Morgunblaðið - 05.02.1997, Qupperneq 20

20 MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Reuter
Deilt um endurbæt-
ur á þýzka ríkinu
Út af með
geislavirk-
anfarm
FRANSKIR björgunarmenn
kanna aðstæður á jámbraut með-
fram Mósel-ánni við þorpið Apach
í Frakklandi, skammt frá landa-
mærabænum Schengen á mörk-
um Lúxemborgar og Þýskalands.
Þýsk lest, sem var að flylja notað
kjarnorkueldsneyti til end-
urvinnslu í Bretlandi, fór þar út
af sporinu. Engin hætta var talin
á að geislavirk efni slyppu út í
andrúmsloftið, að sögn franskra
og þýskra embættismanna.
-------».♦ ♦
Albright
af gyðinga-
ættum
Washington. Reuter.
„AÐEINS þeir ríku hafa efni á veiku
ríki,“ sagði Oskar Lafontaine, for-
maður þýzka jafnaðarmannaflokks-
ins, SPD, er hann kynnti í gær -
tuttugu mánuðum áður en Þjóðveijar
ganga aftur til þingkosninga - hug-
myndir flokksins um hvemig hann
sér endurbætur á þýzka ríkinu fyrir
sér, undir yfirskriftinni „Framfarir
2000“. Hugmyndimar eru hugsaðar
sem andsvar við áformum ríkis-
stjómarinnar um uppstokkun á ríki-
skerfinu, sem hún hyggst ráðast í
með róttækri endurskoðun bæði á
skatta- og lífeyriskerfinu. Stjórnar-
flokkamir, einkum kristilegir demó-
kratar, flokkur kanzlarans, stefna
að því að byggja kosningabaráttu
næsta árs á umbótaáætlununum.
Fijálsir demókratar (FDP), sam-
starfsflokkur Helmuts Kohls í stjóm-
inni, kröfðust þess á mánudag að
kanzlarinn drægi fyrirhuguð áform
um endurskoðun á lífeyriskerfí lands-
ins til baka. Krafan kom fram í kjöl-
far harðra deilna milli fjármálaráð-
herrans, Theo Waigels, og atvinnu-
málaráðherrans Norbert Bliims, um
áformin, en tillögurnar eru frá hon-
um komnar. Deilumar hafa opinber-
að nýjan brest í stjórnarsamstarfinu
í Þýzkalandi. Þennan brest vilja jafn-
aðarmenn nú reyna að nýta sér með
því að leggja fram eigin umbótahug-
myndir.
Mörk á opinber útgjöld
Hugmyndir SPD ganga ekki eins
langt í einkavæðingarátt og þau
áform sem uppi eru í mörgum öðrum
vestrænum ríkjum, sem þurfa að
skera niður ríkisútgjöld og minnka
umsvif hins opinbera. Engin mörk á
opinberum útgjöldum eru sett í tillög-
um SPD, en ríkisstjómin hefur sett
sér það markmið að minnka hlutfall
ríkisútgjalda af landsframleiðslu úr
um 50% nú í 46% um aldamót.
Pamela Harriman fær heilablóðfall
Hugðist fara á
eftirlaun í júní
París. Reuter.
PAMELA Harrimann, sendiherra
Bandaríkjanna í Frakklandi, liggur
þungt haldin á sjúkrahúsi í París
eftir að hún fékk heila-
blóðfall í fyrrakvöld.
Harriman, sem er einn
af ötulustu stuðnings-
mönnum Bills Clintons
Bandaríkjaforseta,
veiktist skyndilega • á
Ritz-hótelinu, þegar
hún hugðist fá sér sund-
sprett og var þegar flutt
á sjúkrahús. Læknar
segja ástand hennar al-
varlegt en Harriman er
76 ára. Þá hafði banda-
ríska sjónvarpsstöðin
CNN eftir háttsettum
embættismanni að hún
væri meðvitundarlaus
og lægi fyrir dauðanum.
Bandarísku forseta-
hjónin kváðust í gær hafa áhyggjur
af líðan Harrimann.
Sagt var frá því á síðasta ári að
Harriman vildi hætta störfum í Par-
ís en hún sendi þá frá sér yfírlýs-
ingu þar sem hún vísaði þessu á bug
og sagðist myndu fara að óskum
forsetans. Heimildarmenn innan ut-
anríkisráðuneytisins segja Harriman
hafa gert ráð fyrir að fara á eftirla-
un í júní nk.
Fullt nafn Harriman er Pamela
Digby Churchill Hayward Harriman
og fæddist hún í Famborough á
Englandi en varð bandarískur ríkis-
borgari er hún giftist þriðja eigin-
manni sínum, milljónamæringnum
Averell Harrimann, árið 1971. Hún
var aðeins 19 ára þegar hún giftist
Randolph Churchill, syni breska for-
sætisráðherrans, Winstons Churc-
hills, í heimsstyijöldinni síðari. Þau
skildu í stríðslok en eignuðust soninn
Winston Spencer Churchill, sem sit-
ur á breska þinginu
fyrir íhaldsflokkinn.
Annar eiginmaður
Harrimann var kvik-
myndajöfurinn Lay-
land Hayward en þau
giftust árið 1960.
Umdeild skipun í
embætti
Harriman hefur ver-
ið ötul að afla fjár fyr-
ir Demókrataflokkinn
og var ein þeirra sem
stjómaði fjáröflun í
kosningabaráttu Clint-
ons árið 1992. í þakk-
lætisskyni skipaði for-
setinn hana sendiherra
Bandaríkjanna í
Frakklandi árið 1993 en það er ein
eftirsóttasta staða i bandarísku ut-
anríkisþjónustunni. Var skipun
hennar ákaflega umdeild á sínum
tíma en að því er segir í The Was-
hington Post hefur hún staðið sig
vel í embætti og efasemdum um
getu hennar til að sinna starfínu
hefur verið eytt, að minnsta kosti í
Frakklandi þar sem gætir almennrar
ánægju með störf hennar.
Hefur hún þótt kraftmikill sendi-
herra og fullyrt er að henni hafí
tekist að bæta samskiptin á milli
Frakka og Bandaríkjamanna á síð-
ustu ámm. Hún hefur verið gagn-
rýnd í Bandaríkjunum fyrir að ber-
ast á og vera eyðslusöm en Frakkar
kunna vel að meta heimsborgaralega
framkomu hennar og hæfíleika til
að njóta lífsins.
Pamela Harriman
Sænska stjórnin vill loka Barsebáck-kjarnorkuverinu
Akvörðunin gagn-
rýnd úr öllum áttum
MIKE McCurry, talsmaður Bills
Clintons Bandaríkjaforseta, sagði í
gær að forsetanum hefði verið greint
frá því að Madeleine Albright, ný-
skipaður utanríkisráðherra, væri
sennilega af gyðingaættum og bætti
því við að það mundi ekki standa í
vegi fyrir því að hún gæti stuðlað
að friði í Mið-Austurlöndum.
Að sögn McCurrys gekk Albright
á fund Clintons á mánudag. „Forset-
inn sagði að þetta væri heillandi
saga og skoraði á Madeleine að
grennslast nánar fyrir um sögu fjöl-
skyldu sinnar," sagði McCurry.
Nýverið komu fram upplýsingar
sem benda til þess að afar og ömm-
ur Albright hefðu verið gyðingar og
þijú þeirra hefðu látið lífið i útrým-
ingarherferð nasista á hendur gyð-
ingum. Albright fæddist í Tékkósló-
vakíu, en flúði þaðan árið 1939
ásamt foreldrum sínum.
Albright er alin upp í kaþólskri
trú en gekk síðar í biskupakirkjuna.
Frelsari í
Noregi?
Ósló. Morgfunblaðið.
FRELSARI mun fæðast í Fred-
rikstad í Noregi næstkomandi
föstudag, 7. febrúar, að sögn
fransks stjömuspekings, Jean-
Jacques Bassignot-Jefert.
„Við bíðum spennt eftir þess-
ari stundu þótt við höfum ekki
mikla trú á að spáin gangi eftir.
En fæðist einhver verðum við að
fylgjast með viðkomandi á næstu
árum og halda hlífiskildi yfír hon-
um,“ sagði Svein Roald Hansen
bæjarstjóri.
I bréfí til bæjarstjómarinnar
bað Bassignot-Jefert um, að sér-
stök vakt yrði höfð á fæðing-
ardeild Dstfold-sjúkrahússins á
milli klukkan 7:41,50 og 7:45,37,
á föstudagsmorgun.
Reuter
Dýrir minnis-
peningar
SLEGIN hefur verið ólympíu-
mynt í Nagano í Japan í tilefni
vetrarólympíuleika þar í borg
að ári. Upplagið er takmarkað,
einungis 200 peningar voru
slegnir. Þeir eru sex sentimetr-
ar í þvermál og innihalda m.a.
230 grömm af skíragulli. Verða
peningarnir boðnir til kaups á
milljón jen stykkið, tæplega 600
þúsund krónur.
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
ÁKVÖRÐUN ríkisstjómar sænskra
jafnaðarmanna, Miðflokksins og
Vinstriflokksins um að hefja afnám
kjamorkunýtingar med því að loka
öðmm kjarnakljúf kjarnorkuversins
í Barsebáck er enn einn kafli í rúm-
lega fjögurra áratuga kjarnorkusögu
Svía. En ákvörðunin gæti einnig
markað pólitísk þáttaskil og bundið
Miðflokkinn Jafnaðarmannaflokkn-
um fram yfir kosningarnar 1998,
þótt Göran Persson forsætisráðherra
segi ákvörðunina ekki tekna í því
skyni. Það er þó ekki víst að ákvörð-
unin gangi eftir, því Sydkraft, eig-
andi Barseback-versins minnir á að
stjórnin geti ekki ákveðið lokun ein-
hliða. Bæði talsmenn verkalýðsfé-
laga og atvinnurekenda taka ákvörð-
un stjómarinnar n\jög illa og óttast
hækkun orkuskatta og aukið at-
vinnuleysi.
Rekstur kjarnorkuvera hefur ver-
ið eitt helsta hitamál í sænskum
stjórnmálum í meira en aldarfjórð-
ung. Fyrsti tilraunakljúfurinn var
tekinn í gagnið 1954 og tíu árum
sfðar hófst rekstur vera til húshitun-
ar og síðan til rafmagnsframleiðslu.
Árið 1973 hugðist stjómin byggja
24 kljúfa um allt land, en því hafn-
aði þingið og kjarnorkunýting varð
framtíðardeilumál í sænskum stjórn-
málum og ekki minnkaði geðshrær-
ingin eftir kjarnorkulekann í Harris-
burg 1979. í þjóðaratkvæðagreiðslu
um nýtingu kjarnorku ári sfðar sam-
þykkti meirihluti kjósenda að kjarn-
orkunýting yrði aflögð þegar aðrir
kostir fyndust og þingið batt sig við
endanlega lokun 2010. Hvorki gekk
né rak með að skrúfa fyrir fyrr en
Témóbyl-slysið 1986 ýtti undir
ákvörðun þingsins 1988 að loka
fyrstu hreyflunum í Ringhals og
Barsebaek 1995-1996. Árið 1991
var ákveðið að bíða með lokun þar
til annar valkostur fyndist, en 2010
stóð fast.
Barsebáck-verið hefur verið Dön-
um þyrnir í augum síðan það var
byggt 1975 og danskar stjórnir hafa
hvað eftir annað krafíst lokunar.
Ákvörðuninni var þvf tekið með
fögn'uði í Danmörku, þar sem Poul
Nyrup Rasmussen forsætisráðherra
lýsti gleði sinni yfír að lok þessa
rúmlega 20 ára deilumáls væru í
augsýn.
Áhrif Iokunar tvísýn
Fögnuðurinn í Svíþjóð var ekki
jafnhjartanlegur og bæði atvinnu-
rekendasamtök, verkalýðssamtök og
önnur hagsmunasamtök lýstu stór-
felldum áhyggjum yfir ákvörðun um
lokun versins, fyrst engin orkuupp-
spretta kæmi í staðinn. Göran
Johnsson, formaður málmiðnaðar-
manna, segir ljóst að orkan sem
komi í staðinn verði kolaorka frá
Danmörku, norskt jarðgas eða
kjarnorka frá Rússlandi, svo um-
hverfisvemdarrök fyrir lokun verði
að engu. Bæði talsmenn atvinnurek-
enda, iðnaðar- og verkalýðshreyf-
ingar eru uggandi um að kostnaður
af lokun kjarnorkuvera muni lenda
á atvinnufyrirtækjum og auki þar
með atvinnuleysi og hærri orku-
skattar bitni á almenningi.
Sérfræðingar efast um að hægt
verði að loka öðrum ofni Barsebáck
fyrir næstu kosningar, því það er
seinlegt og tímafrekt verk. Og Syd-
kraft er hlutafélag, ekki ríkisfyrir-
tæki og formælendur þess segja að
ríkið verði að bæta tapið að fullu
og ríkið geti ekki gripið inn í rekst-
ur einkafyrirtækis á þennan hátt.
Mörg ummæli um ákvörðun flokk-
anna þriggja lúta að þvf að með
þessu sé Göran Persson að draga
Miðflokkinn fjær Hægriflokknum,
sem hann sat í stjórn með 1991-
1994. Þar sem stjóminni verður
svarafátt um afleiðingar lokunar og
ákvörðunin virðist ekki vel undirbúin
þykir það benda til að ákvörðunin
sé fyrst og fremst stjórnmálalegs
eðlis. Olof Johansson formaður Mið-
flokksins hefur um árabil sett lokun
kjamorkuvera á oddinn, en fékk því
máli ekki hreyft í hægristjórn Carl
Bildts. Og þar sem Hægriflokkurinn
er eindregið gegn afnámi kjarnorku-
nýtingar meðan aðrir kostir eru ekki
er ósennilegt að Johansson muni
fýsa aftur í samstarf með Hægri-
flokknum, þó þeir hafi nú meirihluta
ef marka má skoðanakannanir.