður fyrir utan bókina
Framtíð jarðar. Leiðin frá Ríó
sem ég skrifaði fyrir þremur
árum.“
Hvað er merkilegast við bók-
ina?
„Hér er verið að nema nýjar
lendur í lögfræðinni. Umhverfís-
rétturinn er tiltölulega ný fræði-
grein hér á landi en hún er afar
víðtæk vegna þess að umhverfis-
rétturinn á rætur sínar í flestum
öðrum greinum lögfræðinnar.
í bókinni er meðal annars að
finna heildaryfirlit um efni allra
Gunnar G. Schram
► Gunnar G. Schram, sem
fæddist á Akureyri 20. febr-
úar 1931, er prófessor í þjóða-
rétti og stjórnskipunarrétti
við Háskóla íslands. Hann
lauk doktorsprófi í þjóðarétti
við háskólann í Cambridge
1961 og starfaði í tæpan ára-
tug í utanríkisþjónustunni og
var m.a. varafulltrúi íslands
hjá Sameinuðu þjóðunum.
Hann var fulltrúi í hafsbotns-
nefnd SÞ og í sendinefnd Is-
lands á hafréttarráðstefnu SÞ
1973 til 1982. Hann var for-
maður undirbúningsnefndar
Islands fyrir ráðstefnu SÞ
1992 i Ríó um umhverfis- og
þróunarmál og hefur gefið út
margar bækur, m.a. Verndun
hafsins og Framtíðjarðar.
Gunnar er kvæntur Elísu
Steinunni Jónsdóttur og eiga
þau fjögur börn.
Æ mikilvæg-
ari málaflokk
ur í íslensku
þjóðfélagi
alþjóðasamninga um hafið og
meðal annars er í fyrsta skipti
greint all ýtarlega frá efni nýja
úthafsveiðisamningsins sem fjall-
ar um flökkustofna og var gerður
í ágúst á liðnu ári. Þá er m.a.
gerð grein fyrir réttarstöðunni
varðandi miðhálendið en það mál
er ofarlega á baugi.
Ég taldi mikla þörf á svona
riti fyrir nemendur við Háskól-
ann, ekki bara í lagadeild heldur
líka í raunvísindadeildum og fé-
lagsvísindadeildum, og ekki síður
fyrir alla þá sem fást við stjórn-
sýsluna, því þessi málaflokkur
hefur æ meiri þýðingu í íslensku
-------- þjóðfélagi. Síðan held
ég að þetta geti verið
fróðlegt upplýsingarit
fyrir alla áhugamenn
um náttúruvernd og
umhverfismál. Ég
hygg að þörf hafi verið
fyrir svona bók og að af henni
eigi að geta verið gagn. Bókin
greinir almennt frá ástandinu í
þessum efnum og bent er á nýjar
leiðir.“
Hvert er markmiðið með útgáf-
unni?
„í fyrsta lagi að menn hafi á
einum stað upplýsingar um allt
sem lýtur að náttúruvernd og
umhverfismálum og í öðru lagi
hafa menn gagnagrunninn í bók-
inni. Þetta er vegvísir inn í fram-
tíðina, hvernig við eigum að haga
umgengni okkar við landið til að
bæta landkostina og greiða fyrir
auknum samskiptum þjóðarinnar
og landsins.“