Morgunblaðið - 18.04.1996, Qupperneq 36

36 FIMMTUDAGUR 18. APRÍL 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Skrípaleikur
„háttsettra“
Fjármagn og fjár-
magnstekjuskattur
I MORGUNBLAÐINU fímmtu-
daginn 25. mars í miðopnu er stór
fyrirsögn: „Stefnt að sparnaði með
auknu samstarfi." í greininni fjall-
ar Ólafur Þ. Stephen-
sen blaðamaður um
hvernig stefnt er
sparnaði í rekstri
varnarliðsins og það
sem þegar er komið
til framkvæmda á því
sviði að mati viðmæl-
andans. Ég er all-
kunnugur þessum
málum og mér ofbýð-
ur hvernig þessi ágæti
blaðamaður hefir látið
leiða sig í umfjöllun
um þessi mál og skora
á hann að kynna sér
þau betur, ekki síst
svokölluð útboð.
í greininni, sem
mest líkist fréttatilkynningu, segir
m.a. þar sem fjallað er um sparn-
aðarnefnd vamarliðsins og varnar-
málanefndar, sem starfað hefir
síðustu ár: „Nýr kraftur komst í
störf nefndarinnar síðastliðið
haust er Halldór Asgrímsson utan-
ríkisráðherra breytti skipan henn-
ar þannig að í hana voru settir
háttsettir embættismenn utanrík-
isráðuneytisins."
Ekki get ég séð önnur ný afrek
en að útboðum hefir verið flýtt,
enda margir „svangir", og að far-
ið er að ræða um samstarf í heil-
brigðismálum og er það vel, en
vafasamt er hvort tímabært er að
fjalla um það í blaðagrein. Áður
var þagnarskylda um þessi störf.
Samstarf um sorpbrenslu er t.d.
lítil frétt, það hefir staðið í um tvo
áratugi og gengið vel.
Helsta afrekið er talið að ná
fram 250 millj. króna sparnaði
með því að loka einni flugbraut.
Frá því máli var gengið löngu
áður en þessir „háttsettu" menn
komu í nefndina. En það var ann-
að aðal afrekið og því skyld mál,
sem ég ætlaði helst að fjalla um,
útboð fólksflutninganna og svo
kölluð útboð, sem tekin hafa verið
upp að undanfömu. Verk á vegum
mannvirkjasjóðs NATO er löngu
frágengið mál og ekki ástæða til
þess að fjalla um það hér.
Útboð á fólksflutningum er talið
spara VL kr. 3,3 milljónir. Á hvað
löngum tíma er ekki tekið fram.
Útboðið er líka talið liður í við-
leitni til samstarfs við sveitarfélög-
in á Suðurnesjum um fólksflutn-
inga á öllu svæðinu, en þeirri hug-
mynd hreyfði VL-hluti nefndarinn-
ar í apríl 1995. Vitað var um hug-
myndir bæjarstjórnar um að taka
upp almenningsvagnaþjónustu í
Keflavík, nú Reykjanesbæ, og þeir
vildu skoða hvort VL gæti komið
inní það kerfi. Þessari hugmynd
var strax komið á framfæri við
framkvæmdastjóra SSS þar sem
málið varðar öll sveitarfélögin á
Suðumesjum.
Mér finnst það furðuleg byijun
á slíku samstarfi að taka fólks-
flutningana af SBK, sem gert er
ráð fyrir að reki almenningsvagn-
ana þegar að því kemur.
Svo kölluð útboð, sem þessir
herrar eru að hæla sér af, virðast
ganga útá það eitt að halda verk-
um og viðskiptum frá Suðurnesja-
svæðinu, eins og áður
var tíðkað. Það kallast
ekki útboð að siðaðra
manna hætti að láta
vinna tilboð með ærn-
um kostnaði og opna
þau svo bakvið læstar
dyr án þess að bjóð-
endur séu viðstaddir.
Enginn veit svo
hvort eða hvað eða
hvað mikið er búið að
krukka í tilboðin þegar
valinn er verktaki eða
viðskiptavinur, en
greinilega er verið að
fela eitthvað. Löngu
áður en birt var hver
fengi fólksflutningana
var fullyrt hver þá fengi og það
fór eftir. Enginn veit hvað aðrir
buðu og hvernig, nema tveir eða
þrír menn sem voru bakvið læstu
dyrnar. Svo er með öll þessi svo-
Útboðum var flýtt, segir
Olafur Björnsson,
enda margir „svangir“.
kölluðu útboð þeirra, framkvæmd-
in er öll með þessu lagi. Hvað lengi
ætla menn að láta þennan skrípa-
leik viðgangast, þetta er algjör
lögleysa, og einhver þeirra sem
hlut eiga að þessum málum ætti
að kæra án tafar. Það er ekkert
að óttast, yfirmenn varnaríiðsins
kæra sig ekkert um að vera bendl-
aðir við lögleysur. Væntanlega
myndi kæra leiða í ljós hversu
holla ráðgjafa þeir hafa.
Fyrra fyrirkomulag mátti vissu-
lega bæta og að því var unnið
með nokkrum árangri, þótt hægt
færi, enda liggur ekkert á, tíma-
mörk til þess að ljúka þessum
málum eru rúm eins og fram kem-
ur í greininni. 3,3 millj. skipta
ekki sköpum fyrir Bandaríkjaher
en þær gætu gengið endanlega frá
SBK hf., sem er alfarið í eigu
Reykjanesbæjar og hefir séð um
þessa flutninga frá upphafi við
góðan orðstír.
Varnarliðið hefir ekki þurft að
sæta neinum afarkostum.
Um öll verk hefir verið samið
eftir rækilega athugun. Það er
algjör misskilningur að halda að
VL hafi tekið hverju sem er. Þeir
eru vel kunnugir öllu hér, verðlagi
sem öðru og láta ekki plata sig í
þeim efnum. Mín skoðun er hins
vegar sú að í bland hafi þeir vafa-
sama íslenska ráðgjafa, sem alltof
miklu fá ráðið.
VL viðurkennir að fyrirtæki
megi ætla sér nokkurn ágóða, telja
reyndar að það sé sjálfsagt. Það
ég best veit er það á móti reglum
hers USA að gera viðskipti sem
viðsemjandi augljóslega skaðast á.
Höfundur er útgerðarmaður.
LÍKLEGA er aðalorsök fjárhags-
erfiðleika heimilanna og þjóðarinn-
ar allrar eyðslusemi og bruðl, jafnt
hjá einstaklingum og opinberum
aðilum. Undirrótin að
þessari eyðslusemi
mun að verulegu leyti
vera verðbólgan sem
gegnsýrt hefur þjóðfé-
lagið í hálfa öld, og
umfjöllun sumra
stjórnmálamanna um
þá sem voru svo vit-
lausir að ætla að spara
og geyma peninga.
Peningamir brunnu
upp á skömmum tíma
í 30-50 og jafnvel
100% verðbólgu. Að
sama skapi græddu
þeir sem vora svo
heppnir að geta fengið
fé að láni. Það var ekki
fyrr en Ólafur Jóhannesson hjó á
hnútinn og verðtryggði fé í innláns-
stofnunum að fé fór að safnast í
banka, svo nú virðast allir geta
fengið fé að vild, í stað þess að
þurfa að fara bakdyramegin, eða
leita á svarta markaðinn.
En svo undarlegt sem það er,
hafa vissir stjórnmálamenn gjarnan
haft horn í síðu þeirra sem sjá þjóð-
inni fyrir lánsfé, þ.e. sparifjáreig-
endur. Nefna þá aldrei annað en
íjármagnseigendur, sem séu undir-
rót alls hins illa. Það má enginn
græða, þá er hann að stela, það
má kannski aðeins hagnast. Ef ein-
hver sparar, er hann nirfill. Þetta
er varla jarðvegur fyrir ungt fólk
sem kann að vera í sparnaðarhug-
leiðingum.
En eitt er víst, að skuldastaða
heimilanna breytist varla til bóta
nema breyta hugsunarhætti ungs
fólks í peningamálum. Hvernig
væri t.d. að færa inn í skólakerfið
kennslu í meðferð peninga t.d. 2-4
tíma í mánuði, eða fjölmiðlar eyddu
einhveiju af því plássi sem fjallað
er um listir og íþróttir (og gróusög-
ur), í að kenna meðferð á pening-
um, því hvorugt verður stundað af
þrótti, nema fé sé fyrir hendi, því
ekki spretta peningar á tijánum.
Það þarf að sýna ungmennum
með dæmum hvað mikið fé fer í
allskonar óþarfa, eins og hvað kost-
ar fyrir hjón að reykja í 50 ár, og
hvað kostar að kaupa 2 flöskur af
áfengi á mánuði í 50 ár o.s.frv. Það
var mikið slys, þegar skyldusparn-
aðurinn var afnuminn hjá ungu
fólki. Þar fengu áreiðanlega margir
góðan stofn til að hefja búskap og
kaupa sína fyrstu íbúð. Núna er
nær blásnautt fólk leitt í eins konar
gildru, ef það ætlar að kaupa íbúð.
Og beitan er húsbréfin, afkvæmin
hennar Jóhönnu. Síðan situr fólk
fast í þessu alla sína starfsævi og
er búið að borga íbúðina tvisvar eða
oftar ef það gefst ekki upp áður.
V axtaskatturinn
Það kemur að því þvert á þessar
vangaveltur um sparnað þær há-
væra raddir sem að undanförnu
hafa krafist þess að skattur yrði
lagður á sparifé landsmanna. Há-
værastir í þessum kröfum munu
vera kratarnir ásamt alikálfum
launþegasamtakanna. Þeir hafa
nefnilega séð um að tryggja sjálfa
sig rækilega í bak og fyrir, með
biðlaunum og starfslokalaunum,
o.s.frv.
Nefnd var skipuð til að útfæra
hugmyndir um þennan skatt. Hún
mun nú vera búin að skila af sér,
og leggur til að 10% skattur verði
lagður á allt sparifé, nema hjá líf-
eyrissjóðunum, þar væri þó af ein-
hveiju að taka, því með sama vaxta-
hraða næstu árin, verða eignir
þeirra orðnar um 1.000 milljarðar
að 12-13 árum liðnum að sagt er,
og árlegir vextir 50-70 milljarðar
að sagt er. Það sýnist því ástæðu-
laust annað en skattleggja þann
hluta af árlegum vexti þeirra sem
ekki er greiddur til líf-
eyrisþega. En peningar
tákna völd og miklir
peningar tákna mikil
völd. Það er því víst
að stjórnendur þessara
sjóða munu veija með
kjafti og klóm alla við-
leitni til skattlagningar
á þá.
Hverjir eiga
spariféð
Nú er talið að yfir
60% sparifjáreigenda
séu ellilífeyrisþegar,
sem í flestum tilfellum
era reglufólk sem hefur
neitað sér um margar
þær gerviþarfir, sem nú þykja sjálf-
sagðar hjá yngra fólki, og ætlar sér
að geta lifað sjálfstæðu lífi af spari-
fé sínu að lokinni starfsævi.
í öðru lagi er um að ræða ungt
fólk sem stefnir að einhveiju mark-
miði, t.d. bílkaupum, skóla eða jafn-
vel íbúð. Fyrir þetta fólk er skattur
þessi eins og blaut tuska í andlitið.
Afgangurinn mun svo vera veltufé
atvinnuveganna og ýmsir sjóðir.
Eigendur þessa sparifjár munu líka
vera svonefndir einyrkjar, eins og
handverksmenn og smáiðnrekendur
o.fl. sem hafa kannske ekki aðgang
að venjulegum lífeyrissjóðum. Þess
vegna hlýtur maður að spyrja:
Hvers vegna á að mismuna formi
lífeyris í sköttum? Sé það löglegt,
er það a.m.k. siðlaust.
Rökin fyrir álagningu á skatti
þessum era þau, að sögn talsmanna
hans, að allar þjóðir í kringum okk-
ur hafi hann hjá sér, og lýsa jafn-
vel undran sinni yfir því að ekki
skuli streyma hingað peningar utan
úr löndum frá ríkum fjármagnseig-
endum, ef skattfrelsi hafi áhrif á
sparnað á annað borð. Þessir menn
virðast ekki gera sér grein fyrir því
að erlendir ijármálamenn hafa til
þessa litið íslenska seðla sömu aug-
um og klósettpappírinn á kamrin-
um, og þetta eru menn sem jafnvel
eru settir til að fjalla um fé almenn-
ings. Það er eins og þessir menn
séu nýkomnir út úr kýrvömb.
Ég vil því spyija: Eru ráðamenn
að reyna að blekkja þjóðina með
þessum fullyrðingum, vita þeir ekki
að ríki sem við höfum mikil sam-
skipti við, Lúxemborg, hefur aldrei
haft vaxtaskatt hjá sér, og þegar
Þjóðveijar tóku hann upp hjá sér,
streymdu 70 milljarðar marka (um
3.000 milljarðar ísl. kr.) til Lúx?
Og þegar kratar náðu völdum í
Frakkiandi um 1980 gerðist sama
sagan þar. Og nú munu Þjóðverjar
vera í alvöra að athuga af afnema
skattinn. En þvílík vítamínsprauta
hefur þetta verið inn í lítið þjóðfélag
sem telur aðeins um 100 þús. fleiri
sálir en við, enda nenna þeir varla
öðra en að telja peninga.
Að einu getum við gengið vísu,
verði skattur þessi settur á og nái
að festa rætur, þá á hann eftir að
hækka. Þegar söluskatturinn sálugi
var settur á byijaði hann á litlum
3%.
En arftaki hans þetta hripleka
skrímsli, sem öllu átti að bjarga og
mun kosta þjóðina mörg hundruð
eða þúsund ársverk í skriffinnsku
(þrátt fyrjr alla tölvuvæðingu),
hann er nú komin í 24‘/2%. Og ein-
hver ársverk munu fara í að reikna
út þennan nýja skatt.
Hún er enn í fullu gildi sagan
af apanum sem tók að sér að skipta
ostbitanum á milli kattanna. Hann
var alltaf að skipta þar til bitinn
var búinn en kettirnir fengu ekki
neitt.
Það er dálítið torskilin sú hag-
sýni sem felst í því að leggja skatt,
sem stuðlar að minni sparnaði og
hærri vöxtum og nota svo hluta af
honum (skattinum) til að greiða
niður vexti, hitt fer svo í skiptalaun
til apans.
Til sönnunar á framansögðu
skilst mér að sumir, þ.e. minni-
hluti, í þessari vaxtanefnd hafi vilj-
að stíga skrefið til fulls strax, og
leggja fullan tekjuskatt á í einum
áfanga, en aðrir þ.e. meirihlutinn
hafí viljað nálgast áfangann í
smærri skrefum. Það virðist því
vera unnið markvisst að því að
drepa niður alla sparnaðar- og
sjálfsbjargarviðleitni hjá fólki og
koma því á opinbert framfæri.
Niðurstaða
Niðurstöður þessara hugleiðinga
eru þessar: Koma ætti á skyldunámi
í skólum landsins (og einnig fjöl-
miðla) í meðferð peninga. Ráðgjöf,
eins og lánastofnanir hafa gengist
fyrir, er í sjálfu sér góð. En þangað
sækir fólk helst þegar allt er komið
í hnút með fjármál þess. Unglingar
Unglingar og gamal-
menni munu, að mati
Olafs Þorlákssonar,
sitja eftir í skatta-
súpunni.
hafa á því engan áhuga. Þann
áhuga ættu skólarnir að skapa. En
þá verður líka að vera jarðvegur
fyrir hendi, svo þekkingin nái að
festa rætur. Og sá jarðvegur mynd-
ast áreiðanlega ekki, með þessum
refsitolli á sparnað. Ungt fólk þyrfti
helst að eiga fyrir a.m.k. hálfri íbúð
þegar það stofnar heimili, svo það
verði ekki alla sína starfsævi bund-
ið í þrældómsfjötrum. Og við höf-
unda þessara skattahugsjóna vil ég
segja þetta. Annaðhvort skuluð þið
stinga þessum tillögum ykkar ofan
í skúffu og láta þær gleymast, eða
skattleggja allan sparnað, en ekki
að fara að mismuna sparnaðarleið-
um. Því það er nokkuð öraggt að
ekki næst nema að litlu leyti til
þeirra manna sem eiga alvöru sjóði,
þeir geyma ekki fé sitt á svo gamal-
dags hátt að hafa það á sparisjóðs-
bók með 1-3% vöxtum, þeir sem
betur mega sín munu áreiðanlega
koma fé sínu í skjól. En unglingar
og gamalmenni munu sitja eftir í
skattasúpunni. Ekki verður sagt að
ráðast eigi á garðinn sem hann er
hæstur. Og varla telst aðförin stór-
mannleg. Reynið að banka á dyr
hjá einhverri tekjuhæstu stétt
landsins og farið fram á að fá af-
numinn sjómannaskattaafsláttinn.
Þar væri þó um nokkuð feitan bita
að ræða. Og látið reyna á hvaða
viðtökur þið fáið á þeim bæ. Þetta
fólk gæti þó haft vopn, ef því finnst
brotið á sér með mismunandi skatt-
lagningu á sparifé. Það gæti hafið
einskonar skæruhernað við íjár-
málayfirvöld að hætti ýmissa
þrýstihópa. Tekið allt sitt fé út úr
lánastofnunum. Leigt sér bankahólf
og geymt það þar í einhvem tíma.
Skortur gæti orðið á lánsfé, vextir
mundu hækka og góður jarðvegur
myndaðist fyrir svarta lánastarf-
semi, eins og var á árum áður.
Verst færu skuldugu heimilin og
atvinnuvegirnir út úr þessari þróun.
Þessi skattahugmynd mundi því
verka sem „búmerang", þ.e. koma
til baka og lenda á þeim sem sendi
þ.e. forystumönnum vinnumarkað-
arins og skjólstæðingum þeirrá.
Höfundur er bóndi á Hrauni
í Ölfusi.
Ólafur
Þorláksson