Morgunblaðið - 10.01.1997, Síða 20

20 FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
LEIKENDUM verksins fagnað í leikslok.
í leit að liðinni tíð
LEIKLIST
Lcikfclag Rcykjavíkur á litla
sviöi Borgarlcikhússins
DÓMÍNÓ
Höfundur: Jökull Jakobsson. Leikstjóri: Kristin
Jóhannesdóttir. LeikmjTid og búningar: Stígur
Steinþórsson. Lýsing: Ogmundur Þór Jóhann-
esson. Leikhjjóð: Ólafur Orn Thoroddsen. Leik-
aran Eggert Þorleifsson, EgUl Ólafsson, Guð-
rún Ásmundsdóttir, HaUdóra Geirliarðsdóttir,
Hanna María Karlsdóttir og Margrét Ólafsdótt-
ir. Fimmtudagur 9. janúar.
ÞETTA LEIKRIT Jökuls Jakobssonar er það
verka hans sem hefur helst burði til að teljast
sígilt. Það var því mál til komið að eitthvert
atvinnuleikhúsanna setti það aftur á svið og
stóð það engu þeirra nær en Leikfélagi Reykja-
víkur sem átti heiðurinn af frumuppfærslu
verksins fyrir nær aldarfjórðungi.
Persónur verksins eiga það sameiginlegt
að fortíðin sækir á þær. Verkið snýst um þijár
konur hveija af sinni kynslóð: dóttur, móður,
ömmu. Þær reyna allar að notfæra sér vímu-
gjafa til að skapa mótvægi við veruleikann.
Amman sökkvir sér í fjarlæga fortíð í áfengis-
vímu, dóttirin byggir upp draumalönd ljóð-
rænnar paradísar með hjálp hasspípunnar en
fortíð móðurinnar hefur glatast á „spítalan-
um“ og við pilluát.
Faðirinn stendur á skjön við þessa þrenn-
ingu. Hann þjáist af óendanlegri minnimáttar-
kennd í garð Ijölskyldunnar sem hann mægð-
ist og sjálfsmynd hans ber skaða af. Inn á
þetta heimili er boðinn gestur sem segist vera
æskuvinur húsfreyjunnar. Hann leitar hinna
gömlu góðu daga í minningum hennar en gríp-
ur í tómt; hún kannast ekki við fortíð hans.
Um miðbik leiksins þiggur móðirin úr hendi
gestsins endurminningar og þau byggja upp
sameiginlega fortíð. Dóttirin lýsir fyrir gest-
inum draumaheimi sínum og amman hverfur
aftur til fjarlægrar fortíðar. Eiginmaðurinn
leitar liðinna ánægjustunda með konu sinni
en hún afþakkar afturlitið.
I lokaþættinum bendir höfundur á ný sjón-
arhorn. Frúin hafnar þeirri fortíð sem gestur-
inn bauð henni, hann afþakkar draumsýnir
dótturinnar. Faðirinn gengur inn í hlutverk
gestsins og gestinum er þröngvað inn í hlut-
verk ímyndar _ fortíðarinnar: persónu sjálfs-
morðingjans. í leikslok eru hjónin örþreytt
eftir vel heppnaða veislu, hann býður henni
að ganga inn í upprifjun fyrri tíma en hún
streitist við. Leiknum lýkur á sömu nótum og
hann hófst: ekkert hefur breyst.
Það er erfitt að henda reiður á fléttu leiks-
ins og kannski ástæðulaust að rifja hana upp
en líta má á þetta sem tilraun til að varpa ljósi
á kynngi þessa verks og hvers vegna það er
jafn lífseigt og raun ber vitni. Fortíðin skýtur
upp kollinum í öllum sínum margbreytileika.
Minningamar eru hentar á lofti, þeim kastað
milli persónanna uns einhver færist undan að
grípa og þær verða að engu. Með sífelldum
endurtekningum textabrota og hlutverkaskipt-
um; með nákvæmum fyrirmælum um sviðsbún-
að og hegðun persónanna dregur höfundur upp
viðkvæma mynd sem þolir ekki annað en að
farið sé með hana af fullri virðingu.
Kristínu Jóhannesdóttur hefur verið falið
að setja upp þessa sýningu. Hún hefur tekið
þann kost að vera höfundinum og texta hans
eins trú og auðið er án þess þó að fastnjörva
sig við smáatriði. Hinn prentaði texti verksins
birtist hér allur, enda áhættusamt að draga
eitthvert spilið út úr, því spilaborgin gæti hrun-
ið. Samt skapar Kristín sér ákveðið svigrúm
og nýtir það til fullnustu. Það er aðdáunar-
vert hve sýningin verður ný og fersk í meðför-
um hennar. Hér er lögð mun meiri áhersla á
kómíkina í verkinu en í upphaflegu uppfærsl-
unni. Þar naut kímni höfundar sín að sjálf-
sögðu en hér hefur fjarlægðin við ritunartíma
verksins undirstrikað tilsvör sem upphaflega
gegndu öðrum tilgangi. Leikarar eru valdir
með þetta í huga.
Sviðið er að mestu eins og höfundur sagði
fyrir um en hér gefst líka færi á að undir-
strika skuggana utan hinnar skjannahvítu
leikmyndar sem er frosin í fortíðinni. Hún er
Iýst upp óvægið og Ijósin aðeins deyfð ef
skroppið er til draumalandsins. Búningar und-
irbyggja vel persónusköpun leikaranna í svart-
hvítri sýn. Tónlistin gefur vissum atriðum
svip annars heims og tíma.
Það er greinilegt að leikstjóranum hefur
verið gefinn tími og tækifæri til að vanda
verk sitt. Kristín er þekkt fyrir yfirburða form-
skyn eins og sjá má í kvikmyndum hennar
og hér fær það notið sín í hófstilltum hreyfing-
um leikaranna. Leikurinn er nær fullkominn,
hvert textabrot kemst til skila og nostrað er
við tónfallið.
Hanna María Karlsdóttir slær í gegn í hlut-
verki Margrétar, eiginkonu og móður. Hún
skapar skýra mynd sem er undarleg blanda
af ótrúlegu óöryggi _og sjálfstæðisþörf þess
sem ekkert á. Egill Ólafsson fellur mjög vel
að hlutverki gestsins og forðast að falla í þá
gryfju að leika á gamalkunna takta; besti leik-
ur hans á sviði til þessa. Eggerti Þorleifssyni
tekst að sýna tvær skyldar hliðar eiginmanns-
ins Kristjáns: hina djúpu minnimáttarkennd
og sorg og hið hárbeitta skop. Halldóra Geir-
harðsdóttir fer með erfiðasta hlutverkið: ungl-
inginn Sif. Tímans tönn hefur farið illa með
hippastelpuna en Halldóru og leikstjóranum
tekst með áherslu á napurt háð og hyldjúp
hjartasár að sigla milli skers og báru._ Enn
ein rós í hnappagat Halldóru. Margrét Ólafs-
dóttir er einstaklega skemmtileg í hlutverki
ömmunnar sem lifir föst í liðinni tíð og Guð-
rún Ásmundsdóttir slær á létta strengi í hlut-
verki Soffíu, gestsins sem er boðið í allar veisl-
ur af gömlum vana.
Leikfélagi Reykjavíkur tekst með þessari
uppsetningu að seilast aftur í tímann og taka
sterkasta verk okkar sérstæðasta leikritahöf-
undar og vekja það úr aldarfjórðungslöngum
dvala. Verk verða ekki sígild nema þau eigi
erindi á fjalirnar aftur. Með þessari vönduðu
uppfærslu er sköpuð íslensk klassík.
Sveinn Haraldsson
ÓLAFUR Árni, Rannveig Fríða og Páll P. Pálsson að loknum tónleikum.
TÓNPST
Háskólabíó
VÍNARTÓNLEIKAR
Sinfóníuhljómsveit íslands, Rannveig
Fríða Bragadóttir, Ólafur Arni
Bjarnason, undir stjórn Páls P.
Pálssonar fluttu skemmtitónlist frá
Vínarborg. Fimmtudagurinn 9.
janúar, 1997.
ÞAÐ munu vera 25 ár síðan
svonefndir Vínartónleikar voru
haldnir af Sinfóníuhljómsveit ís-
lands. Að þessu sinni voru söng-
gestimir og stjómandinn heima-
menn og hófust tónleikamir á for-
leiknum að Skáldinu og bóndanum,
eftir Suppé, vinsælu verki sem lifað
hefur sjálfa óperuna, enda þar
margt að heyra sem hægt er að
leika mjög fallega, t.d. upphafstón-
ar lúðranna og sellóeinleikurinn,
sem Talkowsky lék mjög vel. For-
leikurinn í heild var hressilega leik-
inn, sérstaklega þegar túlkaður var
kraftur bóndans og á móti ljóðræn
túlkun á skáldinu.
Rannveig Fríða söng Im Prater
bluhn wieder die Báume, eftir Stolz
(1880-1975). Hann var með þeim
síðustu er fékkst við gerð þeirrar
skemmtitónlistar sem kennd er við
Vín. Ekki var mikið bragð að þessu
söngverki, sem Rannveig Fríða
söng mjög fallega.
A eftir „Trisch, Trasch", polk-
anum fræga eftir Johann Strauss
sem er fullur af skemmtilegum
hljóðfæratilþrifum söng Ólafur
Árni „Dein ist mein ganzes Herz“,
úr Brosandi land eftir Lehár og
gerði það nokkuð vel, enda er hon-
um gefín frábær rödd. Það er ótrú-
legt að nokkuð komi á óvart, þeg-
ar um er að ræða vínartónlist, en
svo var að þessu sinni, er Aquarel-
len-vals, eftir Josef Strauss, var
leikinn. Þrátt fyrir að Jósef hafi
ekki á vaidi sínu eins smellnar tónl-
ínur og bróðir hans Jóhann, er
valsinn mjög vel gerður og var
skemmtilega fluttur. Fyrir hlé lauk
söngþættinum með tvísöng „Wer
hat die Liebe uns ins Herz gesc-
henkt?“ úr Brosandi land eftir Le-
hár, sem hófst á vel leiknum fiðlu-
einleik Guðnýjar Guðmundsdóttur
og söng Ólafur Árni þennan ástar-
söng til bókarinnar sem hann hélt
á og kom fyrir lítið, þótt Rannveig
Fríða reyndi til við hann með brosi
og blíðulátum. Tónleikunum fyrir
hlé lauk með tveimur polkum,
ágætlega fluttum en hins seinni
er að engu getið í efnisskrá.
Eftir hlé var Dónárvalsinn nokk-
uð vel fluttur en stundum með
óhóflegum hraðabreytingum.
Rannveig Fríða söng mjög vel
„Draussen in Sievering", eftir Jo-
hann Strauss og þá brá svo við
að söngur hennar var um of magn-
aður sem ekki gætti í fyrri hlutan-
um. Ef nota á magnara verður það
að vera gert á smekklegri máta
en hér átti sér stað. Ólafur Árni
söng með nokkrum tilþrifum
„Komm Zigany“ eftir Kálmán.
Forleikurinn að Sígaunabaróninum
eftir Johann Strauss er ekki sér-
lega góð tónsmíð þrátt fyrir ein-
staka snjallar tónlínur en í heild
var forleikurinn vel fluttur. Dúett-
inn, „Wer uns getraut", var að
mörgu leyti vel fluttur og sama
má segja um tvö síðustu sönglög-
in, „Als flotter Geist“ úr Sígauna-
baróninum sem Ólafur Árni söng
hressilega og „Lied und Czardas",
eftir Lehár, sem Rannveig Fríða
söng af glæsibrag og var það besta
söngatriði tónleikanna.
Tónleikunum lauk með Rad-
etzky marsinum eftir Johann
Strauss eldri. í heild voru þetta
daufir Vínartónleikar og hefðu
valdið nokkrun vonbrigðum ef
Rannveig Fríða hefði ekki slegið í
gegn, bæði hvað varðar leik og
söng í einu af aukalögunum. Þetta
með mögnunina verður að taka til
athugunar því hún spillti í stað
þess að hjálpa söngvurunum sem
luku tónleikunum með lofsöngnum
til Vínarborgar.
Jón Ásgeirsson.