Morgunblaðið - 27.11.1996, Page 12

12 MIÐVIKUDAGUR 27. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Valdimar Kristinsson
HÆTT er við að fjöldi hrossa fari í fyrsta sinn yfir áttatíu þúsund á þessu ári. Utlit er fyrir litla sem enga haustslátrun fullorðinna
hrossa en talið er að um þrjú þúsund hross bíði slátrunar.
Þrengir að
hjá hrossa-
bændum
Blikur eru á lofti í hrossarækt eftir að mark-
aður fyrir hrossakjöt í Japan hrundi þegar
upp kom þar skæð bakteríusýking. Valdi-
mar Kristinsson kannaði hveijir eru mögu-
leikar á útflutningi hrossakjöts um þessar
mundir og hvaða áhrif þetta markaðshrun
hafí á fjölgun hrossa og ástand beitarmála.
OHÓFLEGUR fjöldi hrossa
í landinu hefur á síðustu
árum valdið áhyggjum
þótt heldur hafi dregið
úr fjölgun. Á milli áranna ’94 og ’95
fækkaði hrossum um 315 sem þykja
góð tíðindi. Stærstan þátt í þessari
þróun er að rekja til Japansmarkað-
ar sem nú virðist hruninn í bili að
minnsta kosti eftir að upp kom al-
varleg matareitrun þar af völdum
coli-bakteríu. Ekki er Ijóst á þessari
stundu hvert stefnir með útflutning
á hrossakjöti.
Útflutningur til Japans stöðvaðist
alveg fyrst eftir að sýkingin kom
upp og var ekkert seit þangað í einn
mánuð. Síðan hefur farið þangað í
gegnum Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna eitt tonn á mánuði. Ljóst þyk-
ir að haustslátrun á Japansmarkað
verði nær engin en möguleikarnir
sem ekki eru miklir á afsetningu
liggi á innanlandsmarkaði og í frysti
þar sem verð er lágt, innan við tíu
þúsund krónur fyrir hrossið.
Á nýafstöðnum aðalfundi Félags
hrossabænda var bent á að hægt
væri að afsetja fullorðin hross í loð-
dýrafóður þar sem fengjust tvö þús-
und krónur fyrir hrossið. Hjá Kaup-
félagi Skagfirðinga upplýsti Ágúst
Viðarsson að þeir væru tilbúnir að
greiða krónur 5000 fyrir hrossið í
loðdýrafóður. í skýrslu stjórnar F.H.
segir að ekki hafi verið mögulegt
að stefna á útflutning til slátrunar
í Belgíu eða Frakklandi en ef ekki
rættist úr yrði það kannað fyrir
næsta haust.
Markaðurinn góður að ári?
Aron Reynisson hjá S.H. kvaðst
bjartsýnn á að Japansmarkaður yrði
kominn í iag næsta haust. Reynslan
sýndi að þegar slík fár kæmu upp
tæki um ár að ná sömu sölu og var
áður. Benti hann þar á, máli sínu til
stuðnings, kúariðuna í Bretlandi og
ormasýkingu í fiski í Þýskalandi ’92.
í skýrslu F.H. segir ennfremur
að ef Japansmarkaður muni jafna
sig sé vitað um áhuga Japana á að
kanna hversu mikið megi fita hross
án mikiis tilkostnaðar. Eins og
kunnugt er ræðst verð á kjöti á
Japansmarkaði mest af því hversu
vel það er fitusprengt og er talið
að auka megi verðmæti þess veru-
lega með mikilli fítun. Til greina
komi að tvískipta verðlagningu og
greiða hærra verð fyrir kjöt sem er
betur fítusprengt. Vert er að hafa
hugfast þegar rætt er um þennan
markað að aðeins eru tekin sex
vetra hross og eldri og því ekki
hagkvæmt að framleiða hross sér-
staklega fyrir þennan markað.
Greiddar hafa verið um 23 þúsund
krónur fyrir hrossið að meðaltali og
ljóst að hér er aðeins um afsetning-
armarkað að ræða fyrir hross sem
af einhverjum ástæðum nýttust ekki
til reiðar eða folaldseignar.
Þrjú þúsund hross bíða
slátrunar
En það er óvissan sem nagar
menn um þessar mundir. Ólíklegt
er að hægt verði að halda ijölgun
hrossa í skefjum þetta árið. Ekki
er tekið á móti hrossum til slátrun-
ar í sláturhúsum og heyrst hefur
að menn norður í landi hafi grafíð
eldri hross sem afsett voru en ekki
er þar um staðfestar fregnir að
ræða. Þá má ætla að um þijú þús-
und hross, sex vetra og eldri séu á
biðlista eftir slátrun.
Annað áhyggjuefni eru beitar-
málin sem eru nátengd hrossaljölda
og afsetningarmöguleikum.
Undanfarin ár hafa menn keppst
við að lýsa áhyggjum yfir gegndar-
lausri fjölgun hrossa og almennt
verið talið að hámarksfjöldi hrossa
í landinu ætti ekki að fara yfir sjö-
tíu þúsund. Hætt er við að nú fari
ijöldinn í fyrsta skipti yfir áttatíu
þúsunda markið. Að vísu eru nokkuð
skiptar skoðanir um það hversu
mörg hrossin eigi að vera.
Ráðunautar hafa sagt að til að
fullnægja reiðhestarækt innanlands
dugi fjörutíu þúsund hross. Og þá
beinist spurningin að því hvort eða
hversu mikla áherslu eigi að leggja
á hrossarækt sem kjötframleiðslu.
Ætla má að framleiðsla á folalda-
kjöti standi frekar tæpt og hag-
kvæmnin náist með fjöldanum og
hagstæðum aðstæðum eins og til
dæmis víða er í Landeyjum. í erfið-
um árum fýkur hagnaður af folalda-
slátrun út í veður og vind og því
eru efasemdir um arðsemi þessarar
búgreinar. Lauslega má áætla að
15% af stofninum séu nýtt til með-
vitaðrar kjötframleiðslu. Síðan megi
bæta við 10-20% í ómeðvitaða kjöt-
framleiðslu, það er þegar ræktand-
inn teiur sig vera að rækta reið-
hross en er meira eða minna að
rækta hross sem fara eða ættu að
fara í slátrun.
Alvarlegt ástand á þriðja
hundrað jarða
Samfara markaðshruni er nýlokið
forkönnun Landgræðslu ríkisins yfir
landið þar sem kannað var ástand
hrossahaga vítt og breytt um land-
ið. Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins munu eigendur á þriðja
hundrað jarða fá alvarlegar athuga-
semdir um beitarástand. Svipaður
fjöldi mun fá athugasemd um vanda
sem telst auðleysanlegur. Skoðaðar
voru jarðir í fimm sýslum, Árnes-,
Rangárvalla-, Skagafjarðar- og
Austur- og Vestur-Húnavatnssýsl-
um í fyrra og fjórtán sýslum í ár.
Ástandið þótti verst í þeim fimm
sýslum sem skoðaðar voru í fyrra.
Víða staðbundinn vandi
Samkvæmt upplýsingum Land-
græðslunnar ætti að vera næg beit
fyrir 80 þúsund hross í landinu
væri heildarnýtingin jöfn og skyn-
samleg. Þetta þýðir að víða er um
aivarlegan staðbundinn vanda að
ræða, sýnu verstan í Skagafjarðar-
sýslu, en að sama skapi er mest
unnið þar að lausn vandans af hálfu
heimamanna. Landeigendur gera
sér flestir hveijir grein fyrir vandan-
um en finna ekki leið til lausnar.
Aðeins sé um tvær leiðir að velja,
í fyrsta lagi að verða sér úti um
aukið beitiland eða fækka hrossum
í þann fjölda sem jörðin ber. Nú
háttar svo til að margir hestlausir
jarðeigendur vilja ekki hleypa hross-
um inn á lönd sín og svo hitt að
þrátt fyrir Japansmarkaðinn síðustu
árin hafa möguleikar á viðunandi
afsetningu hrossa ekki verið nægj-
aniegir.
Oft hagar þannig til þar sem
ástand er hvað verst að hrossin eru
ekki hæf á Japansmarkað vegna
ormasmits og ónógra holda nema
þá rétt yfir hásumarið.
Ættgöfgin á „kjötmerarnar“
Þá hafa valdið auknum vanda
hugmyndir margra hrossabænda
um reiðhestarækt. Oftsinnis hefur
komið fram að margir kjötframleið-
endur hafi skipt yfir í reiðhestarækt
með því einu að leigja sér vel ætt-
aða fola á „kjötmerarnar“.
Þeir sem dýpst taka í árinni telja
tímaspursmál hvenær hrossabænd-
ur í vanda þurfi að taka gröfina
stóru til að fækka hrossum sínum.
Vissulega er það eitt dapurlegasta
hlutskipti sem bóndi getur hlotið en
kann að vera ill nauðsyn þegar ekki
er hægt að selja kjötið og jarð-
næði, og jafnvel heyfengur, ekki
nægjanlegt til að framfleyta hrossa-
fjöldanum.
Leitað er nú leiða meðal hrossa-
bænda um tímabundna lausn því
vissulega vonast menn til að Japans-
markaður opnist eða einhver nýr
markaður annar. Er samkvæmt heim-
ildum Morgunblaðsins leitað logandi
ljósi að gármunum til að greiða úr
vanda þeirra sem verst eru staddir.
Yrði það þá væntanlega í þeirri mynd
að greidd yrði ákveðin upphæð fyrir
hvert hross sem fellt yrði.
Heldur virðist minna framboð á
sumum svæðum á folöldum til slátr-
unar í haust en oft áður. Fljótt á lit-
ið mætti ætla að það stafaði af meiri
ásetningi en svo virðist þó ekki vera.
Ástæðumar virðast frekar vera að
færri hryssum hafí verið haldið og
einn viðmælandi benti á að hugsan-
lega hefðu margar hryssur misst fóst-
ur í októberhretinu í fyrra.
Eftir gjöfult ár hvað heyskap og
grassprettu viðkemur má kannski
segja að menn séu betur búnir en
oft áður til að taka við auknum
fjölda hrossa á vetrarfóður. Vetur
gekk hinsvegar snemma í garð og
víða löngu farið að gefa hrossum.
Má því ætla að mikil hey fari í að
fóðra þá mörgu munna sem settir
verða á.
Kleppjárns-
reykjaskóli
lokaður í
tvo daga
vegna lúsar
KLEPPJÁRNSREYKJASKÓLI í
Reykholtsdal var lokaður á fimmtu-
dag og föstudag í liðinni viku þar
sem hárlúsar varð vart meðal nem-
enda. Dagheimilinu Hnoðrabóli var
lokað á sama tíma þó ekki hafi
greinst þar lús, en þar eru m.a. börn
af sömu heimilum og í grunnskólan-
um. Kennsla hófst að að nýju í skól-
anum á mánudag og jafnframt var
dagheimilið opnað.
Að sögn Guðlaugs Óskarssonar,
skólastjóra Kleppjárnsreykjaskóla
virðist lokun skólans hafa borið
árangur en ekki hefur fundist lús á
neinum síðan fyrir helgi. Þá fannst
lús á um 10 nemendum af þeim 113
sem stunda þar nám. Lýsnar gerðu
vart við sig í fimm bekkjardeildum
og því var gripið til þess ráðs að
loka skólanum. „Lúsin getur lifað
án næringar í um 60 klukkustundir,
t.d. á stólbökum og í fatahengi.
Besta lausnin var því talin að loka
skólanum og senda börnin til sinna
heimkynna. Það er vel framkvæman-
legt þar sem stór hluti foreldra er
heimavinnandi hér í sveitinni, “ sagði
Guðlaugur.
Lús hefur stungið sér niður tvisv-
ar sinnum í skólanum á undanförn-
um 18 árum að sögn Guðlaugs, en
honum hefur ekki verið lokað áður
af þeim sökum.
Ekki lúsafaraldur
Haraidur Briem, starfandi aðstoð-
arlandlæknir, segir það árlegan við-
burð að lús komi upp einhvers stað-
ar á landinu. „Engar uppplýsingar
hafi borist um að tilfellin séu fieiri
í ár en í fyrra, en við myndum ugg-
laust frétta það ef um lúsafaraldur
væri að ræða.“
------*-»-4----
Borgarráð
Pípugerðin
seld fyrir
96 milljónir
BORGARRÁÐ hefur samþykkt sam-
hljóða sölu á Pípugerðinni hf. fyrir
96 milljónir króna. Kaupendur eru
Sandur ehf. og Byggingarfélag
Gylfa og Gunnars ehf.
Við gildistöku kaupsamnings
greiðast 20 milljónir og hinn 1.
mars 1997, 19 milljónir og aftur
sama upphæð 1. júní 1997, 1. sept-
ember 1997 og 1. desember 1997.
Gert er ráð fyrir að kaupandi taki
yfir rekstur félagsins 1. desember
1996. Samhliða samningnum er gef-
in út viljayfirlýsing um áframhald-
andi viðskipti Reykjavíkurborgar við
félagið á aðlögunartíma.
---------------
Stofnfundur
Hollvinafé-
lags Raunvís-
indadeildar
BOÐAÐ er til stofnfundar Hollvina-
félags Raunvísindadeildar Háskóla
íslands í stofu 101, Odda, fimmtu-
daginn 28. nóvember kl. 17.
Fundurinn hefst með stuttu ávarpi
Þorsteins Vilhjálmssonar, forseta
Raunvísindadeildar; þá verður Holl-
vinafélag Raunvísindadeildar stofn-
að og stjórn kosin, en síðan flytur
Magnús Tumi Guðmundsson, jarð-
eðlisfræðingur, fyrirlestur með lit-
skyggnum um nýafstaðnar náttúru-
hamfarir í Vatnajökli. Fundinum
lýkur um kl. 18.30.