Morgunblaðið - 16.01.1997, Qupperneq 28

28 FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Forkeppni NordSol
á næstu grösum
Morgunblaðið/Þorkell
HALLDÓR Haraldsson, skólastjóri Tónlistarskólans í Reykjavík,
segir að NordSol sé stórt tækifæri fyrir unga hljóðfæraleikara.
ÍSLENSKA forkeppnin fyrir Tón-
listarkeppni Norðurlanda 1997,
NordSoí, fer fram í Norræna hús-
inu 23. mars næstkomandi og
verður þar valinn fulltrúi íslands
í úrslitakeppninni sem haldin
verður í Þrándheimi dagana
9.-13. júní í sumar. Gjaldgengir
í keppnina eru hljóðfæraleikarar
fæddir 1. janúar 1972 eða síðar
og söngvarar fæddir 1. janúar
1967 eða síðar en umsóknarfrest-
ur er til 31. janúar.
Norræna tónlistarháskólaráðið
hélt NordSol í fyrsta skipti í
Reykjavík haustið 1995 en keppn-
in er framhald Norræna tvíær-
ingsins og Hátíðar ungra nor-
rænna tónlistarmanna. Tilgangur
hennar er að beina sviðsljósinu
að ungum, norrænum einleikur-
um og einsöngvurum í keppni, þar
sem fimm þátttakendur á Norður-
löndum, einn frá hveiju landi,
koma fram á tónleikum, í útvarpi
og sjónvarpi.
í umsókn skal leggja fram út-
fyllt umsóknareyðublað ásamt
upptöku viðkomandi með
leik/söng sínum á hljóðsnældu
eða geislaplötu með verkum að
eigin vali. Dómnefnd mun síðan
velja þrjá umsækjendur til að
halda áfram í forkeppnina, þar
sem hver þeirra mun efna til um
þijátíu mínútna einleiks- eða ein-
söngstónleika.
Urslitakeppni NordSol 1997 fer
að þessu sinni fram í Þrándheimi
og verður einn af hápunktum Ól-
afsdaga, hátíðahalda vegna þús-
und ára afmælis byggðar. Verður
keppninni skipt í tvær umferðir: I
hinni fyrri kemur tónlistarfólkið
annars vegar fram með Sinfóníu-
hljómsveit Þrándheims - hljóð-
TÖNBÖK-
MENNTIR
Nótnabækur
ÞJÓÐLAGA-
ÚTSETNINGAR
Jórunn Viðan Þulu- ogkvæðalög.
ísalög 1996.49 síður. Verð (leiðb.):
2.200 kr.
Sveinbjöm Sveinbjömsson: íslensk
þjóðlög íyrir háa rödd / lága rödd.
Ritstjóri: Ólafur Vignir Albertsson.
Formáli og skýringar: Jón Þórarins-
son. Isalög 1996.65 síður. Verð
(leiðb.): 2.200 kr.
SPURNINGUNNI um hversu
merk, forn eða frumleg íslenzk
þjóðlög eru miðað við þjóðlög ann-
arra þjóða hefur ekki verið svarað.
Varla einu sinni hver eru óyggj-
andi íslenzk þjóðlög. Meðan aðrar
vestrænar þjóðir hafa fyrir löngu
gert sinni tónfyrnd myndarleg
skil, stöndum við frammi fyrir
þeirri dapurlegu staðreynd, að ís-
lenzk þjóðlagaarfleifð er nánast
órannsökuð.
Hirðuleysi þessa eylýðveldis um
tónmenningarlegt upphaf sitt er
með eindæmum. Virðing sú er
1100 ára byggðarafmælisnefnd
sýndi þjóðlagasafnaranum Bjarna
Þorsteinssyni 1974 með því að
endurútgefa hið mikla þrekvirki
hans frá 1909 var því miður
tempruð þeim aumkunarverða
vanmætti, er felst í því að sætta
sig við stafrétta ljósprentun á
frumriti, sem þrátt fyrir meira eða
minna augljósa galla hafði ekki
verið endurskoðað í 65 ár - og
hefur raunar ekki verið enn!
Fræðileg þekking okkar á þjóð-
lögunum er enn á frumstigi, og
þar með öll von um marktækt mat
á gildi þeirra fyrir menningarbú-
skap landsins og þjóðarvitund.
Meginathygli alþýðu beindist
færaleikararnir leika einn þátt úr
konsert en söngvararnir syngja
um fimmtán mínútna langt verk
- og hins vegar á einleiks- eða
einsöngstónleikum. Að því búnu
heltast þrír þátttakendur úr lest-
inni en hinir tveir halda áfram í
seinni umferð, þar sem þeir flytja
einleiksverk eða syngja einsöng
með hljómsveitinni áður en dóm-
nefndin gerir endanlega upp hug
sinn.
Stórt tækifæri
Halldór Haraldsson, skólastjóri
Tónlistarskólans í Reykjavík, sem
ábyrgist framkvæmd NordSol á
íslandi, segir að hér sé um stórt
tækifæri að ræða enda sé mark-
mið keppninnar að hjálpa ungu
tónlistarfólki að hasla sér völl sem
einleikarar. „Fólk gerir sér ef til
lengst af að kveðskap; lagið þótti
aðeins miðill textans, ekki meir -
og sízt af öllu öfugt. Það hvarflaði
þannig sjaldan að góðskáldum
þjóðernisvakningar 19. aldar að
yrkja við þjóðlög; frekar urðu
dönsk og þýzk samtímalög fyrir
valinu. Þjóðlögin voru að vísu til
staðar, einhvers staðar utarlega í
týru lýsislampans, en varla sem
áþreifanleg stærð í vitund fólks,
frekar en illnýtanleg landflæmi
milli búhéraða, er sum hlutu fyrst
heiti á síðustu áratugum, líkt og
Tröllaskagi. Ef undan er skilinn
doðrantur séra Bjarna, sem varla
getur talizt handhægur til almenn-
ingsnota í dag, er fátt um sæmi-
lega yfirgripsmikil þjóðlagasöfn,
og raunar furða, að engum skuli
enn hafa dottið í hug að safna
ijómanum saman á einum stað,
þó ekki væri nema undirleikslaust
- segjum 50-60 lög - og gefa út
á prenti.
Þegar þetta er haft í huga, og
það með, að hið löngu ófáanlega
35 laga hefti Engelar Lund og
Ferdinands Rauter frá 1960 er
e.t.v. stærsta íslenzka þjóðlaga-
safnið frá upphafi sem útsett hef-
ur verið fyrir eina söngrödd og
píanó, þá _er ljóst, að ofangreindar
útgáfur ísalaga á útsetningum
Jórunnar Viðar og Sveinbjarnar
Sveinbjarnarsonar eru kærkomin
búbót.
„Sveinbirna“ kom síðast út
1949 og er sú útgáfa nú illfáan-
leg, en birtist nú aftur í upphaf-
vill ekki grein fyrir því hvað þessi
keppni er á háu plani en þátttak-
endur í úrslitakeppninni eiga að
vera vel frambærilegir á alþjóða-
vettvangi.“
Kveðst hann vita til þess að
vegsemd fimmmenninganna sem
tóku þátt í keppninni hér á landi
1995 hafi vaxið í kjölfar hennar
og atvinnutækifærum fjölgað. Er
skemmst að minnast þess að sigur-
vegarinn, finnski píanóleikarinn
Henri Sigfridsson, kom fram sem
einleikari á tónleikum Sinfóníu-
hljómsveitar íslands á síðasta ári.
Þá segir Halldór að tónlistar-
fólk öðlist ómetanlega reynslu við
að taka þátt í keppni sem þess-
ari, sjálfstraustið aukist, það
kynnist öðru fólki og, kannski
umfram allt, skemmti sér kon-
unglega.
legri mynd auk sérstaks heftis
fyrir háa rödd, s.s. sópran og ten-
ór. Hin 8 lög úr safni Jórunnar
frá 8. áratug (gefín út af ITM)
birtast nú í þrisvar sinnum stærri
bók, þ.e. 24 lög alls. Er framtakið
eflaust ekki sízt sprottið af auk-
inni viðfangsefnaþurrð hinna sí-
fjölgandi söngnemenda landsins,
og vera má, ef áfram heldur sem
horfír, að senn taki að grisjast
lausblaðafarganið sem söngvarar
og undirleikarar hafa til þessa
þurft að burðast með úr öllum
áttum.
Hver er barn síns tíma og um-
hverfís. Séra Bjarni hefur orðið
uppvís að því að hafa „lagfært“
ýmislegt úr frumheimildum sínum
sem honum þótti ósennilegt, frum-
stætt eða ómúsíkalskt, sem aldrei
yrði hróflað við í dag - þó að
honum (og ugglaust flestum ís-
lenzkum samtíðarmönnum hans)
hafí ekki þótt það nema sjálfsagt.
Mozart endurorkestraði Messías
Hándels í samræmi við smekk síns
tíðaranda, og J.S. Bach hljómsetti
módöl endurreisnarsálmalög undir
merkjum dúrs og molls. Eins og
Jón Þórarinsson bendir á í ágætum
skýringum við einstök lög í Svein-
bjarnarheftinu, urðu þau og örlög
frýgísku og lýdísku þjóðlaganna í
meðförum Sveinbjarnar, s.s. að
verða knúin inn fyrir kvíar tónalít-
etsins. En um leið ber að muna,
að vísindaleg þjóðlagasöfnun var
þá að slíta barnsskónum, og menn
eins og Bartók og Kodály enn
Brimog
bergvatn
Sólarskáldið
nírætt
GUÐMUNDUR INGI
Kristjánsson skáld og
bóndi á Kirkjubóli í
Bjarnardal í Önund-
arfírði varð níræður
í gær. í samtali við
Morgunblaðið sagði
hann að hljóðið væri
gott í fólki þennan
dag. „Það er gott og
fallegt veður enda
hefur tíðin verið
góð.“
Guðmundur Ingi
stundaði nám við al-
þýðuskólann á Laug-
um og tók próf frá
Samvinnuskólanum
árið 1932. Hann hef-
ur síðan verið bóndi á Kirkjubóli
en jafnframt kennari í Mosavalla-
skólahverfi.
Guðmundur Ingi hefur tekið
virkan þátt í stjórnmála- og félags-
málastarfi fyrir vestan og sagði
hann að það væri gaman að minn-
ast þeirra tíma þegar hann var í
framboði til Alþingis fyrir Fram-
sóknarflokkinn. „Eg fylgist nú
ekki mikið með pólitíkinni núna,
ekki nema því sem sagt er um
hana í útvarpi og sjónvarpi. Mér
heyrist þetta vera þokkaleg við-
leitni hjá mönnum.“
Fyrsta bók Guðmundar Inga
kom út árið 1938. „Ég hafði verið
að lesa upp ljóðin mín í héraðinu
um nokkurt skeið og hafði fengið
góðar undirtektir,“ sagði Guð-
mundur Ingi. „Svo fóru menn að
biðja mig um að gefa þetta út og
það varð að ráði. Síðan leið ekki
á löngu þar til ég var kominn inn
á fjárlög sem skáld og þar hef ég
verið síðan. Ber að þakka það
mjög.“
ekki komnir fram á sjónarsviðið.
Sveinbirni verður því margt fyrir-
gefið, þó að „salon“-blærinn sem
er yfir mörgum þjóðlagaútsetning-
um hans þyki nú svolítið úr sér
genginn og jafnvel broslegur á
köflum. Er hætt við, að meðvitað-
ur nútímaflytjandi seilist þar frek-
ar eftir andblæ aldamótanna og
alþjóðlegum rómantískum stíl ís-
lenzks tónskálds í Edinborg, frem-
ur en eftir þjóðlegum uppruna, auk
þess sem þjóðerni margra laga er
umdeilanlegt og eitt (skv. Jóni)
að líkindum frumsamið af Svein-
birni sjálfum, nefnilega perlan
Sofðu unga ástin mín.
Öllu ferskar blæs af útsetning-
um Jórunnar Viðar. Tilfínning
hennar fyrir íslenzkum sérkennum
í þulu- og kvæðalögunum er aug-
ljóslega næmari en Sveinbjarnar.
Það má kannski færa til marks
um aukna þjóðarvitund á þeirri
hálfu öld sem á milli er liðin, að
hér verður ólíkt minna vart við
tilhneigingu til að gera forna
bændatónmennt „húshæfa" út frá
forsendum klassískrar heims-
menningar. Forneskjulegar kirkju-
tóntegundir og hvasst óreglulegt
hryntak fá hjá Jórunni að koma
til dyra eins og þau eru klædd,
og aukreitis skraut er hvergi að
fínna. Öðru nær. Útsetningar Jór-
unnar eru stúdía í galdri innblásins
einfaldleika. Hrynþungar sem
brim - en um leið tærar sem ís-
lenzkt bergvatn.
Uppsetning og frágangur eru
að venju undantekningarlítið til
fyrirmyndar. Ef nefna ætti eitt-
hvað athugavert, væri það í mesta
lagi smáatriði eins og fullþunn
taktstrik, eða þá bindibogaendar
sem stefna á innhverfa tónhaus-
vanga í stað úthverfra, eins og
hefð segir til um.
Ríkarður Ö. Pálsson
Sól hefur komið fyrir
í öllum titlum bóka
Guðmundar Inga en
þær heita Sólstafir
(1938), Sólbráð
(1945), Sóldögg
(1958), Sólborgir
(1963), Sólfar (1981)
og heildarsafn ljóða
hans, Sóldagar (1993).
„Ég var að lesa kvæðin
mín í Súðavík og þar
var Rósa Blöndal á
meðal hlustenda. Eftir
lesturinn kom hún til
mín og sagði að það
væri mikil sól í ljóðun-
um mínum. Þetta var
áður en ég gaf út aðra
bók mína en síðan hef ég haft
orðið sól í öllum titlum bóka
minna.
Annars má heita að ég sé hætt-
ur að yrkja. Það er að minnsta
kosti orðið ansi stirt um það og
hefur verið síðustu misseri.“
Guðmundur Ingi segist hafa
fylgst sæmilega með skáldskap
yngri manna. „Fijálsa formið heill-
aði mig aldrei sérstaklega. Skáld-
skapurinn nú til dags er misjafn
eins og hann hefur alltaf verið.“
Til þín,
Guðmund-
ur Ing'i,
90ára
VINIR og velunnarar Guð-
mundar Inga Kristjánssonar
gangast fyrir menningarhátíð
honum til heiðurs á laugar-
daginn klukkan 16 að Núpi
í Dýrafirði.
Dagskráin hefst á því að
Guðmundur Steinar Björg-
mundsson flytur afmælis-
barninu kveðju sveitunga
hans, síðan taka við veislu-
stjórar sem verða Valdemar
Gíslason og Rósa B. Þor-
steinsdóttir.
Kristján Bersi Ólafsson,
Hafnarfírði, flytur Guðmundi
Inga ávarp, tvær ungar stúlk-
ur frá Isafirði syngja tvö lög
við ljóð hans, Sunnukórinn á
ísafírði syngur þijú lög,
Sveinbjörn Jónsson frá Súg-
andafirði og dætur hans Jóna
og Berglind flytja tvö lög eft-
ir Sveinbjörn, við ljóð Guð-
mundar Inga og Jónas Tóm-
asson tónskáld á ísafirði flyt-
ur frumort stef. Ari Teitsson
formaður Búnaðarsamtaka
íslands flytur ávarp, kvartett-
ar frá Súgundafirði og
ísafírði syngja nokkur lög,
Guðmundur Grétar formaður
Búnaðarsambands Vest-
fjarða flytur kveðju og Ey-
steinn Gíslason, Skáleyjum,
og Birkir Friðbertsson , Súg-
andafirði, flytja Guðmundi
Inga ljóð.
Leikfélag Flateyrar leikles
nokkur ljóð Guðmundar Inga.
Feðgamir Brynjólfur Árna-
son og Árni Brynjólfsson
flytja gamlan þorrabrag eftir
afmælisbarnið og Jón Jens
Kristjánsson flytur Ijóð.
Síðast ætla sveitungar
Guðmundar Inga Kristjáns-
sonar að syngja ljóðið Önund-
arfjörður við lag Brynjólfs
Árnasonar.
Á eftir verður boðið upp á
kaffi.
Guðmundur Ingi
Kristjánsson