Morgunblaðið - 14.08.1996, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Tommi og Jenni
t krbaZur
•s/eppur afofec
St'sia.'
M þab-þú nöðirtntr
AtraJ attlasau nu.
e& gsrcc ?
Ljóska
WHAT ARE YOU Y1 MY
(XMN6 MERE IN / ELBOlú
THE EMER6ENCV PITCMIN6
ROOM, KIP? 1 BA5EBALL.
Hvað ert þú að gera hér á slysa-
varðstofunni, strákur?
Ég meiddi mig í olnboganum í
hornabolta.
I TRIEDT0 60TO
TI4E 5P0RT5 MEDICINE
PLACE.BUT I COULDN'T
6ET A REFERRAL
FROM MY PRIMAR'i'
CARE PHY5ICIAN..
THEY A5KED
ME THAT, §
TOO...

w
?
\7-l3
I 5AID IT U)A5
ALBERT 5CHWEITZER.
Eg reyndi að fara í Þeir
íþrótta-sjúkraskýlið, mig
en ég gat ekki fengið það.
tilvísun frá skólalækn-
spurðu
líka um
Ég sagði að það væri Al-
bert Schweitzer.
inum mínum...
BREF
HL BLAÐSINS
Kringlan 1103 Reykjavík • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
• Netfang: lauga@mbl.is
81. heimsþing
esperantista
Frá áhugamönninn um esperanto:
81. ALÞJÓÐAÞING esperanto-
hreyfingarinnar var haldið í Prag
vikuna 21.-29. júlí. Þinggestir voru
um 3.000. Á þinginu var samþykkt
eftirfarandi ávarp til ríkisstjórna
og alþjóðasamtaka:
„Við, sem erum félagsmenn í
alþjóðlegri hreyfingu sem vinnur
að framgangi alþjóðamálsins esper-
anto, beinum þessu ávarpi til ríkis-
stjórna, alþjóðasamtaka, félaga-
samtaka og allra velviljaðra manna,
lýsum yfir staðfastri ætlun okkar
að vinna áfram í þágu þeirra mark-
miða sem hér eru tilgreind og bjóð-
um þeim sem hér eru ávarpaðir til
samvinnu í því starfi.
Árið 1887 birtist esperanto í
frumgerð sem þróaðist hratt i kröft:
ugt, blæbrigðaríkt tungumál. í
meira en öld hefur þetta mál, sem
þegar í upphafi var ætlað að vera
hjálparmál í alþjóðlegum samskipt-
um, gegnt hlutverki sem tengiliður
manna yfir málleg og menningarleg
landamæri. Upphaflegt markmið
esperantos sem samþjóðlegs hjálp-
armáls hefur ekki misst mikilvægi
sitt og raungildi í heimi nútímans.
Notkun nokkurra þjóðmála víðs
vegar um heim, framfarir í sam-
skiptatækni og nýjar aðferðir í
málakennslu munu að líkindum
ekki gera að veruleika eftirtalin
meginatriði sem við teljum grund-
völl réttlátrar og virkrar lausnar
tungumálavandans.
1. Lýðræði. Samskiptakerfi, sem
veitir sumum ævilöng forréttindi
en krefst þess af öðrum að þeir
leggi á sig áralangt erfiði til að ná
minniháttar færni, er í grundvallar-
atriðum andlýðræðislegt. Þótt
esperanto sé ekki fullkomið fremur
en nokkurt annað tungumál stendur
það miklu framar sérhveijum keppi-
naut á sviði alþjóðlegra samskipta
á jafnréttisgrundvelli. Við fullyrð-
um að mállegt misrétti leiði af sér
samskiptalegt misrétti á öllum stig-
um, þar á meðal alþjóðlegum. Við
vinnum að framgangi lýðræðislegra
samskipta.
2. Menntun yfir landamæri. Sér-
hvert þjóðmál er bundið ákveðinni
menningu og þjóð(um). Nemandi,
sem lærir ensku, lærir jafnframt
um menningu, landafræði og stjórn-
- mál enskumælandi þjóða, einkum
Bandaríkjamanna og Breta. Nem-
andi, sem lærir esperanto, lærir um
heiminn án markalína þar sem sér-
hvert land á sér heimili, Við fullyrð-
um að menntun sem veitist á hvaða
þjóðmáli sem er sé bundin tilteknu
viðhorfi til heimsins. Við vinnum
að menntun yfir landamæri.
3. Kennsluvirkni. Aðeins lítill
hundraðshluti þeirra, sem læra er-
lent tungumál, nær á því verulegu
valdi. Fullt vald á esperanto næst
jafnvel með sjálfsnámi. Rannsóknir
hafa leitt í ljós gildisáhrif esper-
antonáms fyrir nám í öðrum málum
og námsgreinum. Mælt hefur verið
með esperanto sem kjarnanámi við
þroskun á málvitund nemenda. Við
fullyrðum að erfiðleikar við nám
þjóðmála muni ávallt reynast þrösk-
uldur á vegi margra nemenda sem
kunnátta í öðru máli kæmi samt
að gagni. Við vinnum að virku
málanámi.
4. Fjöltyngi. Esperantohreyfíng-
in er eitt af fáum málsamfélögum
á heimsvísu þar sem hver og einn
er undantekningarlaust tvítyngdur
eða fjöltyngdur. Sérhver félagi í
esperantohreyfingunni hefur lært
að minnsta kosti eitt annað mál og
náð þar talhæfni. í mörgum tilvik-
um hefur það leitt til þekkingar og
áhuga á fleiri tungumálum og al-
mennt til víðara sjónhrings. Við
fullyrðum að talendur allra tungu-
mála, smárra sem stórra, ættu að
hafa möguleika á að tileinka sér
annað mál til fullnustu. Við vinnum
að því að sá möguleiki verði raun-
verulegur.
5. Málréttindi. Ójöfn valdskipt-
ing milli tungumála er ávísun á við-
varandi mállegt öryggisleysi eða
beina málkúgun mikils hluta jarð-
arbúa. Innan esperantohreyfingar-
innar mætast mælendur stórra og
smárra tungumála á hlutleysis-
grundvelli sem mótast af gagn-
kvæmu samkomulagi. Slíkt jafn-
vægi milli málréttinda og ábyrgðar
gefur fordæmi til að þróa og meta
aðrar lausnir á mállegu misrétti og
átökum milli tungumála. Við full-
yrðum að hinn gífurlegi valdamun-
ur milli tungumála grafi undan yfir-
lýsingum fjölda alþjóðlegra sam-
þykkta um tryggingu þess að um-
fjöllun mála skuli vera á jafnréttis-
grundvelli án tillits til tungumála.
Við vinnum að málréttindum.
6. Fjölbreytni tungumála.
Stjórnvöld hinna ýmsu þjóða hneigj-
ast til að líta á hina miklu fjöl-
breytni tungumála heimsins sem
hindrun á vegi samskipta og þróun-
ar. Esperantohreyfingin lítur þann-
ig á að sú fjölbreytni sé stöðug og
ómissandi uppspretta auðlegðar.
Af því leiðir að sérhvert tungumál
jafnt sem sérhvert líf hafi gildi í
sjálfu sér og eigi því rétt á stuðn-
ingi og vernd. Við fullyrðum að ef
pólitísk afskipti af samskiptum og
þróun eru ekki byggð á virðingu
og stuðningi við öll tungumál, leiði
þau til útrýmingar meirihluta
tungumála heimsins. Við vinnum
að því að tryggja fjölbreytni tungu-
mála.
7. Frelsi mannsins. Sérhvert
tungumál veitir í senn mælendum
sínum frelsi og leggur á þá fjötra,
gefur þeim möguleika á samskipt-
um sín á milli og hindrar samskipti
þeirra við aðra. Esperanto er ætlað
til samþjóðlegra samskipta og er
mikilvæg leið til að auka mannlegt
frelsi - leið til gera sérhveijum
manni fært að taka þátt í samfé-
lagi mannkynsins sem einstaklingur
sem hefur traustar rætur í eigin
menningu og þeirri samvitund sem
fýlgir eigin tungumáli án þess að
það setji honum skorður. Við full-
yrðum að samskipti sem einskorð-
ast við notkun þjóðmála takmarki
óhjákvæmilega frelsi manna til
tjáningar, samskipta og fjölþjóð-
legra tengsla. Við vinnum að frelsi
mannsins."
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.