Morgunblaðið - 26.09.1996, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
íslenskt silfur
MYNDLIST
Þjóöminjasafn
I s I a n d s
SILFURSMÍÐI -
ÚR EIGU SAFNSINS
Opið kl. 12-16 þriðjud., fímmtud.,
laugard. og sunnud til 30. septem-
ber. Aðgangur kr. 200; sýningarskrá
kr. 1.690.
EIN þeirra sýninga sem var opnuð
á Listahátíð í Reykjavík í júní sl. og
hefur staðið síðan er sýning Þjóð-
minjasafnsins á silfur-
gripum í eigu þess.
Þessi sýning hefur ef
til vill ekki notið þeirr-
ar athygli sem vert
væri, en nú fer henni
að ljúka og því síðustu
forvöð að fjalla lítil-
lega um hana.
Saga íslenskrar silf-
ursmíði er um margt
forvitnileg og samhliða
sýningunni hefur verið
gefm út merkileg bók
um þetta efni. Þar ber
hæst ritgerð Þórs
Magnússonar þjóð-
minjavarðar um silfur
á íslandi, sem og all-
ítarlega upptalningu
silfur- og gullsmiða
hér á landi sem einhveijar heimildir
eru til um. Sá hópur alþýðulista-
manna sem lærðra reynist mun
stærri en leikmenn kann að gruna
að óreyndu, og er gaman að sjá slík-
ar heimildarannsóknir skila sér með
þessum hætti. Auk þessa eru í bók-
inni vandaðar ljósmyndir af fjölda
gripa, sem eru á sýningunni, sem
gerir hana að verðmætri heimild um
þetta svið íslenskra fomgripa.
Uppsetning sýningarinnar er með
þeim hætti að gripunum hefur verið
komið fyrir í glerskápum þar sem
áhorfendur geta í flestum tilvikum
borið saman útlit, gæði og verklag
skyldra muna en ef til vill frá ólíkum
tímum. Þessi samþjöppun verður til
þess að draga athygli að stflbrögð-
um, eins og sjást t.d. í skáp B, þar
sem kaleikar og patínur frá miðöld-
um annars vegar og 18. og 19. öld
hins vegar standa saman.
Hér er að finna nokkra þekkta
dýrgripi sem eru orðnir hluti af þjóð-
ararfmum og hafa víða borist í eftir-
myndum eða ljósmyndum, s.s. Þórs-
hamars-krossinn frá 12. öld, kaleik-
inn frá Ási í Holtum, og þann got-
Morgunblaðið/Kristinn
Silfurtarína frá 1838,
smíðuð í Kaupmanna-
höfn fyrir Eggert
Jónsson á Ballará.
neska frá 15. öld sem er kenndur
við Grund í Eyjafirði. Hér er einnig
hinn frægi silfursjóður frá Miðhús-'
um hafður til sýnis, og nokkur fjöldi
erlendra smíðisgripa sem hafa verið
gerðir fyrir eða komist í eigu íslend-
inga fyrr á öldum.
Loks er ónefnt hið ríkulega og
nær einstæða siifurvirki, sem hefur
verið helsta djásn íslenskra kvenbún-
inga, einkum á 19. öld. Hér getur
að líta marga fegurstu gripi sem
hægt er að hugsa sér af þessu tagi,
bæði belti, hnappa, skúfhólka og
koffur; það er vel ferðarinnar virði
að skoða sýninguna eingöngu vegna
þessara gripa.
Einn skemmtileg-
asti hluti sýningarinn-
ar er síðan endurskap-
aður vettvangur þeirr-
ar listasmíði, sem hér
getur að líta. Kristófér
Pétursson (1887-
1977) var að líkindum
einn hinn síðasti meðal
þeirra alþýðulista-
manna, sem fyllti
flokk sjálflærðra silf-
ursmiða. Verkstæði
hans hefur verið end-
urskapað á sýningunni
með verkfærum,
smíðaaðstöðu, skúff-
um og hirslum, þannig
að þetta vandasama
starf verður sem lif-
andi fyrir augum gesta.
Þrátt fyrir ýmsa góða gripi verður
ekki litið framhjá þeirri staðreynd,
að íslenskur menningararfur í silfur-
smíði er næsta fátæklegur sé borið
saman við önnur lönd Evrópu á sama
tíma. Orsök þessa er einföld, eins
og Þór Magnússon bendir á í ritgerð
sinni:
„Smíðaefni í silfurgripi urðu þeir
sem pöntuðu þá yfirleitt að leggja
til sjálfir. Engin von var til þess að
silfursmiðir gætu legið með dýran
málm til að smíða úr. Voru því gaml-
ir gripir oft bræddir upp í miklu
magni. Gamlar skeiðar og staup,
kvensilfur og kirkjusilfur, allt var
þetta margsinnis brætt upp og smíð-
að úr því aftur og aftur.“
Þannig fór eflaust margur dýr-
gripurinn fyrir lítið, bræddur upp til
að mæta þörfum nýrra tíma. Þeir
gripir sem eru til staðar sýna því
hugsanlega aðeins brot af því ríki-
dæmi, sem var skapað á þessum
vettvangi - en það brot er engu að
síður vel heimsóknarinnar virði.
Eiríkur Þorláksson
Skemmtikvöld
slagjverksmanna
TROMMUTÓNAR
L o f t k a s t a 1 i n n
RúRek ’96
„Bítslag", slagverksveisla í Loft-
kastalanum. Fram komu meðal ann-
arra Tríó Péturs Östlunds, Gulla
Briem dúettinn, Guðmundur Stein-
grímsson, Þorsteinn Eiríksson,
Skapti Ólafsson, Jóhann Björleifs-
son, Ólafur Hólm, Einar Valur Schev-
ing, Steingrímur Guðmundsson og
Tala, Halli úr Botnleðju, Addi úr
Stolíu, Halli Gulli, Bububandið og
Þórhallur Skúlason.
ÞAÐ VAR vel til fundið hjá að-
standendum RúRek ’96 að halda
sérstaka trommuveislu því þó lítið
hafi verið um eiginlega tónlist í
Loftkastalanum á miðvikudagskvöld
var þeim mun meira gaman. Það var
reyndar sérkennilegt að sitja og
hlusta á trommur sem hljóðfæri fyr-
ir fætur en ekki heila.
Upphaf „Bítslags” var sláttur á
frumstæðar trumbur og segja má
að komið hafi verið víða við, allt frá
frumskógatrommum í tölvuvædda
techno-tóna, með viðkomu í flest þar
á milli. Djasstónlist og ýmis afbrigði
hennar voru áberandi, þannig flutti
tríó Gulla Briem fönkbræðing, skil-
getið afkvæmi djassins, og fór á
kostum, ekki síst þegar fjórir fimmtu
Mezzoforte voru komnir á sviðið og
léku af fingrum fram af krafti og
spilagleði. Bráðskemmtilegur
skammtur sem hefði mátt vera
stærri.
Rokkbræðurnir Halli og Addi, úr
hafnfirsku eðalsveitunum Botnleðju
og Stolíu, voru og bráðskemmtilegir,
kraftmikir og hæfiiega villtir. Gam-
an er að bera saman spilastíl þeirra
bræðra, Halli óagaður innfallamaður
en Addi aftur á móti þrauthugsaður
og nákvæmur.
Einn af hápunktum kvöldsins var
að sjá þá saman á sviði Guðmund
Steingrímsson, Þorstein Eiríksson,
Steina Krupa, og Skapta Ólafsson,
samtals 205 ára. Þeir Steini og
Skapti kunnu greinilega vel við sig
frammi fyrir áheyrendum sem fögn-
uðu þeim og vel. Guðmundur Stein-
grímsson var tónlistarstjóri og
stjórnaði eins og herforingi á milli
þess sem hann sýndi hvernig á að
spila kraftmikinn djass.
Ekki er gott að segja hveijum
datt í hug að fá Þórhall Skúlason
til að fremja techno, en vissulega
var það skemmtilegt innlegg; Þór-
hallur er í fremstu röð þeirra tónlist-
armanna hér á landi sem beita fyrir
sig tölvum í elektrónískum minimal-
isma. Hans framlag var bráðgott og
taktvisst, en hálfvandræðalegt fram-
lag bassa og slagverksleikara sem
ekki féllu inn í með neinu móti.
Gaman hefði líka verið að fá að
heyra eitthvað frá fimum jungle-
manni eða drum ’n’ bass, þar sem
takturinn er kominn yfír 160 slög á
mínútu. Næst á dagskrá var enn
trommuleikaratríó og svo kom rúsín-
an í pylsuendanum, Tríó Péturs Öst-
lunds. Þeir félagar hafa haft í nógu
að snúast á þessari útvarpshátíð
djassunnenda en hljómuðu ferskir,
sérstaklega í Túnisnótt, þá komnir
vel í gang.
Árni Matthíasson
Kardemommubærinn á ný
UM HELGINA hefjast á ný sýn-
ingar á Kardemommubænum.
Kardemommubærinn var frum-
sýndur í fimmta sinn í Þjóðleik-
húsinu á liðnu leikári og sýndur
alls 67 sinnum fyrir fullu húsi.
Fyrirhugað er að sýna verkið
eitthvað fram eftir hausti en
sýningafjöldi er takmarkaður.
Fyrsta sýning á Kardemommu-
bænum er sunnudaginn 29. sept-
ember.
Hulda Valtýsdóttir þýddi leik-
verkið og Kristján frá Djúpalæk
söngtextana. Lcikmynd annast
Finnur Arnar Arnarsson, Guð-
rún Auðunsdóttir búninga og
Katrín Þorvaldsdóttir dýra-
gervi. Búningar og leikmynd eru
byggð á hugmyndum Thorbjörns
Egners. Um lýsingu sér Björn
Bergsteinn Guðmundsson, um
dansa þær Agens Kristjónsdóttir
og Kolbrún Halldórsdóttir,
hljóðstjórn Sveinn Kjartansson
en tónlistar- og hljómsveitar-
stjórn er í höndum Jóhanns G.
Jóhannssonar. Leikstjóri Karde-
mommubæjarins er Kolbrún
Halldórsdóttir.
Dagskrá Norrænna músíkdaga
96 fímmtudaginn 26. september
er eftirfarandi;
Norræna húsið kl. 12.30.
Snorri Vigfús Birgisson, píanó,
Þórhallur Birgisson, fíðla, Steef
van Osterhout, slagverk.
Listasafn íslands kl. 21.
Trio Nordica / Áshildur Haralds-
dóttir, flauta.
Villimaiinleg
veisla
í DAG eru 200 ár liðin frá því gam-
ansagan, Jakob forlagasinni og
meistari hans, eftir franska rithöf-
undinn Denis Diderot kom fyrst á
prent en þá voru tólf ár liðin frá því
höfundurinn varð bráðkvaddur yfír
gómsætum eftirrétti á heimili sínu
í París. Bókin kemur út hjá Máli og
menningu í haust í þýðingu Friðriks
Rafnssonar
Diderot lifði það þó að fá viðbrögð
við sögunni. Hann las upp drög að
henni fyrir vini sína í París haustið
1771 og birti hana síðan á árunum
1778 til 1780 sem framhaldssögu í
tímaritinu Corréspondance litlérnire,
riti sem var ritstýrt af Grimm, vini
Diderots, og gefíð út handskrifað í
tuttugu eintökum og dreift til tignar-
manna í Evrópu, einkum í þýsku
furstadæmunum. Þar lásu skáldjöfr-
ar á borð við Schiller og Goethe
söguna sér til mikillar skemmtunar.
Þeir áttu sinn þátt í því að hún
glataðist ekki því á þessum tíma var
loft svo lævi blandið í Frakklandi
að hættulegt var að birta djarfa
sögu þar, auk þess sem prentarar
voru undir ströngu eftirliti.
Fræg eru orð Goethes um söguna
þegar hann í bréfi til vinar síns þakk-
aði guði fyrir að hafa enn heilsu til
að „háma í sig slík veisluföng í einu
lagi á sex klukkustundum“ og kall-
aði söguna „villimannlega veislu,
unaðslega veislu’*.