Morgunblaðið - 05.02.1997, Síða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÁGÚST
BÖÐ VARSSON
+ Ágúst Böðvars-
* son fyrrv. for-
stöðumaður Land-
mælinga Islands
fæddist á Hrafns-
eyri við Arnarfjörð
3. janúar 1906.
Hann lést á Hrafn-
istu í Hafnarfirði
27. janúar síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Böðvar
Bjarnason, f. 18.4.
1872, d. 11.3. 1953,
prófastur á Hrafns-
eyri við Arnarfjörð,
og Ragnhildur Teitsdóttir, f.
22.7. 1877, d. 30.7. 1963, hús-
freyja. Alsystkini Ágústs,
Bjarni Einar, f. 21.11. 1900,
hljómsveitarstjóri, látinn, Guð-
rún, f. 9.7. 1902, dó ung kona;
Þórey Kristín Ólína, f. 4.7.
1904, húsmóðir, látin. Hálf-
systkini Ágústs samfeðra: Bald-
ur, f. 7.11. 1921, dó tveggja
ára; Bryndís, f. 13.5. 1923, hús-
móðir, látin; Baldur, f. 6.11.
1924, fyrrv. símstjóri.
Hinn 18. desember 1930
kvæntist Ágúst Sigríði Svein-
björnsdóttur, f. 12.6. 1909, d.
24.12. 1977. Eignuðust þau einn
í dag er kvaddur Ágúst Böðvars-
son, fyrrum forstjóri Landmælinga
íslands, og margar minningar leita
á hugann.
Ágúst var fóstri minn því ég var
nokkurra vikna gamall settur í
tímabundna dvöl til frænku minnar
Sigríðar Sveinbjörnsdóttur, eigin-
t konu hans. Dvölin hjá þeim hjónum
og einkasyni þeirra, Gunnari
Hrafni, var svo með mislöngum
hléum fram yfir unglingsár mín.
Ég fór í nám hjá Landmælingum
íslands sem hann stýrði og var
hann þar aðalkennarinn. Starfaði
ég síðan undir stjórn Ágústs þar
til hann lét af störfum fyrir aldurs
sakir árið 1976. Ýmis verkefni
unnum við saman eftir það og það
síðasta á liðnu ári þegar Landmæl-
ingar íslands gáfu út bók sem
Ágúst skrifaði um stórvirki Dana
í landmælingum og kortagerð á
íslandi og um upphaf Landmæl-
inga íslands. Ágúst var manna
best til þess fallinn að taka að sér
að rita um þátt Dana í kortagerð
íslands því hann tók sem ungur
maður þátt í ferðum og mælinga-
starfi þeirra. Leysti hann gerð bók-
arinnar vel af hendi og sýndi að
þrátt fyrir háan aldur einkenndi
nákvæmni og vandvirkni störf
hans eins og ávallt áður.
Árið 1930 hófust fyrstu kynni
Ágústs af störfum við landmæling-
ar og kortagerð er hann varð að-
stoðarmaður hjá dönsku landmæl-
ingastofnuninni Geodætisk Instit-
ut, sem þá vann að kortlagningu
íslands. Nákvæm vinnubrögð
Dana og metnaður þeirra að skila
góðu verki, og sú virðing sem þeir
sýndu landi og þjóð bæði í um-
gengni og umræðu, féll vel að líf-
sviðhorfum Ágústs. Svo vel skilaði
hann starfi sínu hjá Dönunum að
þeir buðu honum aðstöðu til náms
i landmælingum og kortagerð í
Kaupmannahöfn. Hér var um ein-
stakt boð að ræða sem Ágúst þáði,
og fór hann utan árið 1936 í
tveggja ára nám.
Að loknu námi gat Ágúst fengið
starf erlendis, en hann taldi mikið
verk óunnið hér á landi þar sem
hann vildi leggja sitt af mörkum,
auk þess að hér ætlaði hann að
eiga heima. Á þeim tíma hafði
embætti vegamálastjóra umsjón
með samskiptum við Dani varðandi
landmælingar og kortagerð þeirra
hér á landi. Ágúst hóf störf hjá
þeim og starfaði þar við sitt svið,
sérstaklega við endurskoðun á
kortunum. Þessi vinna kallaði á
margvísleg ferðalög um landið og
son, Gunnar Hrafn
Ágústsson, verk-
fræðing, f. 18.10.
1931, d. 23.12.
1990, maki Anna
Baur, hárgreiðslu-
meistari, og eru
synjr þeirra tveir:
1) Ágúst Jóhann, f.
3.6. 1963, tann-
læknir, maki Rut
Jónsdóttir hag-
fræðingur og eiga
þau tvö börn, Gunn-
ar Egil og Marín
Lilju. 2) Sveinbjörn
Styrmir, f. 19.9. 1965, bakara-
meistari, á eina dóttur, Söndru
Karen.
Ágúst jauk námi frá Verslun-
arskóla Islands 1925 og stund-
aði nám í landmælingum hjá
Geodætisk Institut í Kaup-
mannahöfn 1935-1937. Hann
var bóndi á Hrafnseyri 1926-
1929, en vann við Landmæling-
ar íslands 1930-76 er hann lét
af störfum fyrir aldurs sakir.
Ágúst varforstöðumaður Land-
mælinga íslands 1959-76.
Útfór Ágústs fer fram frá
Dómkirkjunni í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
samskipti við landsmenn m.a.
vegna breytinga á landi og skrán-
ingu ömefna. Var Ágústi það mik-
ið kappsmál að kortin sýndu sem
réttasta mynd af landinu. Við
vinnu sína dró hann ekki skörp
skil milli vinnutíma og frítíma eða
milli vinnustaðar og heimilis. Oft
var heimilið undirlagt af verkefn-
um Ágústs, auk þess sem fólk utan
af landi, dönsku landmælinga-
mennimir og fleiri áttu þar heimili
og skjól meðan dvalist var í borg-
inni. Þetta lagði miklar skyldur á
herðar Sigríðar, eiginkonu Ágústs,
sem hún sinnti a| hlýju, gestrisni
og myndarskap. í löngum ferðum
á sumrin, sem stóðu jafnvel í tvo
til þrjá mánuði, reyndi Ágúst alltaf
að skapa þær aðstæður, þegar
dvalist var í tjöldum eða skólahús-
um, að Sigríður og sonur þeirra
Gunnar Hrafn gætu dvalist með
honum á svæðinu sem unnið var
á. Ég var svo lánsamur að fara
með þeim margar ferðir um land-
ið. Var það fyrir mig hinn besti
skóli til að kynnast landinu, og oft
var um að ræða hreinustu ævin-
týraferðir með góðu og skemmti-
legu fólki.
Ágúst var brautryðjandi í töku
loftmynda hér á landi, og i upp-
hafi komst hann yfir tækjabúnað
sem hafði orðið hér eftir í stríðs-
lok. Fyrstu loftmyndimar tók hann
árið 1950. Ljósmyndaútbúnaðinn
setti hann upp í kjallaranum í
Arnarhváli þar sem Vegagerðin
hafði skrifstofur sínar. Var það
mikil bylting fyrir sveitarfélög og
ríkisstofnanir þegar loftmyndir
fengust til skipulags og rannsókn-
arvinnu hér á landi. Margt var
frumstætt í þessum útbúnaði og
ekki til fjármagn til að kaupa þau
tæki sem vantaði, en þá var farið
í smiðju og tæki smíðuð. Ágúst
var frumkvöðull sem gafst ekki
upp við að leita lausna til að leysa
verkefni sem upp komu. Þannig
persónuleika þurfti líka þegar
Landmælingar íslands voru stofn-
aðar árið 1956, en hann var þá
einn í fullu starfi og var verið að
flytja kortagerðina frá Danmörku
til Islands. Hjá Geodætisk Institut
höfðu verið rúmlega 40 manns í
íslandsdeildinni, en samkvæmt
,sérstakri úttekt fjárveitingar-
valdsins" átti á íslandi að vera
hægt að vinna verkið með einum
manni hér heima.
Af mikilli þrautseigju og fórn-
fýsi tókst Ágústi að flytja gerð og
útgáfu íslandskortanna hingað
heim og byggja upp stofnun sem
sá um verkefnið. Hann taldi þó
ætíð að íslensk stjómvöld legðu
of lítið til þessa málaflokks miðað
við þörfína, sem gæti orðið okkur
dýrt síðar, og því miður hefur
margsinnis sýnt sig að það var rétt.
Ágústi þakka ég ómetanleg
störf í þágu landmælinga og korta-
gerðar á Islandi og fýrir hinn mikla
þátt hans í að fá öll frumkort og
önnur frumgögn íslandsmæling-
anna heim frá Danmörku.
Ég fór snemma að sendast með
bréf og reikninga fýrir Ágúst,
halda á mælistöng eða aðstoða
hann við gerð loftmynda, vera
nemandi hans og síðan samstarfs-
maður, og hefur sú reynsla verið
mér ómetanleg í því starfí sem ég
nú gegni. En það sem uppúr stend-
ur er að hafa fengið að kynnast
og starfa með Ágústi sem var ein-
stakur mannkostamaður, réttsýnn
og skemmtilegur.
Ég þakka fýrir þær mörgu
stundir sem við áttum saman, í
starfí sem og leik; ekki síst þann
tíma sem Sigga og Gunnar voru
líka með.
í samtali okkar Ágústs á síðasta
afmælisdegi hans í janúar kom
fram að hann var sáttur við lífið
og sagði þegar við ræddum skurð-
aðgerð sem læknar töldu hann
þurfa að gangast undir: „Er það
nú ekki óþarfí, það eru svo margir
aðrir sem þurfa að komast að og
bíða, ég er líka að fara þangað sem
örugglega eru margir góðir læknar
sem verða fljótir að laga mig, og
þar verð ég líka meðal ættingja
og vina sem ég hlakka til að hitta.“
Og hann bætti við: ,En ég ætti
ekki að kvarta því að hér á Hrafn-
istu í Hafnarfirði eru allir svo
hjálpsamir og elskulegir - hér er
gott að vera.“
Ég og fjölskylda mín þökkum
Ágústi samfylgdina og sendum,
Anný, Gústa og Sveinbirni og öðr-
um aðstandendum samúðarkveðj-
ur. Blessuð sé minning Ágústs
Böðvarssonar.
Ágúst Guðmundsson.
Ef för okkar beinist um framandi lönd
um flóknar og torsóttar leiðir,
vér finnum að kærleiks og friðarins hönd
farsælast vegina greiðir.
(Ág.B.)
Þetta er ábending Ágústar
Böðvarssonar til samtímamann-
anna. Þetta var mottó hans í líf-
inu; kærleikur og friður.
Hann lét heldur ganga á sinn
hlut heldur en stofna til ófriðar
út af „smámunum".
Samstarf okkar stóð óslitið í 23
ár við Landmælingar íslands, fyrst
í beinum tengslum við Vegagerð
n'kisins í Amarhvoli, síðan í skrif-
stofunni við Seljaveg og loks á
Laugavegi 178, þar sem stofnunin
er nú til húsa. Samvistartími okkar
var við fráfall hans um 44 ár. Eins
og nærri má geta bar margt á
góma á svo löngum tíma og marga
ákvörðun varð að taka. Mörg áföll-
in komu upp og þó munu þau erfið-
ust, þegar ástvinamissi bar að.
Hann missti eiginkonuna snögg-
lega 1977 og einkasoninn eftir all-
löng veikindi 1990. Aldrei bar
skujgga á samverustundir okkar.
A seinni árum bar meira á þeim
hæfileika hans að geta komið
hugsunum sínum í bundið mál.
Fyrri hluta ævinnar hafði hann
ekki ræktað þann þátt að nokkru
ráði. Við ræddum um ljóðagerð
hans, stuðla, höfuðstafí og rím.
Annars konar ljóð — svonefnd
atómljóð — voru honum ekki að
skapi, voru þau honum sem helgi-
spjöll við íslenska ljóðagerð. Ný-
lega stóðu nokkrir vinir hans að
útgáfu á verulegum hluta ljóða
hans og þótti honum vænt um að
það skyldi vera gert. Reyndar hafði
áður verið útbúin lítil bók með ljóð-
um hans, sem aðeins var kynnt í
þröngum vinahópi en varð ekki
almenningseign.
Sem sérfræðings á sviði land-
mælinga leituðu dómstólar og lög-
fræðingar til hans við lausnir á
deilumálum, einkum í sambandi
við landamerkjadeilur. Hann var
gæddur ríkri réttlætiskennd og
kom því ætíð fram sem sáttasemj-
ari og leitaðist við að jafna deilur,
reyna að fínna leið, sem auðveld-
aði úrlausnir. Nærvera við hann
var hvíld frá amstri úti fyrir.
Þau félög, sem hann gerðist
virkur félagi í, s.s. Ferðafélag ís-
lands og Oddfellowstúkan hans,
gerðu hann að heiðursfélaga sín-
um, svo var hann metinn.
Hann var og í nokkrum nefndum
á vegum hins opinbera, s.s í Ör-
nefnanefnd um árabil enda var það
í raun nauðsynlegt vegna stofnun-
arinnar, sem hann veitti forstöðu.
Einnig í Hrafnseyrarnefnd til
margra ára. Þar átti hann þátt að
því að hafíst var handa um endur-
reisn fæðingarbæjar Jóns Sigurðs-
sonar forseta á Hrafnseyri. Þar er
minjasafn um ævi og starf Jóns
og var Ágúst ötull við að fínna
leiðir til að efla safnið og stuðla
að uppbyggingunni.
Um ætt hans og uppruna svo
og um störf hans við Landmæling-
ar Íslands munu aðrir mér færari
fjalla.
Kona mín og ég færum Ágústi
innilegar þakkir fyrir samveruna,
fyrir öll jólakortin með vísunum
sem ætíð undirstrikuðu hans innri
mann, einnig fyrir allar skemmti-
legu samverustundirnar utan húss
og innan.
Við sendum sonarsonunum
tveimur og bömum þeirra innilegar
samúðarkveðjur svo og Annie,
tengdadóttur hans, sem hafði um-
sjá með honum áður en hann flutti
að Hrafnistu. Þá er og sérstök
ástæða til að þakka starfsfólki
Hrafnistu fýrir frábæra umönnun
um hann í þeirra skjóli.
Að lokum er hér ljóð Ágústs
eftir samræður við systur sína,
Dúnu:
Hvar væri þá guðdómsins kraftur, sem knýr
fram kærleik í hjörtunum inni?
Eg veit að hans neisti í bijósti mér býr
þótt bál hans ei umhverfíð fínni.
Hvort er þetta sérstæða sálræna ég
er sest að og starfar í holdi,
eitt rykkom, sem fýkur um veraldar veg
og viðgang af tilviljun þoldi?
Hvers verðugur væri okkur viðgangur sá
og vandinn, sem hérvist hans hlýtur
ef yrði ég að helga mér hugsun sem þá
að hverfa, er jarðvistin þrýtur?
Við erum þess fullviss að hann
hefur fundið fullnægjandi svar við
spurningunni, fengið góðar mót-
tökur og nýtur nýrra kynna við
ættingja og vini á nýjum tilveru-
stigum.
Erlingur Dagsson.
Atvikin höguðu því svo að í
menntaskóla sat ég í bekk með
Gunnari H. Ágústssyni. Saman
lentum við í einni af þessum
strákaklíkum, sem aldrei leysast
upp þó að áratugir líði milli endur-
funda. Við vorum saklaus en glað-
vær hópur. Minnisstæðar urðu
samverustundir sem fólust í gagn-
kvæmum heimsóknum þar sem
mæður okkar sáu um gómsætar
veitingar og hamingjan ríkti.
Þannig Iá leiðin í Barmahlíð 43, á
heimili Ágústar Böðvarssonar og
Sigríðar Sveinbjörnsdóttur, for-
eldra Gunnars. Þannig vildi það til
að einhveijum árum seinna bauðst
mér að aðstoða Ágúst við mæling-
ar og ílentist í því starfí í flestum
námsleyfum. Samvistir við Ágúst
á þessum mótunarárum urðu verð-
mætt veganesti.
Kynslóð frumkvöðlanna, er
óðum að hverfa. Þeirra sem knúðu
íslenskt samfélag úr aldalangri
kyrrstöðu til þátttöku í iðandi at-
hafnalífi nútímans. Þeirra, sem
létu líf sitt stjórnast af eldmóði
hugsjónarinnar um verðmætara
og gjöfulla ísland, um íslendinga,
sem gætu risið úr viðjum minni-
máttarkenndar og horft djörfum
augum til allra átta. Ágúst Böð-
varsson var slíkur frumkvöðull.
Tilviljun réð því að hann markaði
sér starfsvettvang, sem enginn
íslendingur hafði áður gert að
ævistarfi. Sérhverri þjóð er nauð-
syn að eiga nákvæm kort af landi
sínu. Landakort eru undirstaða
flestra verklegra framkvæmda,
þeirra er þörf við hvers konar
skipulagningu, án þqirra er ekki
hægt að stunda neins konar rann-
sóknir á náttúrunni. Síðast en
ekki sist auðga þau þekkingu og
skilning almennings á landi sínu
og eru brýn nauðsyn á ferðum um
byggðir og óbyggðir. Hveiju ríki
er þessvegna nauðsyn að reka
umfangsmikla starfsemi á sviði
landmælinga og kortagerðar og
danska ríkið sinnti þeirri skyldu í
nýlendum sínum nandan hafsins.
Flutningur íslenskrar kortagerðar
frá Kaupmannahöfn til Reykjavík-
ur hlaut að fylgja í kjölfar sjálf-
stæðis, en ofurmannleg var sú
ætlan að fela starfið einum manni
að mestu án tækja og aðstöðu til
nokkurs þess, sem gera þurfti.
Það var á þessum tímum alls-
leysis að ég kynntist störfum og
starfsaðferðum Ágústar Böðvars-
sonar. Vinnuaðstaðan var skrif-
stofuherbergi í húsnæði Vega-
gerðar ríkisins, sem þá var í Arn-
arhvoli og tvær litlar kompur í
kjallarnum í sama húsi þar sem
komið var fyrir aðstöðu til ljós-
myndagerðar. Vinnan hjá Ágústi
var þess eðlis að tíminn gleymd-
ist. Áhugi hans og eldmóður hreif
mann með enda engin skil dags
og nætur í kjallarakompum Arn-
arhvols þegar brýn verkefni kröfð-
ust úrlausnar. Ég minnist þess
ekki að Ágúst hafi nokkru sinni
vísað verki frá vegna skorts á
aðstöðu, hversu snúið sem það
var. Hugkvæmni hans að yfirstíga
flestar tæknilegar hindranir með
einföldum en virkum úrræðum var
með ólíkindum. Eins var gleði
hans mikil þegar loks fór að ræt-
ast úr og ný tæki fengust til bættr-
ar kortagerðar og ljósmyndatöku
úr lofti.
Nútíminn virðist geta af sér
fólk, sem telur sér til ágætis að
skipta um starf með stuttu milli-
bili. Vera má að slíkt sé af hinu
góða á einhveijum sviðum mann-
lífs. Hitt er víst að starf frumkvöð-
uls ber því aðeins árangur að hann
helgi sig köllun sinni með óbilandi
ástríðu, fórnfýsi og þolinmæði.
Ágúst Böðvarsson naut þeirrar
hamingju að sjá árangur verka
sinna. Þar kom að hann sýndi og
sannaði með óyggjandi hætti þörf-
ina fyrir innlenda kortagerð.
Landmælingar íslands urðu sjálf-
stæð og ört vaxandi stofnun í
höndum hans.
En Ágúst átti fleiri uppsprettur
hamingju. Stráklingar í mennta-
skóla, sem komu að fá köku hjá
Sigríði í Barmahlíð 43, pískruðu
um það sín á milli að svona heim-
ili og svona konu væri gott að eign-
ast þegar menn hefðu aldur til.
Andrúmsloftið á því heimili var
notaleg blanda af mildi Sigríðar
og kímni Ágústar en réðst þó öðru
fremur af þeirri hugarró og jafn-
vægi sem er helsta einkenni ham-
ingjunnar, nokkuð sem stráklingar
vissu ekki þá en skildu seinna.
Þegar ég hugsa um Ágúst koma
mér í hug hendingar úr sonnettu
Jóns Helgasonar: ...Hinn rammi
safi rennur fijáls í gegn/ um rót
sem stóð í sinni moldu kyrr... Ág-
úst nærðist alla tíð á römmum
safa íslenskrar menningar blönd-
uðum nánum kynnum af íslenskri
náttúru. Þaðan fékk hann kraftinn
til góðra verka.
Heiðursmaður er horfinn til
fundar við þau sem á undan fóru,
Sigríði og Gunnar. Kæra Anni og
synir, megi minningin um góðan
tengdaföður og afa milda söknuð-
inn.
Guðmundur E. Sigvaldason.
Með þessum fáu orðum langar
mig að minnast góðs drengs, Ág-
ústs Böðvarssonar. Kynni okkar
hófust í júnímánuði árið 1960 þeg-