Morgunblaðið - 14.08.1996, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Ásdís
SENDINEFND Danmerkur í viðræðunum við íslenzka embættismenn í gær. Sitjandi frá vinstri:
Jnrgen Robert Lilje Jensen, sendifulltrúi í utanríkisráðuneytinu, Tyge Lehmann, formaður sendi-
nefndarinnar og sendiherra, Klaus Kappel, sendiherra Dana á íslandi, og Gideon Jeremiassen,
fulltrúi grænlenzku landstjórnarinnar.
Danir vonast eftir skjótum
sáttum í fiskveiðideilunni
Kaupmannahöfn. Morgunblaðid.
Davíð Oddsson um samkomulag frá 1988
Hjálpar ekki
málstað Islands
DANSKIR fjölmiðlar hafa sýnt
töluverðan áhuga á fiskveiðideilu
Dana og íslendinga undanfarið.
Niels Helveg Petersen utanríkisráð-
herra sagði í samtali við Morgun-
blaðið að ekki væri ástæða til að
fjölyrða um deiluna og hann vonað-
ist til að löndin yrðu hið fyrsta ásátt
um veiðiheimildimar.
Í umfjöllun danskra íjölmiðla um
deiluna hefur verið bent á að íslend-
ingar séu ekki sjálfum sér sam-
kvæmir í fiskveiðistefnu sinni, þegar
þeir krefjist þess annars vegar að
veiða í Smugunni, sem þeir telji al-
þjóðlegt hafsvæði, en meini síðan
dönskum sjómönnum að veiða á
svæði, sem enn hafí ekki náðst sam-
komulag um hvernig skuli með-
höndla. Helveg Petersen vildi ekki
tjá sig um þetta sjónarmið og heldur
ekki hvort Islendingar sköðuðu eigin
málstað á öðrum vettvangi, heldur
sagði að Danir og íslendingar hefðu
alla tíð freistað þess að eiga gott
samstarf og vísast yrði svo áfram.
Aðeins deilur, ekkert stríð
Ráðherrann undirstrikaði að mis-
vísandi væri að tala um fískiveiði-
stríð, heldur væri aðeins um deilur
að ræða, sem vonandi yrðu fljótlega
leystar. Hann benti á að embættis-
mannaviðræðumar nú færu fram
að beiðni danskra yfírvalda, enda
væri það einlæg ósk stjómarinnar
að málið leystist á farsælan hátt
eins og norrænum bræðraþjóðum
sæmdi.
Helveg Petersen lagði áherslu á
að samkvæmt skilningi Dana hefðu
danskir og grænlenskir sjómenn,
sem væru skráðir með grænlenskt
leyfi, heimild til að veiða á hinu
umdeilda hafsvæði. Dönsk yfirvöld
hefðu komið lista yfír viðkomandi
skip til skila og stæðu því í þeirri
trú að bæði íslenskir sjómenn og
þeir grænlensku og dönsku hefðu
rétt til veiða á þessum slóðum, þar
til úrskurður lægi fyrir um miðlín-
una. Eins og kunnugt er taka Dan-
ir ekki mark á Kolbeinsey sem
viðmiðunarpunkti.
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
segist telja að vinnubrögð við gerð
hins óformlega samkomulags ís-
lands og Danmerkur frá 1988, um
framkvæmd landhelgisgæzlu á
umdeildum svæðum á mörkum
efnahagslögsögu ríkjanna, hafí ekki
hjálpað málstað íslands í deilum við
Dani um lögsögumörkin.
Davíð segir að tilvist hins óform-
lega samkomulags hafi ekki verið
rædd í ríkisstjórninni árið 1992.
Hins vegar hafi Þorsteinn Pálsson,
sjávarútvegs- og dómsmálaráð-
herra, greint frá því á fundi í ríkis-
stjóm haustið 1993 að til væri
munnlegt samkomulag um efni er
snerta lögsögumörk íslands og
Færeyja. „Þess vegna kveiktu menn
ekki á því strax þegar það er Kol-
beinsey," segir Davíð. „Þá var sagt
munnlegt samkomulag og enginn
sagði frá því að neitt blað væri til.“
Minnisblaðið engum sýnt
Forsætisráðherra segir að minn-
isblaðið, sem um ræðir og er til í
skjalasöfnum íslenzku og dönsku
utanríkisráðuneytanna, hafi ekki
verið sýnt neinum á sínum tíma.
„Ég hygg að það sé ljóst að enginn
ráðherra, hvorki fyrrverandi né
núverandi, hefur litið þetta skjal
augum. Landhelgisgæzlan hefur
aldrei séð það. Það er náttúrulega
afskaplega vont að menn hafí unn-
ið með þeim hætti,“ segir Davíð.
Hann segir ljóst að embættis-
menn utanríkisráðuneytisins hafí
ekki sagt frá því í upphafí að þeir
væru með skriflegt skjal í höndun-
um. „Látum vera að þeir hefðu
haft eitthvert minnisblað fyrir sig,
en þetta er pappír sem var í höndun-
um á viðsemjandanum. Það var
náttúrulega alveg nauðsynlegt að
viðkomandi ráðherra og ríkisstjórn-
in hefði slíkt skjal og það væri
fært til bókar, þótt það væri trúnað-
armál, og skráð einhvers staðar
þannig að það væri aðgengilegt.
Það er það hvergi og þegar ráðu-
neytisstjórar fóru yfir málin 1992
og 1993 var þeim beinlínis sagt að
til væri munnlegt samkomulag. Það
er ekki gott, því að menn geta tal-
að saman um það með hvaða hætti
grannþjóðir ætla að haga tilkynn-
ingum ef eitthvað bjátar á á lög-
sögumörkum ríkjanna. Hitt er allt
annað mál ef menn eru komnir með
einhver skjöl og halda þeim svo
bara hjá sér án þess að rétt stjórn-
völd viti um málið,“ segir forsætis-
ráðherra.
Skjalið breytir engu
Davíð segist aðspurður telja að
vinnubrögð í málinu hafi ekki styrkt
stöðu íslands í deilunni við Dani.
„Þetta hefur ekki hjálpað. Ég tel
reyndar að skjalið hafi ekkert gildi,
því að það er alveg óundirritað og
bara vélritað blað með engri stað-
festingu og liggur í einhveijum lok-
uðum skápum. Eina merkið er að
með því fylgir sendibréf frá Leh-
mann, starfsmanni utanríkisráðu-
neytisins í Kaupmannahöfn. Þetta
veldur misskilningnum og er
slæmt,“ segir ráðherra.
Hann segir að skjalið breyti engu
um gildi íslenzkra laga um efna-
hagslögsöguna. „Hitt er annað mál
að Danir eru okkar nánasta vina-
og samstarfsþjóð og hafa alltaf
sýnt okkur mikla vinsemd í öllum
samskiptum á síðari tímum. Það
er út af fyrir sig ekki slæm vinnu-
regla gagnvart þeirri þjóð að gefa
sérstakar aðvaranir ef til árekstra
kemur. Það hamlar ekki því að sé
þeim viðvörunum ekki sinnt, ber
íslenzkum yfírvöldum að halda uppi
gæzlu á slíkum hafsvæðum,“ segir
Davíð Oddsson.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra um
óformlegt samkomulag Islands og Danmerkur
Samkomulagið felur
ekkert afsal réttinda í sér
Morgunblaðið/Ásdís
Eiríksgata færð
til norðurs
UNNIÐ hefur verið við fyrsta
áfanga í endurnýjun og endur-
byggingu á Skólavörðuholti í
sumar. Eiríksgata verður færð
til norðurs og hornið sneyttaf
um leið og legu Njarðargötu er
breytt. „Við þessa aðgerð rýmk-
ar mjög svæðið framan við Hnit-
björg, safn Einars Jónssonar, þar
sem komið verður fyrir skemmti-
legum gönguleiðum og gróðri,“
sagði Sigurður Skarpéðinsson
gatnamálastjóri. Gert er ráð fyr-
ir að gatnagerð verði lokið 1.
október og að undirbúningi fyrir
gróðursetningu næsta sumar
ljúki 15. nóvember en þá eru
verklok. Verkið var boðið út og
15,6 milljóna króna tilboði Gísla
Magnússonar tekið. Áætlaður
heildarkostnaður á árinu er 38
milljónir, sem felur meðal annars
í sér efniskostnað og áframhald-
andi hönnun. Að sögn Sigurðar
hafa farið fram viðræður við rík-
ið um framhald verksins en hluti
fyrirhugaðra endurbóta nær til
Iðnskólans og Hallgrímskirkju
og er því samstarfsverkefni rík-
isins og borgarinnar.
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra segir að hið óformlega
samkomulag um framkvæmd land-
helgisgæzlu á umdeildum hafsvæð-
um, sem íslenzkir og danskir emb-
ættismenn gerðu árið 1988, feli
ekki í sér neitt afsal réttinda yfir
fiskveiðilögsögu, hvorki af hálfu
Íslendinga né Dana. Samkomulagið
hafí verið til þess ætlað að komast
hjá árekstrum.
Tilurð óformlega samkomulags-
ins frá 1988 var rædd á fundi ríkis-
stjórnarinnar í gærmorgun og gerði
Halldór Ásgrímsson þar grein fyrir
málinu.
Á röngum stað
í skjalasafninu
Rætt var um ágreining ríkjanna
um lögsögumörkin norður af Kol-
beinsey, sem þá var uppi, á fundi
danskra og íslenzkra embættis-
manna í Reykjavík síðla í nóvember
1988. Niðurstaða samtalanna var
skráð á minnisblað. Halldór Ás-
grímsson segir að síðustu breyting-
ar á texta skjalsins hafí verið gerð-
ar af hálfu danska utanríkisráðu-
neytisins í ársbyrjun 1989. Það
hafí síðan verið sent íslenzka utan-
ríkisráðuneytinu í endanlegri mynd.
Halldór segir að skjalið, sem um
ræðir, hafi alla tíð síðan verið geymt
í skjalasafni utanríkisráðuneytisins
í Reykjavík. Það hafi reyndar ekki
fundizt fyrst í stað í ráðuneytinu,
vegna þess að það var lagt á rang-
an stað í skjalasafninu, en hafi nú
verið vistað á réttum stað.
Greint frá í
utanríkismálanefnd
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins var greint frá niðurstöðu
embættismannafundarins á fundi
utanríkismálanefndar Alþingis
nokkrum dögum eftir að hann fór
fram. Embættismaður utanríkis-
ráðuneytisins gerði þar munnlega
grein fyrir málinu, en engin skjöl
voru lögð fram. Halldór Ásgrímsson
staðfestir þetta. „Það var fjallað
um málið í utanríkismálanefnd 28.
nóvember 1988 og rætt nokkuð um
það þar,“ segir Halldór.
„Áðalatriði málsins að mínu mati
er að í þessu skjali felst ekkert af-
sal réttinda, hvorki af okkar hálfu
né Dana. Þar er hins vegar fjallað
um samskipti landanna," segir Hall-
dór. „Á þeim tíma, sem þetta ger-
ist, í nóvember 1988, var verið að
vinna að því að Grænlendingar
kæmu inn í loðnusamninginn, sem
úr varð 1988. Menn gerðu sér þá
vonir um að þetta mál yrði ekki til
neinna vandræða á svæðinu norður
af Kolbeinsey, því að þá fengju
grænlenzk skip, ef þau hygðust
hefja loðnuveiðar, ákveðin réttindi
í íslenzkri lögsögu. í þessu skjali
var yfirlýsing um að menn myndu
láta vita, ef það stæði til að taka
skip á svæðinu. Segja má að skjal-
ið sé fyrst og fremst túlkun á því
út á hvað samtalið gekk. Það er
enginn formlegur samningur, held-
ur er þar Iýst um hvað samtalið
snérist."
Reynum að komast hjá
alvarlegum átökum
Halldór segir að einhverjir dansk-
ir aðilar virðist hafa misskilið þetta
mál og það hafi verið blásið upp í
dönskum fjölmiðlum, umfram það
sem ástæða sé til. „Sannleikurinn
er sá að þessi ágreiningur milli
Danmerkur og íslands hefur verið
fyrir hendi í rúm tuttugu ár. Menn
hafa allan þennan tíma verið að
reyna að komast framhjá alvarleg-
um átökum út frá því og vilji hefur
verið af hálfu beggja þjóðanna að
gera það. Að mínu mati er mikil-
vægt að menn reyni að gera það
áfram, en á sama tíma þurfa menn
að sjálfsögðu að leita framtíðar-
lausnar. Á þessu stigi málsins sé
ég þó ekki hilla undir liana,“ segir
ráðherra. Hann segir ljóst að sam-
töl embættismanna 1988 haíi verið
til þess ætluð að sigla framhjá átök-
um.