Morgunblaðið - 30.01.1997, Blaðsíða 27

26 FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 1997 27
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SAMKEPPNIOG
SÉRFRÆÐIN GAR
SAMKEPPNISRÁÐ finnur samningi Tryggingastofnun-
ar ríkisins og Læknafélags Reykjavíkur fjölmargt til
foráttu: Hann hafi skaðleg áhrif á samkeppni og brjóti
gegn ákvæðum samkeppnislaga. Úrskurður ráðsins kemur
í kjölfar erindis frá Félagi ungra lækna, sem taldi ákvæði
samningsins hindra aðgang nýrra sérfræðinga að samn-
ingnum og mismuna þeim freklega. Unglæknar sögðu að
samningurinn veitti félögum Læknafélags Reykjavíkur
einkarétt á að selja þjónustu sína til Tryggingastofnunar
- og styrkti á þann veg markaðsyfirráð þeirra.
Samkeppnisráð telur það ekki samrýmast samkeppnis-
lögum að byggja synjun um aðgang að samningi Trygg-
ingastofnunar um sérfræðilæknishjálp á mati stofnunar-
innar á þörf fyrir þjónustu í viðkomandi sérgrein. Ráðið
beinir þeim tilmælum til samningsaðila að breyta ákvæðum
samningsins í þá veru að einkaréttur Læknafélags Reykja-
víkur verði afnuminn. Ráðið telur samninginn og fela í
sér ólögmæt verðsamráð - og það brjóti gegn ákvæðum
samkeppnislaga að banna félagsmönnum Læknafélagsins
að taka að sér læknisstörf fyrir minna endurgjald en gjald-
skrá félagsins tíundar.
Samkeppnisráð veitir umræddri gjaldskrá og viðkom-
andi samningsákvæðum undanþágu á þeim forsendum,
að hún sé réttlætanleg þar sem draga myndi úr skilvirkni
heilbrigðiskerfisins ef Tryggingastofnun þyrfti að semja
við hvern einstakan lækni um þjónustu og verð fyrir hana,
svo og að teknu tilliti til ástæðna er varða almannaheill.
Ráðið getur þess í úrskurði sínum að gjaldskráin sé há-
marksgjaldskrá.
Mikilvægt er fyrir skattgreiðendur að fyrra fyrirkomu-
lag, sem fól í sér óheft útstreymi fjár úr ríkissjóði fyrir
sérfræðikostnað, verði ekki tekið upp aftur. Á hinn bóginn
er erfitt að mismuna sérfræðingum að þessu leyti - eða
torvelda endurnýjun í sérfræðiþjónustu. Úrskurður sam-
keppnisráðs hlýtur að leiða til þess að heilbrigðisyfirvöld
og læknar leiti nýrra leiða til þess að ná þessum markmið-
um báðum.
AÐHALDí ÞÁGU
NEYTENDA
FLUGLEIÐIR hf. hafa á undanförnum árum, auk þess
að vera ráðandi aðili í loftsamgöngum til og frá land-
inu, haslað sér völl í ferðaskrifstofurekstri og ráða sí-
stækkandi hluta markaðarins í sölu utanlandsferða til
íslendinga, jafnt og sölu íslandsferða á erlendum mörkuð-
um.
Slík staða eins fyrirtækis á innanlandsmarkaði getur
haft neikvæð áhrif á samkeppni og hagsmuni neytenda -
þótt það sé heldur engan veginn sjálfgefið. Það er með
hliðsjón af þessu, sem Samkeppnisstofnun hefur sett níú
skilyrði fyrir yfirtöku Flugleiða á Ferðaskrifstofu íslands,
en félagið á nú þegar þriðjung í ferðaskrifstofunni og
hyggst nýta sér kauprétt að afgangi hlutafjárins.
Á meðal skilyrða Samkeppnisstofnunar er að Ferða-
skrifstofa íslands verði áfram rekin sem sjálfstætt fyrir-
tæki og óháð Flugleiðum, að mikilvægar viðskiptaupplýs-
ingar gangi ekki á milli fyrirtækjanna nema keppinautum
standi þær einnig til boða og að keppinautum ferðaskrif-
stofunnar verði tryggð sambærileg kjör hjá Flugleiðum
og hún nýtur. Allt þetta stuðlar að því að viðhalda sam-
keppni á ferðamarkaðnum og þar með að vernd hagsmuna
nejúenda.
Aðferð Samkeppnisstofnunar til að hafa eftirlit með
því að skilyrðin séu haldin er athyglisverð; það er í raun
falið keppinautum Ferðaskrifstofu Islands að kvarta, njóti
þeir ekki sömu kjara hjá Flugleiðum og ferðaskrifstofan.
Ætla má að þeir, sem starfa á þessum markaði, hafi að
jafnaði betri upplýsingar um það, sem þar fer fram, en
starfsmenn Samkeppnisstofnunar. Að því leyti er þetta
skynsamleg stefna. Hins vegar er sá annmarki á þessari
aðferð, að hinar sjálfstæðu ferðaskrifstofur eiga svo mik-
ið undir góðum samskiptum við Flugleiðir að ekki er víst
að forsvarsmenn þeirra treysti sér til að kæra fyrirtækið
fyrir Samkeppnisstofnun - svo sterk er staða Flugleiða
orðin.
DANSKI VINNUMARKAÐURINN
Samið um lág-
marks trygg’ingu
í fyrstu vinnu-
staðasamningum
SAMTÖK málmiðnaðarmanna í Danmörku reka tvo skóla fyrir trúnaðarmenn. Skólann í Jorlunde við
Slangerup sækja árlega um 10 þúsund trúnaðarmenn.
Trúnaðarmenn gegna algjöru lykilhlutverki
á danska vinnumarkaðinum. Danir verja
miklum tíma og fjármunum til að mennta
trúnaðarmenn til starfa. Trúnaðarmenn eiga
víðtækan rétt til að fá upplýsingar um
rekstur fyrirtækis síns og þessar upplýsingar
eiga stóran þátt í því að byggja upp traust
*
milli samningsaðila. Egill Olafsson fjallar um
trúnaðarmenn og lausn ágreinings um vinnu-
staðasamninga í þessari annarri grein sinni
af þremur um danskan vinnumarkað, en hann
heimsótti m.a. skóla fyrir trúnaðarmenn.
TRÚNAÐARMAÐURINN
er lykilmaður í þessu kerfi
okkar og hann er sífellt
að taka að sér fleiri verk-
efni. Hann sér ekki aðeins um
samningamál fyrir hönd starfs-
manna. Hann er mikilvægur aðili
varðandi vinnuvernd og öryggis-
mál, menntamál og fleiri mál,“ seg-
ir Verner Elgaard, aðalritari CO-
Industri.
Það er ekki ofsagt að öflugt trún-
aðarmannakerfi sé lykillinn að því
hve vel Dönum hefur gengið að
skipuleggja vinnumarkað sinn og
hve vel þetta skipulag gengur upp.
Áherslan sem Danir leggja á öflugt
trúnaðarmannakerfi sést kannski
best á því að þeir treysta sér ekki
til að breyta úr taxtalaunakerfi í
kerfi lágmarkslauna og vinnustaða-
samninga fyrr en búið er að mennta
trúnaðarmenn og kenna þeim að
semja við fyrirtækin. Miðað er við
-að uppbygging trúnaðarmanna-
kerfis taki tvö ár.
Tpkur tíma að breyta
um launakerfi
„Að sjálfsögðu breyta menn ekki
um launakerfi á einni nóttu. Vanda-
málið er að í kerfi taxta-
launa er það ekki trúnað-
armaðurinn sem semur
fyrir hönd starfsmanna
heldur verkalýðsfélagið.
Hann hefur því hvorki þá
reynslu né þekkingu sem
þarf að vera fyrir hendi
til að hann geti tekið þetta
hlutverk að sér.
í þeim tilvikum þegar samið hef-
ur verið um að breyta samningum
úr taxtalaunakerfi yfir í vinnu-
staðasamninga hefur yfírleitt verið
farin sú leið að setja í aðalkjara-
samning ákvæði sem tryggja
starfsmönnum lágmarkslauna-
hækkun óháða niðurstöðu vinnu-
staðasamninga. Trúnaðarmenn og
stjórnendur fyrirtækja eru fijálsir
að því að semja inni í fyrirtækjun-
um, en starfsmönnum er tryggð
tágmarkshækkun, sem er t.d. 1,80
krónur á tímann. Eftir að þessu
Fyrst er reynt
að leysa
ágreining án
þátttöku
stéttarfélags
tveggja ára samningstímabili er
lokið verða trúnaðarmenn að semja
sjálfír," segir Dines Schmidt Niel-
sen, yfirhagfræðingur sambands
málmiðnaðarmanna í Danmörku.
Öflugt menntakerfi
Trúnaðarmaðurinn er sá aðili sem
fer með samningsumboð fyrir hönd
starfsmanna í vinnustaðasamning-
um. Á stærri vinnustöðum eru
margir trúnaðarmenn starfandi þar
eð hver og einn er fulltrúi fyrir tiltek-
inn starfshóp og í sumum tilvikum
er kosinn aðaltrúnaðarmaður. í að-
alkjarasamningi Dansk-Industri og
CO-Industri eru ítarleg ákvæði um
störf trúnaðarmanna, hlutverk,
kosningu, réttindi og fleira. Trúnað-
armaður á samkvæmt samningum
að fá þann tíma sem hann þarf til
að sinna trúnaðarmannsstörfum og
á stærri vinnustöðum eru þau oft
einu störf trúnaðarmanns.
Danska verkalýðshreyfíngin
leggur mikla áherslu á að mennta
trúnaðarmenn sína og ver til þess
miklum íjármunum. Samband
málmiðnaðarmanna rekur t.d. tvo
skóla fyrir trúnaðarmenn. Annar
þeirra er í Jorlunde við Slangerup
skammt utan við Kaup-
mannahöfn. Hann sækja
u.þ.b. 10 þúsund trúnað-
armenn á ári hveiju. Við
skólann starfa sjö kenn-
arar í fullu starfi, auk
annars starfsliðs. Kai
Bloch, kennari við skól-
ann, segir að í honum sé
lögð áhersla á að þjálfa trúnaðar-
menn til að semja við vinnuveitend-
ur. Þeir fái fræðslu um þær reglur
sem gilda á vinnumarkaði. Einnig
séu þeim kennd nokkur grundvall-
aratriði í hagfræði og hvernig eigi
að lesa út úr reikningum fyrirtækja
svo dæmi sé tekið.
Námið í Jerlunde er byggt upp
á sex grunnnámskeiðum sem ætl-
ast er til að allir trúnaðarmenn taki.
Hvert þeirra stendur í eina viku.
Bloch segir að mörg stéttarfélög
setji það sem skilyrði fyrir því að
trúnaðarmaður megi gegna starfi
Morgunblaðið/Egill
KAI Bloch, kennari við trúnaðarmannaskólann í Jorlunde, segir
að meðal þess sem sé kennt í skólanum séu nokkur grunnatriði
í hagfræði og hvernig eigi að lesa úr reikningum fyrirtælga.
Ætlast er til að hver trúnaðarmaður sæki að lágmarki sex nám-
skeið en hvert þeirra stendur í eina viku.
KIM Laustsen og Bent Hansen trúnaðarmenn segjast ekki telja
að staða þeirra sé veik í viðræðum við vinnuveitendur um gerð
vinnustaðasamninga þó að stéttarfélag þeirra eigi ekki beina að-
ild að viðræðunum. Þeir segjast hafa náið samráð við stéttarfélag
sitt og þau komi að viðræðum ef ekki náist samkomulag.
Samningaferillinn í Danmörku komi upp
ágreiningur um gerð vinnustaðasamnings
f
AÐALKJARASAMNINGUR
..jih j ....... :
VINNUSTAÐASAMNINGUR
9
Stjórnandi Trúnaðarmaður
fyrirtækis ef ekki semst, þá... f.h. starfsmanna

Samtök ^ ^ Samtök
atvinnurekenda ef ekki semst, þá... launafólks

Forysta samtaka Forysta samtaka
atvinnurekenda ef ekki semst, þá... launafólks
Forysta samtaka g I Forysta samtaka
atvinnurekenda , ,,. , ^ launafólks
i----------- ef ekki semst, þa... ------
I------------------1 /jár
GERÐARDOMUR
sínu að hann taki þess námskeið.
í kjarasamningum er tekið fram
að nýir trúnaðarmenn eigi rétt á
að fara á námskeið svo fljótt sem
auðið er. Til viðbótar eru kennd í
Jörlunde námskeið um öryggismál
og vinnuumhverfí, um virkni og
afköst á vinnustað, um félagsleg
réttindi starfsmanna og fleira.
Skólinn í Jorlunde er kostaður
af stéttarfélögunum og sjóði danska
alþýðusambandsins, en vinnuveit-
endur eru skuldbundnir til að greiða
í hann.
Réttur trúnaðarmanns
til upplýsinga
Samkvæmt aðalkjarasamningi á
trúnaðarmaður rétt á að fá upplýs-
ingar um efnahag fyrirtækisins og
um áform varðandi starfsmanna-
hald, en fyrirtækið er skuldbundið
að tilkynna trúnaðarmanni um upp-
sagnir starfsfólks. Samkvæmt
samningnum eiga trúnaðarmenn
rétt á fundi með stjórnendum fyrir-
tækja sex sinnum á ári þar sem
upplýsingar af þessum toga eru
veittar.
Verner Elgaard, aðalritari CO-
Industri, segir þennan rétt til upp-
lýsinga afar mikilvægan. Það sé
forsenda þess að trúnaðarmenn
geti náð árangri í viðræðum við
stjórnendur fyrirtækja að þeir hafí
upplýsingar um afkomu þeirra og
áform í rekstrinum.
Bent Hansen og Kim Laustsen,
sem eru trúnaðarmenn og voru við
nám í skóla járniðnaðarmanna í
Jorlunde þegar Morgunblaðið skoð-
aði skólann, segja að það sé nokkuð
mismunandi frá einum vinnustað
til annars hversu upplýsinga-
streymið milli trúnaðarmanna og
fyrirtækja er mikið. Víða sé samið
um þetta í vinnustaðasamningum.
Þeir sögðust báðir vinna í fyrirtækj-
um sem gæfu starfsmönnum ítar-
legar upplýsingar um alla þætti
reksturins og afkomu.
Hansen vinnur í fyrirtæki sem
samið hefur við starfsmenn um
launakerfi sem kallað er launakerfi
tíunda áratugarins. Samkvæmt
samningnum eiga trúnaðarmenn
rétt á upplýsingum um alla þætti
framleiðslunnar. Hversu mikið er
framleitt í einstökum deildum, hver
eru hráefniskaup, hvaða verð fæst
fyrir framleiðsluna og fleira. Hann
á einnig rétt á upplýsingum um
afkomu fyrirtækisins. Fyrirtækið
má t.d. ekki birta neinar tölur um
afkomu þess nema hafa áður kynnt
þær fyrir trúnaðarmönnum. Sam-
kvæmt þessu kerfí eru einnig haldn-
ir mánaðarlegir fundir með starfs-
fólki þar sem m.a. upplýsingar af
þessum toga eru ræddar.
Hansen og Laustsen sögðu að
gott upplýsingaflæði frá fyrirtækj-
um til trúnaðarmanna hefði marga
kosti. Þetta væri mikilvægur þáttur
í að byggja upp traust milii stjórn-
enda fyrirtækja og trúnaðarmanna.
Trúnaðarmenn gerðu sér betur
grein fyrir hvað væri mögulegt og
ekki mögulegt að gera í kjarasamn-
ingum.
Styrkur trúnaðarmanna
Það fer ekkert á milli mála að
trúnaðarmannakerfí dönsku verka-
lýðshreyfingarinnar er afar sterkt.
Miklum fjármunum er varið í að
mennta trúnaðarmenn og styrkja
stöðu þeirra gagnvart viðsemjend-
um sínum. Trúnaðarmannakerfíð
er einnig mikilvægur þáttur í upp-
byggingu verkalýðshreyfíngarinn-
ar. Stéttarfélögin sækja forystu-
menn sína í hóp þeirra sem hafa
orðið trúnaðarmenn og hlotið til
þess menntun og þjálfun.
Aðspurður viðurkennir Schmidt
Nielsen þó að almennt megi segja
að trúnaðarmannakerfi ófaglærðra
starfsmanna sé ekki eins sterkt og
trúnaðarmannakerfí faglærðra
starfsmanna. „Eins og gefur að
skilja er auðveldara að búa til góð-
an trúnaðarmann ef hann hefur
góða grunnmenntun eða ef hann
hefur lokið iðn- eða framhalds-
skólanámi. En ég get þó fullyrt að
meðal ófaglærðra eru margir mjög
öflugir trúnaðarmenn. Margir hafa
lokið framhaldsnámi og dæmi eru
um að þeir hafí einnig stundað nám
í háskóla."
Rétt er að leggja áherslu á að
danskur vinnumarkaður er fjöl-
breyttur. Hans Skov Christensen,
framkvæmdastjóri Dansk Industri,
segir að í sumum fyrirtækjum eða
starfsgreinum komi trúnaðarmaður
lítið að samningum um kaup og
kjör. Þar séu samningar gerðir með
beinum viðræðum milli starfsmanns
og vinnuveitandans.
Hann bendir á að í kjarasamning-
um séu ákvæði sem tryggi rétt
stéttarfélaga til að hafa afskipti af
fyrirtækjum ef greidd meðallaun
þar séu ekki í neinum tengslum við
greidd meðallaun í viðkomandi
starfsgrein. Stéttarfélögin geti þá
óskað eftir skýringum og síðan sé
reynt að finna lausn ef skýringar
eru ekki taldar fullnægjandi.
í stöðugu sambandi
við stéttarfélagið
Hansen segist ekki telja stöðu
sína veika í samningaviðræðum við
vinnuveitanda sinn. Sú menntun
sem hann hafi aflað sér í skóla
málmiðnaðarmanna sé mikilvæg og
án hennar geti hann ekki mætt
vinnuveitandanum á jafnréttis-
grundvelli. Aðspurður kveðst hann
ekki líta svo á að staða starfs-
manna sé veikari vegna þess að
stéttarfélagið komi ekki að yiðræð-
um með beinum hætti. „Ég er í
stöðugu sambandi við stéttarfélagið
mitt þegar ég á í viðræðum við
vinnuveitanda minn eða ef ég er
óviss um einhver atriði á vinnustað.
Undantekningalaust veitir félagið
mér allan þann stuðning sem ég
óska eftir. Mér finnst því staða mín
eða þeirra starfsmanna sem ég er
umbjóðandi fyrir ekki vera veik.“
Bæði Skov Christensen og
Schmidt Nielsen segja að einn af
stærstu kostum danska launa-
kerfisins sé að það sé sveigjanlegt.
Hansen og Laustsen voru spurðir
um þetta atriði og hvort þeir væru
fúsir til að fallast á launalækkun
ef illa gengi hjá þeirra vinnuveit-
endum. Þeir sögðu að þeir yrðu
mjög tregir til að fallast á launa-
lækkun, en þeir myndu væntanlega
fallast á að ræða breytingar á
vinnufyrirkomulagi ef það mætti
verða til þess að auðvelda fyrirtæk-
inu að vinna sig út úr vandanum.
Það skipti einnig máli hvort erfið-
leikar fyrirtækisins væru stjórnend-
um fyrirtækisins að kenna eða
hvort sökin lægi að einhveiju leyti
hjá starfsmönnunum.
Hansen og Laustsen segjast ekki
vilja breyta skipulagi danska vinnu-
markaðarins og telja kerfið í öllum
aðalatriðum gott. Niels Overgaard,
aðstoðarframkvæmdastjóri hjá
Dansk Industri, telur _einnig að
kerfið sé gott, en hann segir það
þó vandamál hvað trúnaðarmenn í
einstökum fyrirtækjum hafí ólíkar
áherslur í viðræðum við vinnuveit-
endur. Hann segir að það yrði ótví-
ræð framför ef meira væri um að
starfsmenn tilnefndu aðaltrúnaðar-
mann og hann semdi við fyrirtækið
fyrir hönd þeirra allra.
Samtök atvinnurekenda og
stéttarfélaga ræða saman
Samtök atvinnurekenda og
verkalýðshreyfingin hafa komið sér
saman um vinnubrögð ef upp kem-
ur ágreiningur á vinnustað. Ágrein-
ingurinn getur bæði tengst deilu
um kjarasamning milli starfsmanna
og stjórnenda fýrirtækis og einnig
um ýmis önnur mál sem tengjast
launakjörum beint eða óbeint. Ef
stjórnanda fyrirtækis og trúnaðar-
manni tekst ekki að leysa ágreining
sín á milli geta þeir óskað eftir
aðstoð samtaka sinna.' Ekki er til-
tekið í kjarasamningi hvað langur
tími þarf að líða þar til stéttarfélag
og samtök atvinnurekanda mega
koma að deilunni. Þar segir einung-
is að trúnaðarmaður og fyrirtæki
skulu leysa misklíð „eins fljótt og
auðið er“.
Náist ekki samkomulag getur
trúnaðarmaður óskað eftir því að
fulltrúi stéttarfélags hans komi að
viðræðum með beinum hætti. En
um leið kemur fulltrúi samtaka
vinnuveitenda að deilunni. Viðræð-
urnar færast þar með á annað stig
þar sem báðir deiluaðilar styðjast
við fulltrúa sinna hagsmunasam-
taka.
„Af okkar hálfu er það algjört
grundvallaratriði, sem við fylgjum
fast eftir, að rekstur fyrirtækjanna
sé sjálfstæður og það sem þar ger-
ist sé mál stjórnenda fyrirtækjanna
og starfsmanna. Trúnaðarmenn eru
fulltrúar starfsmanna og
gegna afar mikilvægu
hlutverki, en stéttarfélög-
in eða samtök vinnuveit-
enda mega ekki hafa bein
afskipti af því sem gerist
í fyrirtækjunum. En ef
það kemur upp ágreining-
ur í fyrirtækjum milli
stjórnenda og trúnaðarmanna, sem
þeim tekst ekki að leysa, þá koma
fulltrúar stéttarfélaganna og sam-
taka vinnuveitenda að deilunni og
leysa hana í samræmi við kerfi sem
við höfum komið okkur saman um
varðandi lausn ágreiningsmála. Við
sættum okkur ekki við að fulltrúi
stéttarfélaganna fari inn á vinnu-
staðinn nema að fulltrúi samtaka
atvinnurekenda sé þar einnig til
staðar," segir Skov Christensen.
Viðmælendur Morgunblaðsins af
hálfu verkalýðshreyfingarinnar
sögðu að enginn ágreiningur væri
um þetta fyrirkomulag við vinnu-
veitendur. Þeir tækju ekki beinan
þátt í viðræðum nema fulltrúi sam-
taka vinnuveitenda kæmi einnig að
viðræðum.
Þegar ekki tekst að leysa deilu
innan fyrirtækis óska deiluaðilar
skriflega eftir aðstoð sinna sam-
taka. Jafnframt gera deiluaðilar
skriflega grein fyrir um hvað er
deilt og skilgreina vandann. Þeir
sem koma að viðræðum fyrir hönd
samtaka atvinnurekenda og launa-
manna eru í kjarasamningum kall-
aðir „sáttafulltrúar“. Ef deilan
varðar aðeins eitt stéttarfélag kem-
ur fulltrúi þess trúnaðarmanni til
aðstoðar, en ef deilan varðar fleiri
stéttarfélög kemur fulltrúi frá
landssambandi að samningaborð-
inu. Ef þeim tekst ekki að leysa
deiluna færist hún á annað stig.
Þá koma forystumenn samtaka at-
vinnurekenda og stéttarfélaganna
að deilunni og hún færist í meira
mæli úr fyrirtækinu yfír í höfuð-
stöðvar samtaka hagsmunasamtak-
anna. Viðkomandi fyrirtæki og
trúnaðarmaður taka eftir sem áður
þátt í viðræðum. Ef viðræður á
þessu stigi leiða ekki til niðurstöðu
getur málið farið fyrir gerðardóm.
Ríkissáttasemjari kemur aldrei að
lausn deilu um vinnustaðasamning.
Samið um hagræðingu
Vinnustaðasamningar geta verið
mjög ólíkir frá einu fyrirtæki til
annars. Enda er eitt af markmiðum
þeirra að laga samninga að ólíkum
aðstæðum. Algengt er að stjórnend-
ur fyrirtækja bjóði starfsmönnum
upp á þann kost að breyta vinnu-
fyrirkomulagi, t.d. vinnutíma eða
taka upp einhvers konar vinnu-
hvetjandi launakerfí. Trúnaðar-
menn hafa að jafnaði náið samráð
við stéttarfélög og landssamtök
þeirra þegar slík breyting er gerð.
Samningar um breytt vinnufyrir-
komulag byggjast jafnan á forsend-
um um hagræðingu, aukinni fram-
leiðslu og fleiri þáttum. Ef þessar
forsendur reynast ekki réttar hafa
fyrirtækið eða starfsmenn rétt á
að krefjast endurskoðunar að til-
teknum reynslutíma liðnum. Starfs-
menn geta þá krafist stærri hlutar
ef hagræðingin af breytingunni
reynist meiri en ráð var fyrir gert
og fyrirtækið getur krafist breyt-
inga á samningnum ef í ljós kemur
að hann skilar ekki tilætluðum ár-
angri.
Uppsögn á samningi um breytt
vinnufyrirkomulag tekur gildi
tveimur mánuðum eftir að honum
hefur verið sagt upp ef nýr hefur
ekki verið gerður og þá tekur við ^
gamli samningurinn sem áður var
unnið eftir.
Eftir að aðalkjarasamningar
hafa verið gerðir geta stéttarfélögin
ekki farið í verkföll. Starfsmenn
fyrirtækis geta því ekki farið í verk-
fall þó að þeir eigi í deilu við stjórn-
endur þess því þeir eru bundnir af
aðalkjarasamningnum. Þeir eiga
hins vegar þann kost að fara sér
hægt við vinnu og jafnvel grípa til
ólöglegra vinnustöðvana.
Það er að heyra á viðmælendum
Morgunblaðsins að þetta séu þær
aðferðir sem starfsmenn noti ef í
hart fer. Ef starfsmenn grípa til
ólöglegra aðgerða er það ^
jafnan án þátttöku trún-
aðarmanns. Við slíkar
aðstæður er það hans
hlutverk að leitast við að
finna sáttaleið, en sam-"
kvæmt kjarasamningi er
það skylda trúnaðar-
manns að „vinna að kyrr-
látri og góðri samvinnu" á vinnu-
stað. Það má því næstum segja að
þessar ólöglegu aðgerðir, sem heyr-
ir til undantekninga að séu notað-
ar, séu hluti af hefðinni. Vinnuveit-
endur viðurkenna ekki þessa bar-.<
áttuaðferð, en það má kannski orða
það svo að þeir sætti sig við hana.

Trúnaðarmaö-
urgegnir lykil-
hlutverki
í samninga-
viðræðum
Á morgun
Kostir danska kerfisins eru
m.a. að ákveðinn sveigjanleiki
ríkir á vinnumarkaði.