Morgunblaðið - 02.10.1996, Blaðsíða 8

8 MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
I’M in love with your fish, mr. Pálsson . . .
Nýr framhaldsskóli í einkaeigu stofnaður í Reykjavík
Hægt verði að ljúka
stúdentsprófi á 2 árum
STOFNAÐUR hefur verið nýr
framhaldsskóli í Reykjavík og
nefnist hann Hraðbraut. Skólinn
hefur enn ekki tekið til starfa, og
hvort og hvenær það verður fer
eftir undirtektum á kynningar-
fundi sem haldinn verður í Odda í
Háskóla íslands á laugardaginn.
6-8 vikna sumarfrí
og mikil heimavinna
Það er Ólafur Haukur Johnson,
skólastjóri Hraðlestrarskólans,
sem hefur forgöngu um stofnun
nýja skólans. Nám til stúdents-
prófs á Hraðbraut á að taka tvö
ár, eða helmingi styttri tíma en í
venjulegum framhaldsskólum.
Sumarfrí verður aðeins 6-8 vikur
í skólanum og heimavinna mikil.
Kennslustundir á viku verða jafn
margar og í öðrum framhaldsskól-
um. Ólafur segir að þótt námstími
í heild verði styttri en venja er
verði að öllu leyti farið eftir náms-
skrá menntamálaráðuneytis og
ekki slakað á neinum kröfum.
Umsóknir um skólavist verða
metnar á grundvelli einkunna úr
grunnskóla. Ljóst er að skólagjöld
verða í nýja skólanum, en Ólafur
segir að upphæð þeirra fari eftir
því hversu mikinn stuðning skól-
inn fái frá menntamálaráðuneyt-
inu. Hann vonast til þess að fyrir-
tæki muni styrkja efnilega en
efnalitla nemendur til náms í skól-
anum.
Skýrist um áramót
Ólafur hefur kynnt Birni Bjarna-
syni menntamálaráðherra hug-
myndir sínar. Björn segir að engin
afstaða verði tekin til málsins fyrr
en reglugerð um framkvæmd
nýrra framhaldsskólalaga verði til-
búin, en stefnt er að því að það
verði um áramót.
Gæslan fær vatnslitamynd
frá danska sjóhemum
LANDHELGISGÆSLUNNI var
afhent gjöf frá danska sjóhern-
um á laugardaginn í tilefni af
70 ára afmæli Landhelgisgæsl-
unnar í sumar.
Axel Fiedler, flotaforingi í
danska sjóhernum, sem var
staddur hér á landi í tengslum
við siglingu Friðriks krónprins
Danmerkur með eftirlitsskipinu
Vædderen, afhenti Hafsteini
Hafsteinssyni, forstjóra Land-
helgisgæslunnar, afmælisgjöf-
ina. Hún er vatnslitamynd af
eftirlitsskipinu Triton við
strendur Grænlands.
Að sögn Hafsteins koma
dönsku eftirlitsskipin reglulega
við hér við Iand þegar þau eru
að störfum á svæðinu í kringum
Grænland og Færeyjar. Þá eru
oft haldnar sameiginlegar
björgunaræfingar og segir
hann samstarfið við Dani í alla
staði gott.
Morgunblaðið/Þorkell
AXEL Fiedler, flotaforingi í danska sjóhernum, lengst til hægri,
afhendir Hafsteini Hafsteinssyni, forstjóra Landhelgisgæslunnar,
vatnslitamynd af eftirlitsskipinu Triton við Grænlandsstrendur. Á
milli þeirra stendur Kai Raseh Larsen, skipherra á Vædderen.
Varðveisla náttúruauðlinda
Sjálfbær nýt-
ing tryggð
með einkaeign
Julian Morris
VIÐ viljum nú helst
kalla þetta mark-
aðshyggju- eða
fijálshyggjustofnun, vilj-
um ekki láta bendla okkur
allt of mikið við ýmis hefð-
bundin stefnumál hægri-
manna í félagsmálum eins
og t.d. áherslu á lög og
reglu,“ segir Morris. „Við
erum mjög upptekin af því
að auka frelsi í samskipt-
um manna, viljum að ein-
staklingar fái aukið frelsi
til að semja sin í milli.
Við höfum séð að mikill
árangur hefur náðst í að
draga úr ríkisafskiptum
af lífi fólks, einkum má
benda á að afskiptin af
verðlagsmálum hafa
minnkað. Fyrsta plaggið
sem IEA sendi frá sér var
reyndar um verðlagsmálin og þar
var lagt til að verðlagshömlur yrðu
afnumdar. Svo fór að lokum að
þessi stefna varð ofan á.
Á sjöunda og áttunda áratugn-
um barðist IEA fyrir einkavæð-
ingu í atvinnulífinu en stjórnir
Verkamannaflokksins og Ihalds-
flokksins þjóðnýttu heilar greinar
sem voru því reknar með afskap-
lega óhagkvæmum hætti. Skrif-
finnskan var ailsráðandi, beitt var
miklum niðurgreiðslum og skatt-
greiðendur urðu því oft að bera
þungar byrðar vegna þjóðnýting-
arinnar. Einkavæðing hefur skilað
stórbættum rekstri og aukinni
hagkvæmni, bættri þjónustu og
að sjálfsögðu minni útgjöldum
skattgreiðenda.
IEA hefur á síðari árum breikk-
að starfssviðið, þar er nú fjallað
um umhverfismál, heilbrigðis-
stefnu og menntun. Ég vinn að
umhverfismálunum þar sem lögð
er áhersla á að finna önnur ráð
gegn mengun en ströng lög og
reglugerðir.
Við höfum mikinn áhuga á því
að einkaeignarréttinum sé beitt til
að vernda umhverfið og höfum
kannað hvernig „eignarréttur" á
fílum og nashyrningum getur
valdið því að dýrategundin haldi
velli vegna þess að samfélagið á
staðnum, fólkið sem best þekkir
til aðstæðna, fær með einkaeign
á nýtingarréttinum hvatningu til
að ganga ekki of nærri stofninum.
Þegar ríkisvaldið fer með eign-
arréttinn á tegundinni líta þeir sem
búa næst dýrunum oft á tilvist
þeirra sem kostnaðar-
auka vegna þess að
þau traðka stundum
á ökrunum og valda
ýmsu öðru tjóni. Fái
grannar dýranna hins
vegar réttinn til að hagnast á
þeim, t.d. með því að fá einkaleyfi
á að selja auðugum Vestur-
landabúum veiðileyfi, verður
hvatningin til að varðveita lág-
marksstærð stofnanna langtum
meiri en ella.
Við höfum gefið út tvö rit um
þessi efni. Annað var um jarðnæði
og baráttu gegn eyðingu þess.
Landfræðingar og embættismenn
Sameinuðu þjóðanna hafa hneigst
til þess að líta svo á að eyðingin
stafaði af fátækt.
Ég kannaði ýmsar vísbendingar
sem benda til þess að raunverulega
ástæðan væri miklu fremur að
fólk á tilteknu svæði fær ekki leng-
ur að stjórna eigin lífi. Strax og
það fær traustan eignarrétt á jarð-
næði sínu aukast mjög líkurnar á
því að fólkið fari að kaupa sér það
sem þarf til að bæta jarðveginn,
fjárfesta í framtíðinni. Ovissan um
► Efnahagsmálastofnunin
(IEA) í London tók til starfa
árið 1955 og var markmið henn-
ar frá upphafi að sfuðla að
auknu frelsi í efnahags- og at-
vinnulífi. Er Margaret Thatcher
tók við stjórnartaumunum í
Bretlandi 1979 varð vegur IEA
meiri en verið hafði enda frjáls-
hyggju og einkavæðingu þá
mjög hampað.
Julian Morris er 27 ára gam-
all, menntaður í hagfræði og
er forstöðumaður umhverfis-
sviðs hjá IEA. Morris er meðal
fyrirlesara á ráðstefnu á sviði
umhverfisréttar um mengun
sjávar sem Islandsdeild sam-
taka evrópskra laganema
(ELSA) heldur þessa dagana í
Reykjavík. Hann flutti einnig
erindi á fundi Heimdallar, fé-
lags ungra sjálfstæðismanna í
Reykjavík, á mánudag.
eignarréttinn dró úr áhuganum á
að ijárfesta og þess vegna var
allt látið drabbast niður.
Við gáfum einnig nýlega út rit
um auðlindir sjávarins, þar er fjall-
að um eignarrétt á auðlindunum.
Því er lýst hvernig japanskir fiski-
menn sem stunda strandveiðar
fara mun betur með auðlindina en
t.d. evrópskir sjómenn en Evrópu-
sambandið hefur yfirumsjón með
stjórnun á megninu af veiðum
hinna síðarnefndu.
Við höfum einnig velt fyrir
okkur hvalveiðum. Oheftar hval-
veiðar voru stundaðar í heiminum
fram á fjórða áratuginn og eina
leiðin til að eignast
hval var að drepa
hann. Síðan hafa
menn beitt ýmsum
aðferðum til að draga
úr sókn í stofnana,
gerðir hafa verið alþjóðasamning-
ar og stofnað alþjóðlegt hvalveiði-
ráð. Hefðbundnum hvalveiðiþjóð-
um finnst núna að andstæðingar
hvalveiða séu búnir að leggja ráð-
ið undir sig.
Sjálfur myndi ég ekki leggja til
að menn fengju að drepa hvali að
vild en ég vildi að komið yrði á
eignarrétti á hvölum, að einstakl-
ingar eða fyrirtæki gætu með viss-
um hætti „átt“ sína eigin hvali.
Það er til tækni sem hægt væri
að nota til að kortleggja hvaiafjöl-
skyldur með DNA-könnunum og
jafnvel koma fyrir merkjum á
hveiju einstöku dýri þegar um
væri að ræða sjaldgæfar hvalateg-
undir. Sá sem hefði þannig ráð-
stöfunarrétt yfir hvalafjölskyldu
gæti t.d. drepið eitt af dýrunum
en látið hin lifa til að tryggja við-
komuna. Það væri óskynsamlegt
að drepa öll dýrin.“
Koma þyrfti á
eignarrétti á
hvölum