Morgunblaðið - 14.08.1996, Blaðsíða 23

22 MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1996 23

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EFLUM
HÁSKÓLANN
FJÁRHAGSVANDI Háskóla íslands er alvarlegt mál. Nú
stefnir í að halli á rekstri skólans verði 50-60 milljónir
króna á þessu ári, verði ekkert að gert. Áformað er að bregð-
ast við með því að fækka námskeiðum við skólann og fækka
kennslustundum í einhverjum námskeiðum, með öðrum orðum
að minnka þjónustu við stúdenta.
Háskóli íslands hefur verið í fjársvelti undanfarin ár og frétt-
ir sem þessar eru árlegur viðburður. Færa má rök fyrir því að
Háskóli íslands sé að komast í svipaða aðstöðu og þýzkir háskól-
ar, sem hafa vegna naumt skammtaðra fjárveitinga minna að-
dráttarafl en áður. Bæði hefur erlendum námsmönnum í Þýzka-
landi fækkað og þýzkir stúdentar sækja menntun sína í auknum
mæli til annarra landa.
Það leysir ekki vandann að Háskólinn „sníði sér stakk eftir
vexti“, eins og Björn Bjarnason menntamálaráðherra segir í
samtali við Morgunblaðið í gær, og reyni að komast af með
núverandi fjárveitingu við óbreyttar aðstæður. Aðsókn að Há-
skólanum eykst jafnt og þétt og fjöldatakmarkanir eða sérstök
inntökuskilyrði eru aðeins við lýði í fáum greinum. Undanfarin
ár hefur nemendum fjölgað um 300 á ári án þess að fjárveiting-
ar ykjust að sama skapi. Fyrir vikið er reynt að kenna fleirum
fyrir sama fé og það gefur augaleið að þótt víða megi spara,
hlýtur þessi þróun að koma niður á gæðum kennslunnar. Á
sama tíma eru fjárveitingar til háskólastarfs þynntar út, með
því að æ fleiri skólar á háskólastigi keppa um féð.
Aukinheldur eru háskólakennarar skammarlega illa launaðir
og ýmis dæmi um að Háskólanum haldist ekki á hæfu fólki,
þótt þar starfi margir frábærir vísindamenn. Það er víða bruðl-
að meira en í háskólanum. Samt mun hagvöxtur framtíðarinnar
ekki sízt koma þaðan.
Háskólinn á tvo kosti, miðað við þær fjárveitingar, sem hon-
um eru skammtaðar. Annars vegar má takmarka nemendafjölda
með því að krefjast lágmarkseinkunnar á stúdentsprófi eða setja
önnur skilyrði fyrir því að stúdentar fái inngöngu í skólann.
Slíkt er ýmsum vandkvæðum bundið og yrði án efa gagnrýnt.
Hins vegar er sá kostur að hækka skólagjöld verulega. Það
myndi án efa mæta harðri andstöðu og vekja upp raddir um
að íslenzkum ungmennum væri ekki tryggt jafnrétti til náms,
óháð efnahag. Þriðji kosturinn er svo auðvitað sá að auka fjár-
veitingar til Háskólans úr almannasjóðum. Stjórnvöld komast
ekki hjá að taka afstöðu til þessara þriggja leiða og skera úr
um hver þeirra skuli farin.
Það má ekki gerast að Háskóli íslands verði sveltur og drag-
ist aftur úr menntastofnunum í alþjóðlegum samanburði. Eitt-
hvað verður að taka til bragðs til að tryggja framtíð Háskóla
Islands. Hann er eitt helzta tákn íslenzks sjálfstæðis, hvorki
meira né minna.
SPENNA FÆRIST
í LEIKINN
VAL Bob Doles, forsetaefnis Repúblikanaflokksins í Banda-
ríkjunum, á varaforsetaefni var óvænt og djarft. Jack
Kemp, fyrrum húsnæðismálaráðherra, nýtur verulegra vinsælda
sem stjórnmálamaður en var talinn ólíklegur sem frambjóðandi
vegna fyrri ágreinings hans og Doles.
Dole hefur átt undir högg að sækja í baráttunni allt frá því
að ljóst var að hann myndi bera sigur úr býtum í forkosningum
repúblikana fyrr á árinu. Hann átti í erfiðleikum með að marka
sér skýra ímynd og framkoma hans þótti þurr.
Bill Clinton Bandaríkjaforseti hefur haft afgerandi forystu í
nær öllum skoðanakönnunum undanfarna mánuði og árangur í
ýmsum málum á alþjóðavettvangi og ágæt staða bandarísks
efnahagslífs hafa ýtt enn frekar undir vinsældir hans. Clinton
og varaforseti hans, A1 Gore, áttu í erfiðleikum framan af kjör-
tímabili sínu en hafa vaxið í áliti af störfum sínum síðan, jafnt
innan Bandaríkjanna sem utan.
Með valinu á Kemp og öflugu flokksþingi, sem nú stendur yfir
í San Diego, yirðist hins vegar sem Dole sé að takast að blása
nýju lífi í kosningabaráttu sína. Hann og Kemp búa yfir gífur-
legri reyrislu í stjórnmálum og njóta virðingar og trausts fyrir
störf sín. Það styrkir ekki síst stöðu framboðs þeirra að Kemp
hefur ólíkt flestum háttsettum repúbiikönum sett málefni inn-
flytjenda og blökkumanna á oddinn. Það sama á við um ejnn
aðalræðumanninn á flokksþinginu, Colin Powell, fyrrum for-
mann herráðsins. Þrátt fyrir að íhaldsamari öfl setji mjög svip
sinn á flokksvél repúblikana hefur það vakið athygli að mun
hófsamari tóns gætir í málflutningi flestra ræðumanna.
Það stefnir allt í mjög spennandi kosningabaráttu þar sem
bandaríska þjóðin verður að gera upp hug sinn milli mjög sterkra
frambjóðenda. Má færa rök fyrir því að repúblikanai1 og demó-
kratar hafi hvorir fyrir sig ekki teflt fram jafn sterkum lista
um árabil.
í

• Áralöng togstreita hluthafahópa í SÍF • Eimskip eigandi hlutabréfa sem skráð voru á Skandia og VÍB • Kaup ÍS í Vinnslu-
stöðinni juku á togstreitu milli hluthafa í SÍF* Eimskip og SÍF í samkeppni í saltsölu • Hlutur Eimskipasamstæðunnar í SÍF yfir 10%
TOGSTREITA þessara blokka
nú á sér djúpar rætur sem
rekja má allt aftur til ársins
1994 og raunar fyrr. í þeim
virðist kristallast spennan milli þeirra
tveggja fyrirtækjablokka sem tekist
hafa á í íslensku viðskiptalífí undan-
farna áratugi, þ.e. gömlu Sambands-
fyrirtækin, arftakar þeirra og tengd
fyrirtæki á borð við Olíufélagið hf. og
Vátryggingarfélag Islands og aftur
hópur einkafyrirtækja með Eimskip,
hlutabréfasjóð þess, Burðarás, SH og
fleiri stórfyrirtæki í fararbroddi.
í bakgrunninum eru meðal annars
kaup íslenskra sjávarafurða á 30%
hlut í Vinnslustöðinni síðla árs 1994
og kaup Olíufélagsins á um 4% hlut
í SÍF um svipað leyti. Þessar fjárfest-
ingar ollu nokkurri tortryggni hjá Eim-
skip og SH-arminum innan SIF og
voru ein ástæða þess að félagið jók
hlutafjáreign sína í SÍF. Þær íjárfest-
ingar juku svo aftur á tortryggni Sam-
bandsarmsins í garð Eimskips og
leiddu til aukinna fjárfestinga af þeirra
hálfu.
SÍF hefur raunar alltaf staðið á
milli fyrirtækjablokkanna tveggja.
Sambandsfyrirtækin voru þar innan
dyra frá fornu fari og arftakar þeirra
hafa haldið áfram að selja afurðir sín-
ar í gegnum SÍF.
Á sama hátt áttu þau fyrirtæki sem
tengst hafa armi einkafyrirtækjanna
aðild að SÍF og svo er að sjá sem gjam-
an hafi verið reynt að gæta þess að
halda jafnvægi þar á milli þessara
blokka, bæði í hluthafahópnum sem
og í stjórn fyrirtækisins.
Kaup ÍS í Vinnslustöðinni
juku á spennuna
Spennan milli viðskiptablokkanna
tveggja kom greinilega upp á yfírborð-
ið í kjölfar kaupa IS í Vinnslustöð-
inni, sem leiddu til þess að SH tapaði
viðskiptum Vinnslustöðvarinnar, sem
á þeim tíma þýddu um 45 milljóna
króna tekjumissi fyrir fyrirtækið á ári
yfir til ÍS. Sagði Friðrik Pálsson, for-
stjóri SH, m.a. á þeim tíma að heiðurs-
mannasamkomulag hafí verið í gildi
milli fyrirtækjanna tveggja um að þau
tækju ekki viðskipti hvort frá öðru.
Benedikt Sveinsson, forstjóri ÍS, kann-
aðist hins vegar ekki við neitt slíkt
samkomulag.
Á eftir fylgdu enn hatrammari átök
fyrirtækjanna um viðskipti ÚA á Ak-
ureyri og Fiskiðjusamlags Húsavíkur
sem lyktaði sem kunnugt er þannig
að SH hélt viðskiptunum við ÚA og
ÍS hélt sömuleiðis viðskiptum sínum
við Fiskiðjusamlagið.
Þessar sviptingar oilu hins vegar
nokkrum áhyggjum um stöðu SÍF og
fleiri fyrirtækja í viðskiptalífínu, enda
horfðu menn fram á það að farið
væri að kaupa sér viðskipti með fjár-
festingum í fyrirtækjum.
Sala Bjarna Sighvatssonar og fjöl-
skyldu hans á 30% hlut sínum í
Vinnslustöðinni til ÍS hafði ekki ein-
ungis áhrif á SH heldur tapaði Eim-
skip einnig umtalsverðum viðskiptum
vegna þeirra, þar sem stærstur hluti
flutninga Vinnslustöðvarinnar var
fluttur frá Eimskip yfir til Samskipa
í kjölfarið. Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins nam umfang þeirra
flutninga þá um 130-150 milljónum
króna á ári.
í fréttaskýringu Morgunblaðsins
um þessar hræringar á sínum tíma
kom raunar einnig fram að ákveðnir
talsmenn SH hefðu látið í veðri vaka
að fyrirtækið kynni í kjölfarið á kaup-
um ÍS í Vinnslustöðinni að færa út
kvíarnar í saltfísksölu í samkeppni við
SÍF, en ekkert varð þó úr þeim áform-
um. Hins vegar ríkti greinilega á þeim
tíma nokkur tortryggni um það hjá
SH að IS væri að seilast til aukinna
áhrifa innan SÍF og hafði fyrirtækið
fullan hug á þvi' að svara slíkum til-
raunum.
Samkeppnin ekki á jafn-
réttisgrundvelli
I þessu sambandi hefur því verið
haldið fram af hálfu heimildarmanna
blaðsins að samkeppnin á milli Sam-
bandsblokkarinnar og hinna gömlu
einkafyrirtækja sé engan veginn háð
á jafnréttisgrunni svo sem niðurstaðan
í baráttunni um viðskipti Fiskiðjusam-
lags Húsavíkur sé greinilega til vitnis
um.
í afgreiðslu bæjarstjómar Húsavík-
ur hafði minnihlutinn lýst þeirri skoð-
un sinni að tilboð SH væri hagstæðara
en tilboð ÍS. SH hefði verið tilbúið að
leggja fram 200 milljónir í Fiskiðju-
samlagið en tilboð ÍS hafi hljóðað upp
á 90 milljónir. Engu að síður var geng-
ið að tilboði ÍS.
Af þessu megi því draga þá ályktun
að Sambandsblokkin geti augsýnilega
laðað til sín viðskipti frá keppinautum
sínum á verðgrundvelli, líkt og
Vinnslustöðvarmálið sýni, en því væri
ekki öfugt farið eins og Húsavíkur-
dæmið sé til merkis um því þar hafi
ÍS haft betur þrátt fyrir að hafa boðið
lægra. Tryggðaband gömlu Sam-
bandsfyrirtækjanna sé því enn sterk-
ara en almenn viðskiptasjónarmið.
Hlutafjárkaup Olíufélagsins
í SÍF ollu óvissu
Fyrir liggur að skömmu áður en ÍS
keypti hlutinn í Vinnslustöðinni hafði
Olíufélagið komið inn sem nokkuð stór
hluthafi í SÍF með um 4% hlut. Þau
kaup má rekja aftur til ársins 1993
er SIF var breytt í hlutafélag. í kjölfar-
ið losuðu margir af skuldsettari hlut-
höfum sig við hlutabréf sín og tók
Olíufélagið _hf. t.d. talsvert af hluta-
bréfum í SÍF upp í skuldir en keypti
eitthvað af hlutabréfum því til viðbót-
ar.
_ Þessar fjárfestingar Olíufélagsins í
SÍF virðast eitthvað hafa raskað ró
manna úr röðum einkafyrirtækjanna
og sömuleiðis jafnvæginu á milli við-
skiptablokkanna tveggja. Samkvæmt
heimildum blaðsins tók Eimskip í kjöl-
far þessa ákvörðun um að styrkja
stöðu sína í SÍF með það fyrir augum
að gæta þess að jafnvægi á milli
beggja fylkinga héldist, en einnig leit
félagið á þetta sem arðbæra fjárfest-
ingu.
Snemma árs 1995 keypti Hafnar-
bakki, dótturfélag Eimskips, um 1,4%
hlut í SÍF og á sama tíma keypti Skan-
dia rúmlega 6% hlut 5 SÍF í umboði
fyrir ótilgreindan viðskiptavin sinn.
Verðbréfamarkaður Islandsbanka
keypti einnig 2,74% hlut í SÍF um
svipað leyti í umboði fyrirónafngreind-
an aðila. Þessi aðili reyndist síðar í
báðum tilfellum vera Burðarás, hluta-
bréfasjóður Eimskipafélagsins.
Hópur framleiðenda bregst
við kaupum Eimskips
Kaup Hafnarbakka og Skandia á
hiutabréfum í SIF vöktu þegar í stað
viðbrögð nokkurra saltfisksframleið-
enda á sínum tíma, sem upp úr þessu
stofnuðu eignarhaldsfélagið Saltfisks-
framleiðendur hf. Að félaginu standa
tíu saltfisksframleiðendur, þeirra á
meðal Vinnslustöðin og KEA. Stjórn-
Þróun viðskipta með hlutabréf SíF
Viðskipti 9. júlí-13. ágúst 1996 Gengi
Togast
á um SÍF
Mikil viðskipti með hlutabréf í Sölusambandi íslenskra fískframleið-
enda á síðustu dögum ofan í hlutafjárútboð félagsins hafa enn á ný
dregið fram í dagsljósið gamalgróna togstreitu tveggja helstu fyrir-
tækjablokka íslensks viðskiptalífs, þ.e. Sambandsfyrirtækjanna gömlu
og arftaka þeirra annars vegar og hins vegar hóps stórra einkafyrir-
tækja með Eimskip og fleiri í fararbroddi. Þorsteinn Víglundsson
fylgdist með þessum sviptingum á hlutabréfamarkaðnum í síðustu
viku og hefur kynnt sér bakgrunn þeirra.
arformaður félagsins er Aðalsteinn
Ingólfsson í Skinney á Höfn í Homa-
firði en félagið var sérstaklega stofnað
til þess að kaupa fjögurra prósenta
hlut í SÍF sem Kaupfélag Austur-
Skaftfellinga á Höfn hafði til sölu á
þessum tíma.
Ottuðust menn að annars myndu
ekki finnast aðrir kaupendur að þess-
um bréfum en Skandia, sem þá þegar
lék grunur á að Eimskip stæði á bak
við. Þann 30. júní sl. var þó þessi eign-
arhluti óbreyttur, þrátt fyrir að það
væri yfirlýst stefna þessara fjárfesta
að ná u.þ.b. 10% eignarhlut í fyrirtæk-
inu.
Eimskip og SÍF
í samkeppni
Enn eitt atriðið sem virðist fléttast
inn í málið er saltinnflutningur. Eins
og kunnugt er hafa Eimskip og SÍF
átt í samkeppni í saltsölu og -innflutn-
ingi undanfarin ár. Eimskip hóf salt-
sölu árið 1985, en þá var Saltsalan
hf., sem Finnbogi Kjeld rak, fyrir á
markaðnum með um 70 þúsund tonna
árssölu. Árið 1988 stofnaði Eimskip
síðan Hafnarbakka hf. um þennan
saltinnflutning sinn og hafði félagið
þá u.þ.b. helmings hlutdeild í salt-
markaðinum á móti Saltsölunni.
Saltsalan hf. var hins vegar úr-
skurðuð gjaldþrota í byijun árs 1990
og var því Hafnarbakki til skamms
tíma með stærstan hluta markaðarins.
í febrúar 1990 stofnuðu nokkrir salt-
físksframleiðendur, undir forystu
Gunnars Tómassonar, framkvæmda-
stjóra Þorbjarnarins, Saltkaup hf. Þeir
saltfisksframleiðendur sem stóðu að
stofnun fyrirtækisins keyptu jafnframt
um 2/a hluta alls salts sem notað var
til saltfisksverkunar. Náði það því
umtalsverðri hlutdeild á þessum mark-
aði strax upp úr miðju ári 1990.
Rekstur hins nýja fyrirtækis gekk
þó ekki sem skyldi og var það nánast
komið í þrot í árslok 1993. í kjölfarið
lýsti SÍF yfir áhuga sínum á að koma
inn á saltsölumarkaðinn þar sem sýnt
þótti að Hafnarbakki myndi ella ná
þar yfirburðastöðu.
Áttu sér stað viðræður milli SÍF og
Eimskips um að síðarnefndi aðilinn
hætti allri saltsölu og þyði þess í stað
í saltflutninga fyrir SÍF. Þessar hug-
myndir fengu hins vegar ekki þegar
á reyndi hljómgrunn hjá Eimskip.
SIF keypti því Saltkaup hf. í árs-
byijun 1994 fyrir um 3 milljónir króna.
Var því lýst yfir strax í byijun að
ráðist væri í þessi kaup til að keppa
við Hafnarbakka í saltsölu, sem var
jafnframt sakað um undirboð á mark-
aðnum. Eimskip var áfram boðið að
bjóða í flutninga fyrir Saltkaup en
niðurstaðan varð hins vegar sú að
þeir flutningar lentu hjá Nesskip.
Forsvarsmenn SÍF lýstu því jafn-
framt yfir að stefnan væri sett á að
ná um 60% hlutdeild á þessum mark-
aði. Nú, röskum tveimur árum síðar,
virðist sem þetta markmið hafi náðst.
Saltkaup hf. var rekið með um 15
milljóna króna hagnaði á síðasta ári
og litlu minni hagnaði árið 1994 eftir
að hafa verið rekið með tæplega 10
milljóna króna tapi árið 1993.
Þessi umskipti á markaðnum hafa
augljóslega verið Eimskipafélags-
mönnum lítt að skapi. Á móti er bent
á að SÍF hafi alltaf verið með fíng-
urna í saltsölu hér á landi í gegnum
árin og reynt með því að tryggja að
einhver samkeppni ríkti á markaðnum.
Því ætti þessa staða ekki að koma
forsvarsmönnum Eimskips á óvart.
Flutningar fyrir SÍF hafa einnig
verið að breytast að undanförnu. Eim-
skip hefur lengst af séð um megnið
af gámaflutningum fyrir SÍF en á
undanförnum mánuðum hafa Samskip
náð til sín umtalsverðum hluta þeirra.
Þannig hefur hlutur Eimskips i
þessum flutningum minnkað úr rúm-
um 70% í um 40% á undangengnu ári
en hlutur Samskipa aukist að sama
skapi. Auk flutninga þessara tveggja
fyrirtækja hefur SIF einnig á leigu
skip frá Nesskip sem sér um u.þ.b.
helming af heildarflutningum fyrir
fyrirtækið.
Krafist aukins jafnræðis
í stjórn SIF
Snemma á þessu ári lét Eimskip í
ljós þá ósk að tveir menn sem félagið
tilnefndi yrðu teknir inn í stjórn SÍF
á næsta aðalfundi fyrirtækisins sem
haldinn var þann 26. apríl. Voru þeir
Þórarinn Viðar Þórarinsson, fram-
kvæmdastjóri Vinnuveitendasam-
bandsins, og Eysteinn Helgason, for-
stjóri Plastprents hf., nefndir í því
sambandi. Var þess að auki krafist
að annar þeirra myndi taka við stjórn-
arformennsku af Sighvati Bjarnasyni.
Hugmynd Eimskips byggðist á því
að eftir að Vinnslustöðin flutti sig yfir
til ÍS hafi enginn fulltrúi SH átt saeti
í stjórn SÍF. Ef ætlunin væri að SÍF
yrði áfram hlutlaust félag sem þjónu-
staði bæði fyrirtæki innan ÍS og SH,
væri eðlilegt að jafnræði ríkti í stjóm-
inni.
Raunar hafði þessi umræða einnig
komið upp fyrir aðalfund SÍF árið
1995 og koma þá fram mótframboð
frá fulltrúum SH en þeir náðu ekki
kosningu þrátt fyrir að hafa um 30%
atkvæða á bak við sig.
Þessari ósk Eimskips var einnig
hafnað fyrir aðalfundinn í ár sem og
báðum þeim mönnum sem fyrirtækið
hafði nefnt sem hugsanlega fulltrúa
sína í stjórn. Hins vegar náðist mála-
miðlun um að Gunnar Tómasson,
framkvæmdastjóri Þorbjarnarins í
Gyindavík, myndi taka sæti í stjórn
SÍF sem fulltrúi þeirra hluthafa sem
Eimskip var í forsvari fyrir.
Aukin tortryggni vegna sölu
Eimskips á bréfum sínum
Tortryggni milli aðila jókst síðan
enn frekar þegar Eimskip hóf að selja
bréf sín í kringum síðustu mánaða-
mót. Olli sala Eimskips, og raunar
fleiri aðila, því að framboð bréfa jókst
verulega á sama tíma og hlutafjárút-
boð SIF var að hefjast. Þann 31. júlí
sl. voru t.d. hlutabréf að nafnvirði
rúmlega 30 milljónir króna föl í félag-
inu, eða sem samsvarar um 6,5% af
heildarhlutafé félagsins.
Þetta mikla framboð af hlutabréfum
í SIF kom hins vegar ofan í hlutafjár-
útboð sem var að hefjast hjá SÍF á
sama tíma, og hljóðaðj upp á 122
millj. kr. að nafnvirði. 1 kjölfarið fór
gengi bréfanna lækkandi eins og sjá
má á meðfylgjandi korti.
Nokkrir viðmælendur Morgunblaðs-
ins telja að það sem vakað hafi fyrir
Eimskip hafi verið að lækka gengi
hlutabréfanna með því að setja tölu-
vert magn hlutabréfa í sölu á mark-
aðnum á sama tíma og hlutafjárútboð-
ið var að hefjast. Þannig hafi átt að
fæla hluthafa frá því að nýta sér for-
kaupsrétt sinn og skapa með því auk-
ið framboð bréfa í forkaupsrétti og
hugsanlega á opnum markaði að út-
boðinu loknu. Félagið hafi í kjölfarið
ætlað sér að auka eignarhluta sinn í
SÍF til þess að ná þar auknum áhrifum.
I þessu sambandi hefur athyglin
einnig beinst mjög að hlutabréfum
þeim sem Skandia og Verðbréfamark-
aður íslandsbanka yoru skráð fyrir,
og Verðbréfaþing íslands gerði at-
hugasemdir við. Þorkell Sigurlaugs-
son, framkvæmdastjóri Burðaráss,
hlutabréfasjóðs í eigu Eimskips, segir
það ekki vera neitt launungarmál að
félagið eigi þessi bréf. „Við höfum
haft áform uppi um að færa þau yfir
á nafn Burðaráss, en við ætluðum að
selja einhvern hluta þeirra áður og
þess vegna er ekki búið að setja þau
á nafn Burðaráss enn. Bréfin voru því
höfð á fjárvörslureikningi, sem allir
höfðu sagt að væri alveg eðlilegt mál,
en ég hef ekki skoðað það frá hinni
hliðinni, hvort að verðbréfafyrirtækj-
um sé heimilt að gera slíkt eða ekki.“
Þorkell segir að Eimskip hafi aldrei
ætlað sér að eiga svo stóran hlut í
SÍF til lengri tíma og því hafi verið
staðið að málum með þessum hætti.
Bréfín hafi verið keypt á þeim tíma
þar sem lítil viðskipti hafí verið með
þau og talið sýnt að gengi þeirra væri
mjög hagstætt.
Þorkeil Sigurlaugsson segir allar
kenningar þess efnis að fyrir félaginu
hafi vakað að hafa_ óeðlileg áhrif á
gengi hlutabréfa í SÍF vera algerlega
út í hött. „Við komum inn í SIF þeg-
ar gengi bréfanna var mjög lágt og
lítil viðskipti með þau. Nú er gengi
þeirra hins vegar hærra og mikil við-
skipti með þau og því engin ástæða
fyrir okkur að fara að kaupa þar
meira."
Þorkell segir það einnig alrangt að
bréf fyrirtækisins hafi verið sett í sölu
á þessum tíma gagngert til þess _að
reyna að skaða hlutafjárútboð SÍF.
Það eina sem hafi vakað fyrir félaginu
hafi verið að selja hluta bréfa sinna í
SÍF. Tímasetning sölunnar hafi
ákvarðast af því að á þessum tíma
hafi verið talsverð eftirspurn eftir bréf-
um og einnig hafi verið talið að erfíð-
ara yrði að selja þau í kjölfar útboðsins.
Hann segir að af þessum ástæðum
hafi Burðarás heldur ekki nýtt sér
forkaupsrétt sinn í nýafstöðnu hluta-
fjárútboði SÍF. „Mér finnst þetta gríð-
arlega alvarlegar ásakanir sem þarf
að rannsaka. Það er mjög einfalt að
rekja hvert þessi viðskipti hafa farið.
Ég lagði ríka áherslu á það að við
sölu þessara bréfa yrði ekki farið nið-
ur fyrir útboðsgengi og að reynt yrði
að fá sem hæst gengi fyrir þessi bréf.
Hins vegar voru fleiri en við sem hafa
verið að selja og þess vegna kunna
þessar sögur að hafa farið af stað.“
Bar stjórnendum Eimskips að
upplýsa um eign sína í SIF?
Nú þegar ljóst er orðið að Eimskip
er eigandi hlutabréfa þeirra sem skráð
voru í eigu Skandia og VÍB vakna
spurningar um hvort forsvarsmönnum
félagsins hafi verið skylt að tilkynna
Verðbréfaþingi íslands að félagið ætti
orðið meira en 10% hlut í SÍF í sam-
ræmi við lög um skráningu hlutabréfa
á Verðbréfaþingi. Einsýnt er að sé
eign Skandia, VIB og Hafnarbakka
lögð saman hafi Eimskip fyrir hluta-
fjárútboðið átt rétt rúmlega 10% hlut
í félaginu, en þau viðmiðunarmörk eru
gjarnan fyrsta þrep í svokallaðri flögg-
unarreglu ESB-tilskipunarinnar, þar
sem segir að gera beri grein fyrir því
ef eignarhlutur eins hluthafa í félagi (
fer yfir 10%.
Reglur Verðbréfaþings íslands um
upplýsingagjöf þeirra fyrirtækja sem ;
þar eru skráð kveða á um að þau skuli s
strax tilkynna Verðbréfaþingi um j
ákvarðanir eða atvik, sem að mati i
þeirra geti haft veruleg áhrif á aðstæð-
ur þeirra og mat hlutabréfamarkaðar
á þeim. Það sama eigi við í þeim tilfell-
um þar sem móðurfélag eigi í hlut og
ákvarðanir eða atvik varðandi dóttur-
félag hafi áhrif á aðstæður samstæð-
unnar.
Þorkell segir að hafi eignarhluti
Eimskipasamstæðunnar farið yfir 10%
í SÍF hafi það verið án vitundar stjóm-
enda þess. Þannig hafi fyrirtækið t.d.
ekki fylgst nákvæmlega með fjárfest-
ingum Hafnarbakka í SÍF á hveijum
tíma.
Eignarhluti sá sem skráður hafi
verið á Skandia hafí einnig stækkað
nokkuð á þessu ári og hafi menn ein-
faldlega ekki gert sér grein fyrir því
að hlutur samsteypunnar kynni að
vera kominn yfír 10%. „Ég veit ekki
dæmi þess að stjórnendur fyrirtækja
hafi innan ársins verið að velta því
fyrir sér hver eignarhluti þeirra í til-
teknum fyrirtækjum sé þá stundina.
Slíkt er yfírleitt aðeins tekið saman
við gerð ársreikninga og árshluta-
reikninga. Auk þess litum við ekki á
þessa ljárfestingu sem langtímafjár-
festingu."
Þorkell segir að auk þess sé hægt
að nefna til fjölda dæma þar sem eign-
arhluti fyrirtækja og dótturfyrirtækja
þeirra í hlutafélögum sé ekki tekinn
saman. Sömuleiðis sé eignarhluti fjöl-
skyldna, og fyrirtækja í þeirra eigu, í
fyrirtækjum oft mjög dreifður, þó svo
að ætla megi að þar sé sameiginlegt
atkvæðamagn að baki. Þetta verði
einnig að skoða í þessu samhengi.
Markvisst reynt að vega upp á
móti kaupum Eimskips
Annar af helstu hluthöfum SÍF,
Olíufélagið hf., hafði selt stóran hluta
hlutabréfa sinna I SÍF í árslok 1995 __
og var kaupandi bréfanna Bjami Sig-
hvatsson. Við þessi kaup varð Bjarni
annar stærsti hluthafi í SÍF með tæp-
lega 5% hlut.
Tilgangur Bjarna með þessum
kaupum var fyrst og fremst að stýra
því hveijir endanlegir eigendur þeirra
yrðu. Síðan þá hefur Bjarni selt hluta
þessara bréfa til Lífeyrissjóðs sjó-
manna og Lífeyrissjóðs Vestmanney-
inga, en hann á þó enn um 3% hlut í
fyrirtækinu.
Síðastliðinn föstudag áttu sér síðan
stað umtalsverð viðskipti með hluta-
bréf í SÍF á nýjan leik. Alls skiptu um
5,5% af heildarhlutafé fyrirtækisins
um hendur og voru kaupendur bréf-
anna að stærstum hluta saltfisksfram-
leiðendur auk Olíufélagsins. Ekki iigg-
ur hins vegar fyrir hverjir seljendur
bréfanna voru.
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins mun það sjónarmið hafa legið
að baki þessum kaupum framleiðenda
í síðustu viku, að koma í veg fyrir að
Eimskipafélagið styrkti stöðu sína
frekar innan fyrirtækisins. Ekki mun
þó þar hafa verið um skýra skiptingu
á milli ÍS- og SH-manna, heldur hafi
þessi hópur litið svo á að Eimskip
væri að reyna að styrkja stöðu sína
til þess að geta haft áhrif á stjórnun
SÍF, saltsölu og flutninga og því hafi
þeir viljað sporna gegn.
Allt er þetta þannig til marks um
hina gagnkvæmu tortryggni sem ríkir
milli hluthafahópanna innan SÍF, en
ýmislegt bendir tilm að eftir að þessar
væringar komu upp á yfirborðið í síð-
ustu viku hafí hópamir ákveðið að
slíðra sverðin - að minnsta kosti um
sinn.