Morgunblaðið - 14.03.1996, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 14. MARZ 1996 43
FRÉTTIR
Fyrirlestur á vegum Líffræðifélags íslands
Líf og dauði plantna
að vetrarlagi
KULDI fer oft illa með gróður og
getur hann komið illa undan vetri.
Bjarni E. Guðleifsson, náttúru-
fræðingur við Tilraunastöð Rann-
sóknarstofnunar landbúnaðarins á
Möðruvöllum, hefur rannsakað
áhrif álags á frumur og frumulíf-
færi og greinir frá niðurstöðum
sínum í fyrirlestri, sem hann held-
ur á vegum Líffræðifélags íslands
í Odda, stofu 101, kl. 20:30 í kvöld
undir heitinu „Kalskemmdir - líf
og dauði plantna undir frostmarki
og án lofts“.
í fréttatilkynningu frá Líffræði-
félaginu segir að rannsóknir
Bjarna hafi leitt í ljós að í flestum
tilvikum lamist frumuhimnan og
'starfsemi hennar við vetrar-
skemmdir. Um sé að ræða tvenns
konar kal. Frostkali valdi klaki,
sem myndist inni í frumunum, en
svellkali valdi eiturefni, sem safn-
ist fyrir í plöntunni við loftfirrða
öndun. Hvort tveggja skemmi
frumuhimnuna.
Vetrarkuldi veldur
frostskemmdum
Allar plöntur verða fyrir álagi.
í tilkynningu Líffræðifélagsins
segir að á norðurslóðum sé álagið
aðallega vegna lágs hitastigs. Lág-
ur vetrarhiti geti valdið beinum
frostskemmdum á plöntunum eða
drepið þær óbeint, til dæmis með
köfnun undir þéttum svellum.
Þar kemur enn fremur fram:
„Fjolærar plöntur harðna á haust-
in, safna orkuforða og búa sig
undir veturinn og fara í dvala eða
hvíld. Við hörðnun eykst vetrarþol-
ið og nær hámarki um áramót, en
minnkar síðan fram á vor. Lang-
varandi hlýskeið (yfir 5 C) geta
leitt til afhörðnunar. Vetrarþol
plantna er mismikið og ræðst það
af tegundinni og kvæminu, en
einnig af hörðnunarskilyrðum að
hausti og vaxtarkjörum að sumri,
til dæmis hve miklum orkuforða
plantan hefur safnað.
Margs konar álag
Að vetri verða plönturnar fyrir
margs konar álagi, svo sem af
frosti, svellum, klaka, vatni,
þurrki, rotnun eða orkuskorti. Við
hörðnun að hausti eykst þol
plantnanna gegn öllu vetrarálagi,
vetrarþolið, en það skiptist í frost-
þol, svellþol, klakaþol og svo fram-
vegis. Skemmdirnar af völdum
þessa álags eru nefndar kal-
skemmdir.
Skemmdir geta verið mismun-
andi, þannig að stundum drepst
aðeins hluti plöntunnar, ákveðnar
frumur eða ákveðnir vefir, en
stundum er plantan aldauða og
getur þá ein eða fleiri plöntutegund
drepist á stóru svæði og tjónið
orðið verulegt. Mismunandi plönt-
ur verða fyrir mismunandi álagi.
Til dæmis verða tijáplöntur aðal-
lega fyrir álagi af völdum frosta
eða þurrka. Þær frjósa eða þorna
í hel. En grös verða fremur fyrir
álagi af svellum eða vatni. Þau
kafna.“
Aðgangur á fyrirlesturinn er
ókeypis
Skeljungur styrkir
J afningj afræðsluna
SKELJUNGUR hefur látið
prenta myndir af fjórum gerðum
á boli sem síðan verða seldir í
verslunum Skeljungs um land
allt. Allur ágóði af sölunni renn-
ur til Jafningjafræðslu fram-
haldsskólanema. Myndin var
tekin í opnunarhófi Jafningja-
fræðslunnar í Hinu Húsinu 1.
mars sl. þegar Margrét Guð-
mundsdóttir, yfirmaður mark-
aðssviðs smásölu hjá Skeljungi,
afhenti Birni Bjarnasyni
menntamálaráðherra bol að
gjöf. F.v. Björn Bjarnason, Mar-
grét Guðmundsdóttir og Magnús
Arnason, starfsmaður Jafningja-
fræðslunnar.
Fundur um skattamál
ALÞÝÐUBANDALAGSFÉLAGIÐ
Birting - Framsýn boðar til í kvöld,
fimmtudaginn 14. mars, undir
yfirskriftinni: Þjónar skattkerfið
þörfum nútímans? Fundurinn
verður haldinn á Kornhlöðuloftinu,
hefst kl. 20.30 og er öllum opinn.
Kaffigjald er 500 kr.
Á fundinum verður m.a. velt
upp spurningunni hvort í dag séu
þær aðstæður komnar upp að
ástæða sé til að stokka upp skatt-
kerfið frá grunni, segir í fréttatil-
kynningu.
Framsögumenn á fundinum
verða: Bryndís Hlöðversdóttir, al-
þingismaður: Fjármagnstekju-
skattur - réttlæti í þágu hverra?
Gylfi Arnbjörnsson, hagfræðing-
ur ASÍ: Jaðarskattar - spenni-
treyja launþegans, Sigrún Elsa
Smáradóttir, háskólanemi: Mis-
gengi kynslóðanna og skattakerf-
ið, Svanfríður Jónasdóttir, alþing-
ismaður: Veiðileyfagjald og hald-
bær þróun atvinnuveganna.
Fundarstjóri verður Jóhann
Geirdal, varaformaður Alþýðu-
bandalagsins og formaður Versl-
unarmannafélags Suðurnesja.
AFMÆLI
STEFAN
SIGURÐSSON
í dag, 14. mars
1996, er Stefán Sig-
urðsson, afabróðir
minn, 95 ára gamall.
Stefán fæddist að
Reyðará í Lóni, A-
Skaftafellssýslu, sonur
hjónanna Sigurðar
Jónssonar bónda þar
og konu hans Jórunnar
Ónnu Hlöðversdóttur.
Anna móðir hans var
kennari um __ áratuga
skeið, meðal annars í
Lxáni, Suðursveit og
Álftafirði. Hann var
næstelstur 6 bræðra,
jeirra: Geirs, Stefáns,
Ásmundar, Hlöðvers, Þórhalls og
Hróðmars. Eins og vant var um unga
drengi á þessum árum lærði Stefán
fljótt að taka til hendinni og vinna
þau margbreytilegu störf sem til féllu
í sveitinni. Eftir að hafa tekið að sér
kennslu í Lóni 1919-21 flutti Stefán
til Reykjavíkur og hóf nám við
Kennaraskólann og lauk þaðan kenn-
araprófi 1923. Hann stundaði einnig
nám við Gymnastik-Höjskolen í Oll-
erup á Fjóni 1928-29 og fór í náms-
dvöl til Þýskalands 1929. Árið 1929
var Stefán ráðinn skólastjóri að
Reykholti í Biskupstungum og
gegndi því starfí til ársins 1946. Á
þessum árum stjórnaðist félagsstarf
mikið til frá skólanum og skólastjór-
inn varð oft miðdepill alls félagslífs
í sveitinni. Stefán gerðist formaður
ungmennafélags Biskupstungna og
var gerður að heiðursfélaga þess
árið 1968.
25. júní 1940 kvæntist Stefán
konu sinni Vilborgu Ingimarsdóttur
kennara, f. 22. nóv. 1902 að Efri-
Reykjum í Biskupstungum. Eignuð-
ust þau tvær dætur, þær: Þóru Ingi-
björgu, tónlistarkennara og félags-
ráðgjafa, f. 12. júní 1941 og Önnu
Jórunni, sérkennslufulltrúa, f. 21.
des. 1942. Eftir að þau hjón fluttust
til Reykjavíkur gerðist Stefán kenn-
ari við Melaskólann í Reykjavík og
kenndi þar til starfsloka 1966.
Við bræður kynntumst Stefáni
fyrst veturinn 1975-76. Stefán var
þá orðinn ekkill (Vilborg lést 22.
ágúst 1974 eftir langvarandi veik-
indi) og bjó einn í þriggja herbergja
íbúð að Vesturbrún 14 í Reykjavík.
Við bræður vorum þá á fyrsta og
öðru ári í Menntaskólanum við Sund
og þurftum á húsnæði að halda.
Okkur mætti tiltölulega hár maður
og grannur, hægur og vinalegur í
fasi og traustur. Næstu tíu árin
skiptumst við bræður á að dvelja hjá
Stefáni bæði vetur og sumur. Þetta
var okkur báðum lærdómsríkur tími.
Stefán er mikill áhuga- og kunnáttu-
maður um íslenska tungu og móður-
málið er honum kært hugðarefni.
Stefán er á allan hátt mjög ná-
kvæmur hvað varðar íslenska tungu.
Um það bera allar þýðingar hans
skýrt merki. Stefán þýddi fjóra bóka-
flokka eftir Anne-Cath Vestly. Auk
þess þýddi Stefán margar smásögur
úr esperantó yfir á íslensku og hafa
margar þeirra verið birtar í blöðum.
Tónlistin skipar stóran sess í lífi
Stefáns. Hann átti bæði píanó og
orgel sem prýddu stofuna hans á
Vesturbrúninni og spilaði sjálfur á
íslensk alþýðulög. Óg hann söng
með. Svo mikil voru áhrif hans á
okkur bræður að hann fékk okkur til
að standa við hlið sér og taka lagið
við undirleik hans. Mörg af þessum
lögum voru okkur ókunnug og tók
því ákveðinn tíma áður en tónamir
hjá okkur fylgdu laglínunni. En Stef-
án hafði mikla þolinmæði með okkur
og nutum við þessara samverustunda.
Hann var hins vegar ekki hrifinn af
tónlistarsmekk okkar sem þá var di-
skótónlistin á áttunda áratugnum.
Stefán var snillingur við að binda
inn bækur og taldi ekki eftir sér að
kenna okkur bræðrum það einnig.
Hann á gríðarlegt safn bóka og
hefur fram á þennan dag auðgað
anda sinn við lestur þeirra. Hann
hefur aflað sér það víðfeðmrar þekk-
ingar að ekki eru margir honum
fremri. Hann hefur og ferðast vítt
um heim, til landa sem mörgum ís-
lendingum eru alveg
ókunn.
Stefáni hefur alltaf
verið umhugað um
heilsurækt og holl-
ustuhætti. Öll þau ár
sem við dvöldum hjá
honum sótti hann
Laugardalslaugina og
synti sína 200 m á
hveijum degi. Þessum
sið hefur hann haldið
fram á þennan dag.
Öll þau ár sem við
dvöldum hjá Stefáni
vorum við einnig hjá
honum í fæði. Okkur
er ennþá minnisstæður
allur hinn ágæti íslenski matur sem
hann framreiddi sjálfur, og þá sér-
staklega heimabökuðu brauðin hans
góðu; flatbrauð og rúgbrauð, eða þá
kæfan sem hann bjó til. Við lærðum
virkilega að meta staðgóðan og holl-
an íslenskan mat, eins og lifrarpylsu
og blóðmör, kjötsúpu, lúðu og lúðu-
súpu og ýmislegt fleira.
Það fór ekki framhjá okkur bræð-
rum að Stefán var við góða heilsu
þau ár sem við dvöldum hjá honum
og er enn. Við urðum þess oft
áskynja og við ólíkar kringumstæð-
ur. Eitt af því sem við gerðum okk-
ur til skemmtunar var að fara í bíó,
öðru hveiju. Eins og oft vill verða
urðum við stundum seinir fyrir,
meðal annars vegna þess að ákvörð-
unin um bíóferð var tekin með stutt-
um fyrirvara. Þá gilti að flýta sér,
m.a. til að missa ekki af stætisvagn-
inum og/eða að ná að kaupa miða
í tíma. Oft lögðum við bræður það
til að við hlypum á undan og bæðum
bílstjórann að bíða og/eða að miðinn
væri í hendi þegar Stefán kæmi að
kvikmyndahúsinu. Stefán sam-
þykkti þessar tillögur oftast og með
það hlupum við af stað. Eigi leið á
löngu áður en við heyrðum hraðan
andardrátt rétt á eftir okkur. Við
litum við og sáum Stefán hlaupandi
rétt á hæla okkar. Svo kappsamur
og vel á sig kominn var hann að
hann fylgdi okkur í hvívetna. Við
vorum 18 og 19 ára gamlir og Stef-
án var 76 ára.
Þau kvöld sem við eyddum heima
með honum fóru oft í pólitískar
umræður. Stefán er og hefur verið
vinstri sinnaður alla tíð. Hann var
ungur maður þegar sósíalisminn
ruddi sér til rúms í Sovétríkjunum
með allar sínar hugmyndir um rétt-
láta skiptingu auðæfa þjóðfélagsins
svo jöfnuður ríki milli stétta. Þessar
grunnhugmyndir komu oft fram í
orðum hans á sama tíma og hann
var mikill andstæðingur hægri afla
og peningavalds. Þessar umræður
okkar stóðu í u.þ.b. 10 ár með hlé-
um. Enn í dag leiftra minningar um
skemmtilegar umræður og hnyttin
tilsvör af Stefáns hálfu. Ein er minn-
isstæð: Árið var 1984 og Sjálfstæðis-
flokkurinn var í meirihluta í borgar-
stjóm Reykjavíkur. Á þessum tíma
hófust framkvæmdir á holtinu gegnt
Vesturbrún, sem hafði hingað til
verið ósnortið umhverfí. Okkur öllum
þótti alveg ófært að leyfa ekki
ákveðnum svæðum innan Reykjavík-
ur að vera friðuð frá byggingarfram-
kvæmdum. Stefán varð snöggur til
og hóf lestur um Sjálfstæðisflokkinn
og borgarstjórann með þeim orðum
að ekkert getur nú maðurinn hann
Davíð látið í friði. Okkur fannst Stef-
án kannski heldur fljótur á sér og
bentum á að ef tii vill hafí ákvörðun
um byggingar á holtinu verið tekin
í tíð vinstri meirihlutans. Stefán varð
hljóður við eitt andartak, en sagði
svo: „Ekkert hefur hann þá vit á að
breyta þessari ákvörðun."
Þetta er einungis eitt af mörgum
tilsvörum hans sem lýsa honum og
skoðunum hans. Hann hefur alla tíð
verið staðfastur í sinni pólitísku
sannfæringu, ódeigur að beijast fyrr
ir henni og hélt fast á málstað sínum
í rökræðum.
Við bræður viljum með þessum fáu
línum þakka Stefáni kærlega fyrir
þann tíma sem við fengum að njóta
með honum á Vesturbrún 14. Auk
þess að vera lærimeistari okkar varð
hann einn af okkar allra bestu vin-
um, því það fundum við og vissum
að hann bar hag og heill okkar fyrir
brjósti. Stefán er í huga okkar ein-
stakur maður og fyrirmynd. í skap-
höfn hans tengjast annars vegar
hugsjónir sem mótað hafá lífsstefnif
hasns, hins vegar bjartsýni, þor og
þrek til að sinna hugðarefnum sínum
og Lggja þeim lið af alefli.
Við ámum honum heilla á 95 ára
afmælisdeginum. Ennfremur færum
við ijölskyldu hans; dætrunum Önnu
og Þóru, tengdsonunum Þórhalli
Hróðmarssyni og Ingvari Ingvars-
syni og barnabörnunum Stefáni Ingi-
mar og Vilborgu Unu, hamingjuóskir
með glæstan lífsáfanga höfuðs fjöl-
skyldunnar.
Hróðmar og Siguijón
Bjarnasynir.
'Sr'
K°
STÓR
UTSALA
Dömudeild
Kjólaefni, metravara, handklæði, sængurfatnaður.
Otrúlega lágt verð
Herradeild. Aður Nú
Buxur allar stærðir 7.900 4.500
Skyrtur 3.400 1.900
Ullarfrakkar 16.90012.600
Ullarúlpur 19.500 14.600
Rykfrakkar 13.50010.000
Polo peysur 4.900 1.900
Velúrsloppar 6.900 3.900
Stakir jakkar 13.900 9.500
Mittisúlpur 11.300 4.900
Boxerbuxur 975 595
3 pör uliarsokkar 590 390
Herrahúfur 30% afsláttur
Notið tækifærið og ger/ð hagstæð kaup
EgiII Jacobsen
Austurstræti 9