Morgunblaðið - 29.12.1996, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 29. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
HÓPUR aðskilnaðarsinna í Burma eyðileggur eiturlyfjasendingu, sem gerð hefur verið upptæk.
Ognarstj órn eiturs
Eiturlyf eru snar þáttur í efnahagslífí Burma
og heróín helsta útflutningsvaran. Herfor-
ingjastjóm Burma lítur eiturlyfjaviðskiptin
velþóknunaraugum og notar eitrið jafnvel
til að treysta ógnartak sitt á íbúum landsins.
KHUN Sa, fyrrverandi uppreisnarleiðtogi, er nú kominn úr felum
og stundar heróínviðskipti með velþóknun herstjórnar Burma.
EGAR Bill Clinton Banda-
ríkjaforseti var staddur í
Thailandi í lok nóvember
sagði hann að enginn
árangur mundi nást í baráttunni
gegn alþjóðlegu eiturlyfjasmygli og
-sölu fyrr en gagngerar breytingar
ættu sér stað í Burma. Stjórnvöld
í Rangoon hunsa ekki aðeins mann-
réttindi og beita lýðræðishreyfmgu
landsins hörðu, þau taka fullan
þátt í og hjálpa til við að rækta
eiturlyf, flytja þau og selja og koma
ágóðanum í umferð.
Það getur haft alvariegri afleið-
ingar í för með sér að hefja baráttu
gegn eiturlyfjum í Burma, en að
krefjast lýðræðislegri stjórnarhátta.
Burma er nú helsti framleiðandi
eiturlyfja í Suðaustur-Asíu og þar
stunda eiturlyfjabarónar og foringj-
ar skipulagða glæpastarfsemi gríð-
arlegt peningaþvætti.
Andstæðingar pyntaðir
U Saw Lu, leiðtogi hreyfmgar
gegn eiturlyfjum í Wa-héraði í
Burma, var pyntaður eftir að hann
lét bandarísku fíkniefnalögregluna
(DEA) hafa upplýsingar um eitur-
lyfjasmygl á vegum herforingja-
stjórnar Burma, að sögn vikublaðs-
ins The Nation. Samkvæmt DEA
var hann látinn hanga á haus í 56
daga og gefinn 220 volta straum-
ur. Læknir var viðstaddur til að
lífga Lu við þegar hann hné í ómeg-
in vegna pyntinga. Þvagi var hellt
yfir andlit hans og hann barinn
með keðjum þar sem hann lá við
nýtekna gröf. Lu slapp lífs eftir að
Wu-ættbálkurinn hótaði að grípa
til vopna gegn herforingjastjórninni
í hans þágu.
Olöglegur útflutningur eiturlyfja
frá Burma hefur tvöfaldast frá því
að herforingjastjórnin tók völdin
árið 1988. Samkvæmt skýrslum frá
bandaríska sendiráðinu í Rangoon
stækkaði svæðið, sem notað er til
að rækta valmúa, um 2A frá 1987
til 1990. Á ráðstefnu Eiturlyfja-
áætlunar Sameinuðu þjóðanna
(UNDCP) voru lagðar fram banda-
rískar og franskar gervihnatta-
myndir sem sýndu gríðarlega aukn-
ingu í valmúarækt á svæðum undir
beinni stjóm herforingjastjórnar-
innar.
Helmingur heróíns frá Burma
UNDCP greindi frá því á alþjóð-
legu fíkniefnalögregluþingi í nóv-
ember að hagnaður af heróínvið-
skiptum í Asíu væri 63 milljarðar
dollara (um 4.160 milljarðar króna)
á ári. Burma væri langstærsti he-
róínútflytjandinn á svæðinu og það-
an kæmi um helmingur af heróíni
í heiminum.
Heróínið streymir frá Burma og
fíkniefnaféð streymir til baka inn í
landið. „Allt eðlilegt efnahagslíf, ef
nokkur hlutur getur kallast eðlileg-
ur í Burma, er afleiðing peninga-
þvættis fíkniefnagróða,“ sagði
Francois Casanier, sem stundar
rannsóknir á vegum Alþjóðaeitur-
Iyfjaeftirlitsins í París. „Og það er
engin leið að höndla með eiturlyf í
Burma án herforingjastjórnarinn-
ar.“
Bandaríska utanríkisráðuneytið
gerði í mars skýrslu um Burma og
eiturlyf. Þar er bent á að „vanþróað
bankakerfi og skortur á aðgerðum
gegn peningaþvætti hafa skapað
viðskipta- og fjárfestingarumhverfi,
sem ýtir undir að gróði tengdur
eiturlyfjum verði notaður í löglegum
viðskiptum".
Samkvæmt tölum Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins getur stjórn Burma
ekki gert grein fýrir stórum hluta
útgjalda. Sem dæmi má taka að
þótt sjóðir Burma til utanríkisvið-
skipta hafi aðeins verið um 300
milljónir dollara (um 19 milljarðar
króna) á árunum 1991 til 1993
keypti herforingjastjórnin vopn að
andvirði 1,2 milljarða dollara (um
80 milljarða króna) á sama tíma.
í vitnaleiðslum utanríkismála-
nefndar ástralska þingsins í fyrra
kom fram að „æðstu valdamenn
héldu verndarhendi yfir eiturlyfja-
viðskiptunum“. Háttsettir ráða-
menn hefðu persónuleg afskipti af
eiturlyfjaviðskiptum til að skara eld
að eigin köku, hefðu umsjón með
ákveðnum flutningsleiðum og veittu
vernd. Um leið væri það stefna
herforingjastjórnarinnar að afla rík-
inu fjár leynt og ljóst.
Snar þáttur efnahagslífs
í nýrri skýrslu frá bandaríska
sendiráðinu í Rangoon er því lýst
hvernig eiturlyfjapeningar eru
orðnir snar þáttur í efnahagslífi
Burma. Þar segir að helmingur
hagkerfis Burma sé utan laga.
Samkvæmt tölum herforingja-
stjórnarinnar virðist útflutningur
ópíumafurða jafnmikill og löglegur
útflutningur og mörkin milli eitur-
lyfjaviðskipta og löglegra viðskipta
séu smátt og smátt að hverfa.
Fjögurra ára rannsókn Casaniers
og samstarfsmanna hans leiddi í
ljós að Myanmar olíu- og gasfyrir-
tækið væri „helsta leiðin til að
stunda peningaþvætti á tekjum af
heróíni, sem er framleitt og flutt
út undir umsjón hers Burma“. í
skýrslu hans sagði að um reikning
fyrirtækisins í Singapore færu
mörg hundruð milljónir dollara,
þótt fyrirtækið eigi aðeins takmark-
aðar eignir og fjárstreymi þess í
viðskiptum við erlend fyrirtæki
skipti aðeins tugum milljóna.
Bankar falast eftir
fíkniefnagróða
Bankar í Burma falast beinlínis
eftir eiturlyfjapeningum. Að sögn
Bertils Lintners, sérfræðings í eit-
urlyfjaviðskiptum í Burma, tekur
seðlabankinn í Rangoon við illa
fengnu fé eiturlyfjabarónanna og
kemur í umferð gegn 40% hlut.
Segir hann að bankastarfsemi sé
ábatavænleg í Burma um þessar
mundir.
Khun Sa heitir einn atkvæða-
mesti eiturlyfjasmyglari veraldar
og vill fíkniefnalögregla í mörgum
löndum hafa hendur í hári hans.
Khun Sa „gafst upp“ fyrir yfirvöld-
um nýverið, en hans beið ekki
fangaklefi við komuna til Rangoon,
heldur hátíðleg móttaka.
Næstur Khun Sa kemur Lo Hsing
Han, sem mjög hefur látið að sér
kveða í eiturlyfjaviðskiptum. Tengsl
hans hafa einnig verið rakin til
háttsettra embættismanna. Þegar
Steven Law, sonur Los Hsings
Hans, gekk í það heilaga í vor var
ekki hægt að þverfóta fyrir ráðherr-
um og eiturlyfjabarónum, sem
blönduðu geði með ánægju.
í samvinnu við herforingjastjórn-
ina veitist mönnum á borð við Khun
Sa létt að stofna fyrirtæki, sem
þjóna litlum öðrum tilgangi en að
veita þeim skálkaskjól til að koma
eiturlyfjagróðanum í umferð.
Bandaríkjamenn ákærðu Khun
Sa árið 1989 fyrir að smygla heró-
íni að andvirði 350 milljóna dollara
(23,1 milljarðs íslenskra króna) til
Bandaríkjanna á árunum 1986 til
1989. Bandarísk stjórnvöld hafa
boðið herforingjastjórninni í Burma
tvær milljónir dollara (rúmlega 130
milljónir króna) fyrir að framselja
Khun Sa, en því hefur verið hafnað.
Mútur og hótanir
Til sveita er allt gert til þess að
ýta undir aukna valmúarækt. í
flestum þorpum er það fastur liður
í tilverunni að herinn noti mútur
og hafi í hótunum þegar eiturlyf
eru annars vegar. Herstjórnin gerði
vopnahléssamninga við fimmtán
minnihlutahópa árið 1989 og hefur
því alls staðar aðgang að landa-
mærum landsins í fyrsta skipti.
Bændur eru neyddir til að greiða
yfirmönnum í hernum „skatt“ í
peningum og neyðast því að rækta
valmúa, sem þeir fá greitt fyrir, í
stað plantna til lífsviðurværis.
Greiði bændur ekki „skattinn" er
kvikfénaður þeirra gerður upptæk-
ur, fjölskyldumeðlimir teknir í gísl-
ingu eða bændumir sjálfir numdir
á brott og settir í þrælkunarvinnu.
Oft eru ráðamenn í þorpum hand-
teknir og pyntaðir.
Heróín er alls staðar að finna til
sveita. Sölumenn standa á vegum
úti og selja eiturlyf eins og græn-
meti. í borgunum Rangoon og
Mandalay blasir við heróínfár.
Eftir að herforingjastjórnin tók
við 1988 er hægt að fá efnin til
að vinna mjög hreint heróín á af-
skekktustu stöðum í Burma. Heró-
ínflutningar eru að miklu leyti í
höndum hersins. „Heróín er geymt
í stöðvum hersins í Burma og farar-
tæki hersins fylgja flutningabifreið-
um með heróín til þess að farmur-
inn verði ekki skoðaður á leiðinni,"
að því er kom fram í vitnaleiðslum
utanríkismálanefndar ástralska
þingsins.
Neyðarástand í Kachin-ríki
í Kachin-ríki nyrst í Burma hefur
ástandið versnað til muna. Þremur
árum áður en leiðtogar Kachin-
þjóðarbrotsins undirrituðu vopna-
hléssamkomulag við herstjórnina
höfðu þeir hafið herferð gegn
valmúarækt og orðið mikið ágengt.
Eftir að samkomulagið var gert
færðist valmúarækt í aukana á ný
á svæðum þar sem hún hafði dreg-
ist saman um 90%, samkvæmt
skýrslu Sjálfstæðishreyfingar
Kachin.
Eiturlyf hafa að sögn mannrétt-
indasamtaka haft hrikaleg áhrif í
Kachin. Þar er að finna jaðinámur
og þeir, sem vinna í námunum,
mega velja um það hvort þeir fá
borgað í eiturlyíjum frekar en pen-
ingum.
Á valdi eitursins
Allt að því 200 þúsund manns
vinna í námu. Eiturlyfjadyngjur eru
við námurnar og þar sprauta mörg
hundruð manns sig með sömu nál-
inni. Benjamin Min, fyrrverandi
starfsmaður námaráðuneytis her-
stjórnarinnar, sagði að 2A 100 þús-
und námamanna í Hpakant-jaði-
námunni, sem eru alfarið í eigu
herstjórnarinnar, hefðu tekið þann
kostinn að fá greitt fyrir vinnu sína
í eiturlyfjum. Rúmlega 90% eitur-
lyfjafíkla í Kachin eru smituð al-
næmisveirunni og Sameinuðu þjóð-
irnar telja að 60% til 70% af öllum
eiturlyfjasjúklingum, sem nota
sprautur, séu smituð.
Leiðtogar Kachina og óháðir sér-
fræðingar eru þeirrar hyggju að
herinn noti eiturlyf til þess að halda
íbúum Kachin-ríkis í skefjum, til
að hafa stjórn á þeim.
Útbreiðsla alnæmis
líkust sprengingu
Utbreiðsla alnæmis í Burma hef-
ur verið svo hröð undanfarið að líkja
má við sprengingu. Hana má rekja
til þess að margir heróínfíklar eru
um sömu nálina, vændi hefur færst
í aukana, almenningsfræðsla er
nánast engin og læknisþjónusta af
skornum skammti.
Herstjórnin viðurkennir meira að
segja að rúmlega 400 þúsund
manns séu smituð alnæmi í Burma.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin heldur
að sú tala sé nær hálfri milljón, eða
1% þjóðarinnar. Aðrir sérfræðingar
segja raunsærra að ætla að hlutfall-
ið sé 2-4%.
Milljónir manna streyma frá
Burma til nágrannalandanna Thai-
lands, Kína og Indlands og flytja
sjúkdóminn með sér. Greint hefur
verið frá því að mikil fýlgni sé milli
smyglleiða á heróíni frá Burma og
aukinnar útbreiðslu alnæmis í
grannríkjunum. Hlutfall manna,
sem hafa smitast af alnæmisveir-
unni í Indlandi og Kína, er hæst
við landamærin að Burma.
Heróín flæðir
til Bandaríkjanna
Því hefur einnig verið haldið fram
að beint samhengi sé milli aukinnar
heróínframleiðslu í Burma og aukn-
ingar á heróínneyslu í Bandaríkjun-
um á undanförnum fimm árum.
Samkvæmt tölum Bandaríkja-
stjórnar hefur magnið af heróíni,
sem smyglað er inn í Bandaríkin,
tvöfaldast frá því um miðjan síðasta
áratug og sömu sögu er að segja
um neysluna. í New York hefur
sala á heróíni þrefaldast síðan 1989.
Haft er eftir lögreglumanni í San
Francisco að þar sé orðið jafnauð-
velt að verða sér úti um heróín og
að kaupa sígarettupakka. Sam-
kvæmt skýrslu bandaríska utanrík-
isráðuneytisins síðan í mars og við-
tölum við bandaríska embættis-
menn eru 60% þess heróíns, sem
gert er upptækt í Bandaríkjunum,
frá Burma.
Byggt á The Boston Globe, The Christ-
ian Science Monitor og The Nation.