Morgunblaðið - 12.04.1996, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 12. APRÍL 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Raunhæfar leikreglur
atvinnulífsins
ÉG HEF í fyrri greinum mínum
Qallað um slæma stjórnarhætti heil-
brigðismála, enda er ég sjálfur
læknir. Alvarlegustu misbrestir
varða þó önnur málefni, einkum
atvinnumál. Lög og reglur þurfa
að vera skynsamlegar og hugsan-
legar afleiðingar lagasetningar þarf
að meta í nefndavinnu alþingis,
áður en endanlegt lagafrumvarp er
sett fram. Helst þyrftu lögin að
vera þannig að hagsmunir heildar-
innar og einstaklings falli saman,
ef þess er nokkur kostur. Þannig
mætti jafnvel lokka „skúrka" til
góðverka. Vanhugsuð lög, sem við
fyrstu sýn virðast bæta úr brýnni
nauðsyn, geta hins vegar leitt jafn-
vel „góða borgara" til að vinna
heildinni mein. Þetta er augljóst
mál, en samt er mikilvægi þessarar
grunnreglu fyrst að renna upp fyrir
mönnum nú. Menn hafa vaknað við
vondan draum, eftir að hafa horft
á mikinn skaða. Færa má t.d. rök
fyrir því, að geymslu- og urðunar-
styrkir til lambakjötsframleiðslu
hafi átt meginsök á þeim vanda,
sem sú búgrein býr við í dag. Þeir
sem komu þessu á, voru einatt tald-
ir vinir bænda. Hinir sem börðust
gegn þessu, m.a. Jónas Kristjáns-
son, ritstjóri DV, og Gylfi Þ. Gísla-
son, fyrrverandi ráðherra, hafa ver-
ið úthrópaðir, sem höfuðóvinir ís-
lenskrar bændastéttar. Ætli
sögubækur framtíðar eigi ekki eftir
að snúa þessu við. Tvö afdrifarík-
ustu dæmin um hliðstæða hluti í
dag eru lög um fiskveiðistjórnun
og lög um skattlagningu hagnaðar
af áhættufjármagni.
Gallað kvótakerfi
Ég held að enn stærri harmieikur
sé á leiðinni í sjávarútvegi. Fisk-
veiðistjórnun, sem veldur því að
smáfíski og þorski er hent, gengur
ekki upp. Sjávarútvegsmálaráð-
herra er að hugleiða að herða refs-
ingar. Ég efast um, að ástandið
batni við hertar refsingar, a.m.k.
yrði að taka upp kínverskt réttarf-
ar, þar sem þjófar væru sendir til
feðra sinna. Vistvænsta og mest
atvinnuskapandi grein sjávarút-
vegs, trilluútgerðin, er lögð í rúst.
Síðast en ekki síst, þá veita núver-
andi reglur enga vörn gegn yfirtöku
útlendinga á veiðirétti og vinnslu
hér við land. Lög um eignaraðild
útlendinga er hægt að sniðganga
með óbeinni aðild. Ef banna ætti
óbeina aðild, þá væri allt erlent fjár-
magn nær útilokað frá íslensku
atvinnulífi.
Sóknarstýring, ásamt upptöku
auðlindaskatts, alls staðar þar sem
takmarkaðar auðlindir þjóðarinnar
eru nýttar, gerir mönnum fært að
keppa á jafnréttisgrundvelli. Sókn-
arstýring þarf að sjálfsögðu að vera
útfærð með vitrænum hætti, þannig
að tillit sé tekið til stærðar og af-
kasta skipanna. Einnig mætti sókn
utan 50 mílna vera ódýrari en sókn
á grunnslóð fyrir afkastamikil skip.
Þannig væri hægt að fella öll skip
í sama kerfið. Sóknarstýring hefur
einnig þann kost að vera næmari á
líffræðilegar sveiflur fiskistofna.
Sókn er ákveðin út frá væntingum
um stofnstærð. Sveiflist stofnstærð
upp á árinu, þá mun ákveðin sókn
leiða til meiri afla. Öfugt þegar
stofnstærð minnkar. Stærsti vand-
inn við að snúa frá núverandi kerfi,
er eign útgerðamanna á aflakvóta.
Taka þarf tillit til þeirrar eignar
þegar skipt er um kerfi, annað
væri eignaupptaka. Helst mætti
gera það með því að veita þeim
útgerðarmönnum, sem eiga kvóta
i dag, verulegan afslátt af veiði-
leyfagjaldi, sem færi minnkandi
næstu 12 árin.
Skattlagning hagnaðar
Burtséð frá hverfandi frítekju-
marki, þá er hagnaður skattlagður
a.m.k. til jafns við launatekjur, en
vextir af lánsfjármagni sleppa við
skattlagningu. Þeir, sem eiga ríkis-
skuldabréf, fá verðbætur, auk
5-6% vaxta og njóta jafnframt
eignaskattfrelsis. Þetta fyrirkomu-
lag er í anda sumra stjórnmála-
manna á vinstri væng, sem bann-
færa allan gróða og telja það aðeins
til að bæta hag „fjölskyldnanna
Öfundarheimspeki
skilar engu, segir Sig-
urður Gunnarsson,
sem hér skrifar um
þjóðfélagsmál.
fjórtán". Þessi öfundarheimspeki
skilar engu, því væntanlega eru
meðlimir fjölskyldnanna engir gras-
asnar og hafa sitt á þurru, hvernig
sem lög og reglur eru. Þeir færa
fjármagn sitt úr áhættufé í lánsfé,
nema þá einstaka hugsjónamaður
og eftir stendur íslenskt atvinnulíf
snautt af hlutafé. Allir vita að fyrir-
tæki án verulegs áhættufjármagns
eru ekki burðug. Ekkert má út af
bregða til þess að fyrirtækið verði
gjaldþrota. Ekki er fjármagn til að
fjármagna nýsköpun og tæki til að
bæta framleiðni. Þetta ásamt óhóf-
legum vinnutíma veldur lítilli fram-
UNDANFARI bankastofnunar í
Mosfellssveit er ekki neinn einn at-
burður. Miklu fremur röð ýmissa
atvika og þó nokkur fundarhöld.
Um stofnun sparisjóðs heyrði ég
fyrst talað árið 1928 eða 1929 á
fundi á heimili foreldrá minna. Því
má skjóta hér inn að fleiri mál voru
þar á dagskrá; m.a. stofnun sjúkra-
samlags og lagning bílvegar úr
Reykjahverfi um Skammadal norður
í Mosfellsdal. Vegamál voru ofarlega
á baugi um þetta leyti því menn
hugðu á áætlunarferðir til Reykja-
víkur. Hvatamaður þeirrar umræðu
var Karl G. Pálsson frá Eiði við
Gufunes, sem vildi hefja skipulega
fólksflutninga á bíl milli Reykjavíkur
og Mosfellssveitar. Aka átti þrisvar
á dag, en sett var það skilyrði að
nefndur vegur um Skammadal kæm-
ist á og skyldu heimamenn annast
þá framkvæmd. Þannig skyldi tengja
þessa tvo byggðakjarna Mosfells-
sveitar, Reykjahverfi og Mosfellsdal,
til hagræðingar fyrir rútuna.
Enn er talað um veg þessa leið,
en aldrei var þar annað en reiðvegur
og er svo í dag.
Áætlunarferðir hóf Karl líklega
um 1931 og hét fyrirtækið „Áætl-
unarbílar Mosfellssveitar". Farið
kostaði 1 krónu og allir farþegar
voru sóttir heim í Reykjavík. Þetta
fyrirtæki lagðist svo niður um það
leyti er Mosfellingar fengU kaup-
staðarréttindi árið 1987.
Bændur í Mosfellssveit máttu á
þessum tíma teljast efnamenn. Þeir
óku framleiðslu sinni á eigin bílum
og seldu á nærtækum markaði í
Reykjavík.
Áhugi fyrir peningastofnun var
takmarkaður bæði hjá bændum
sveitarinnar og aðalbankanum í
Austurstræti. Astæðan var m.a. sú
að nokkrir helstu viðskiptavinir
bænda voru blómabúðirnar í Hafn-
arstræti, Austurstræti og næsta
nágrenni.
Menn seldu og innheimtu tvisvar
eða þrisvar í viku og lögðu inn í
aðalbankann. Pósthúsið var í næstu
götu og notalegir veitingastaðir þar
sem menn gátu hitt kunningjana
áður en haldið var heim. En um
1960 fór þetta ástand að breytast
og umræðan um peningastofnun
varð alvara.
Sparisjóðurinn lét bíða eftir sér,
þótt oft væri hann á loforðalista
frambjóðenda, eins og vegurinn góði
um Skammadalinn. Sjúkrasamlagið
komst hins vegar á legg um 1930,
leiðni og stuðlar að lág-
um launum og mikiili
vinnuþrælkun. Það er
því ekki að undra að
mörg lítil fyrirtæki eru
skálkaskjól til að fela
einkaneyslu og í besta
falli til að skapa eiganda
og launþegum vinnu, en
ekki til þess að skapa
arð, sem þó er grund-
völlur aukinnar verð-
mætasköpunar í fram-
tíðinni.
Afleiðingar
skattpíningar
Litlu fyrirtækin eru
vaxtarbroddur atvinnu-
lífsins og þjóðlífsins alls. Ef þau
búa við skilyrði sem stuðla að sjúk-
leika þeirra, þá mun heldur ekki
verða neitt fé til að borga lífeyri
fyrir gamalt fólk og öryrkja. Þá
verður heldur ekki fé til að borga
fyrir heilbrigðisþjónustu. Ef menn
reyna að auka Ijárstreymi til þessa
málaflokks við þær aðstæður, með
því að hækka skattprósentuna enn
frekar, þá mun það gerast, að
skattféð mun minnka, þótt skatt-
hlutfallið hækki, vegna þess að all-
ur þróttur fer úr hagkerfinu. Það
mun gerast miklu fyrr hjá okkur
en hjá auðugum iðnríkjum á borð
við Svíþjóð. Auk þess má benda á,
og var það okkar ástsæli prestur,
séra Hálfdan Helgason, sem varð
gæslumaður þess.
Árið 1963 gerði hreppsnefnd sam-
þykkt um að peningastofnun yrði
sett á laggirnar. Þrátt fyrir góðan
vilja og umleitanir, m.a. við Búnað-
arbankann, dróst þó málið þar til í
lok þess áratugar. Árið 1964 var
sparisjóðurinn í Hveragerði heims-
óttur. Þá voru send erindi til sömu
aðila og Seðlabanka 1967 og 1969,
Umræðan um peninga-
stofnun, segir Jón M.
Guðmundsson, varð al-
vara um 1960.
og þá loksins komst skriður á málið.
Búnaðarbankinn tók að sér verk-
efnið og útibúið var opnað í Mark-
holti 2 hinn 1. apríl 1971. Þörfin var
brýn og hreppsnefndir í héraðinu
voru samtaka.
Greinarhöfundur var á þessum
tíma oddviti Mosfellshrepps og vann
að framgangi þessa máls með fullt-
ingi oddvita Kjalarneshrepps og
Kjósarhrepps. Þá komu Þingvelling-
ar einnig við sögu og var miðað við
að athafnasvæðið væri hið sama og
læknishéraðið, eða þessir fjórir
hreppar. Ákveðið var að senda fyr-
irtækjum boð um bankaþjónustu, og
sá oddviti Mosfellshrepps um að
senda 30 aðilum í Mosfellshreppi
bréf, 15 í Kjalarneshreppi og 25 ein-
staklingum víða á svæðinu, sem
að ýmsar fjárfesting-
ar, sem ekki tengjast
heilbrigðismálum
beint, geta bætt
heilsu almennings og
aukið þrótt hagkerfis-
ins:
1. Kenna þarf fólki
að umgangast líkama
sinn og sál, þannig
að það sé samrýman-
legt góðri heilsu.
2. Fé, sem fer í að
breikka einbreiða brú,
gæti nýst enn betur
en fé til að ljölga rúm-
um á Grensásdeild,
þrátt fyrir, að endur-
hæfing sé ein arðbæ-
rasta grein læknisfræðinnar.
Lokaorð
Þetta er þriðja og síðasta grein
mín hér í Morgunblaðinu í flokki
greina, sem fjalla allar um auka-
verkanir lagasetninga, sem geta
verið bæði góðar og slæmar. Þeim,
sem ekki vilja taka þátt í umræð-
unni hér í blaðinu en vildu þó koma
athugasemdum um málið á fram-
færi, er velkomið að senda mér línu,
einnig á netinu. Netfang: siggunn-
eldhorn.is
Höfundur er heilsugæslulæknir
á Djúpavogi.
höfðu með höndum búrekstur eða
ráku fyrirtæki. Oddvitar hreppanna
voru þá auk Jóns í Mosfellshreppi
þeir Bjarni Þorvarðarson, Bakka á
Kjalarnesi, Ólafur Andrésson, Sogni
í Kjós, og Einar Sveinbjarnarson,
Heiðabæ, oddviti Þingvallahrepps.
Útibússtjóri var ráðinn Páll Bri-
em. Honum farnaðist vel. Menn veltu
fyrir sér að bjóða forsvarsmönnum
hreppanna og stærri fyrirtækja til
hófs, en að ráði oddvita Mosfells-
hrepps var hætt við það. Þannig stóð
á að héraðsbúar söfnuðu peningum
fyrir góðum flygli sem vera skyldi
í Hlégarði. Lokagreiðslan var
250.000 krónur og í stað veislu af-
henti Búnaðarbankinn þessa pen-
inga í flygilsjóðinn. Hljóðfærið var
Bösendorfer, að verðgildi á þriðju
milljón, og er enn í Hveragerði.
Á*þessum árum var í héraðinu
mikið og vaxandi samstarf í ýmsum
menningar- og skólamálum. Þá má
nefna brunavarnir, heilbrigðiseftirlit
og félagslíf á sviði íþrótta- og söng-
mála. Samstaðan um að eiga vandað
hljóðfæri á einum stað í héraðinu
var eindregin, eins og þetta dæmi
sýnir. Nú eru bankaútibúin orðin
tvö, íslandsbanki er hér við sömu
götu. Þessi saga verður vonandi
skráð við hentugleika.
Útibússtjórar Búnaðarbankans
hafa verið þrír; Páll Briem, Moritz
W. Sigurðsson og Karl Loftsson,
núverandi útibússtjóri.
Stofnuninni skulu færðar árnað-
aróskir á þessum tímamótum.
Höfundur er fv. oddviti Mosfells-
hrepps.
AÐALFUNDUR SÍF HF.
Aðalfundur Sölusambands íslenskra fiskframleiðenda hf.
verður haldinn í Súlnasal Hótel Sögu, föstudaginn 26. apríl
og hefst kl. 14.00.
Á dagskrá fundarins verða:
1. Venjuleg aðalfundarstörf skv. grein 4.03 í
samþykktum félagsins.
2. Tillaga stjórnar um arðgrciðslur.
3. Tillaga um útgáfu jöfnunarhlutabréfa.
4. Tillaga um breytíngu á 2. gr. samþykkta um
heimild til stjórnar tíl hækkunar á hlutafé með
sölu nýrra hluta.
5. Önnur mál.
Tillögur frá hluthöfum, sem bera á fram á aðalfundinum,
skulu komnar í hendur stjórnar eigi síðar en 7 sólarhringum
íyrir fúndinn til þess að þær verði teknar a dagskrá.
Dagskrá aðalfúndarins, ársreikningur félagsins og endan-
legar tillögur liggja frammi á skrifstofu félagsins hluthöfum
til sýnis frá og með 19. apríl 1996.
Fundargögn og atkvæðaseðlar verða afhentir á skrifstofu
félagsins að Fjarðargötu 13-15, Hafnarfirði, þriðjudaginn
23. og miðvikudaginn 24. apríl næstkomandi.
Um kvöldið verður haldið aðalfundarhóf fyrir hluthafa,
gesti þeirra og framleiðendur í Súlnasal Hótel Sögu og hefst
hófið kl. 20.00. Húsið verður opnað kl. 19.30. Miðar á
hófið verða seldir á skrifstofu SÍF og á aðalfundinum.
Stjórn SÍF hf.
Búnaðarbankinn I
Mosfellsbæ 25 ára
MYNDIN er tekin á stofndeginum, er Páll Briem afhendir Gísla
Jónssyni, formanni hljóðfærisnefndar, 250 þúsund kr. ávísun að
oddvita Mosfellshrepps, Jóni Guðmundssyni, viðstöddum.
Sigurður
Gunnarsson