Morgunblaðið - 25.03.1997, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 25. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
1
ERLEIMT
UR SOGU EVROPUSAMBANDSINS
Evrópusambandið heldur í dag upp á 40 ára
afmæli Rómarsáttmálans, sem enn er uppi-
staðan í stofnsáttmála sambandsins.
1950
Robert Schuman, utanríkis-
ráðherra Frakka, leggur fram
áætlun um að setja kola- og
stáliðnað Frakklands og
Þýskalands undir eina stjórn.
1957
Ríkin sex undirrita Rómarsátt-
málann um stofnun Efnahags-
bandalags Evrópu (EBE) og
Kjarnorkubandalag Evrópu
(Euratom).
1979
Evrópska myntsamstarfið sett
á laggimar. ðll rfki EB nema
Bretland gerast aðilar.
1985
Leiðtogar EB undirrita Einingar-
lög Evrópu. Markmiðið er að
koma á hindrunarlausum innri
markaði f árslok 1992.
1990
Austur-Þýskaland sameinast
Vestur-Þýskalandi og verður
hluti af EB.
1992
Samningum um Evrópst efna-
hagssvæði lýkur. Samningur-
inn veitir Austurriki, Finnlandi,
Svíþjóð, Noregi, Sviss,
Liechtenstein og Islandi aöild
að innri markaðnum. Sviss-
lendingar fella samininginn f
þjóðaratkkvæðagreiöslu.
1995
Svíþjóð, Finnland og
Austurríki ganga í ESB.
1997-8
Aðildarviðræður hefjast við
Kýþur (og Möltu ef þarlend
stjómvöld óska). Stefnt að þvf
að hefja viðræður við Pólland,
Tékkland, Slóvakfu, Ungverja-
land, Slóveníu, Lettland,
Eistland, Litháen, Rúmeníu
og Búlagariu.
1951
Frakkland, Vestur-Þýskaland,
Belgía, Luxemborg, Ítalía og
Holland undirrita Parísarsátt-
málann um stofnun Kola- og
stálbandalags Evrópu.
1967
Kola- og stálbandalagið, EBE
og Euratom eru einu nafni
kölluð Evrópubandalagið.
1973
Bretland, írland og Danmörk
ganga í EB. Norðmenn hafna
aðild (þjóðaratkvæðagreiðslu.
1981
Grikkland gengur (EB.
1986
Sþánn og Portúgal ganga í EB.
1991
Leiðtogar EB ná samkomu-
lagi um nýjan stofnsáttmála í
Maastricht. Evrópusambandið
(ESB) verður til og aðildarríkin
taka upp sameiginlega stefnu
f utanríkismálum og dóms- og
innanaríkismálum. Stefnt að
upptöku sameiginlegs gjald-
miðils fyrir ársbyrjun 1999.
1994
Norömenn hafna
ESB-aöild öðru sinni.
1996
Ríkjaráðstefna ESB hefst.
Endurskoðun stofnsátt-
málans á að Ijúka fyrir
miðjanjúní 1997.
1. janúar, 1999
Sameiginlegur Evrópu-
gjaldmiðill, evró, tekinn upp
í þeim ríkjum sem uppfylla
skilyrði Maastricht-
sáttmálans.
REUTERS
40 ár liðin frá undirritun
Rómarsáttmálans
Friður merk-
asti árangurinn
Brussel. Reuter.
UTANRÍKISRÁÐHERRAR Evr-
ópusambandsins koma í dag saman
í Róm til að halda upp á fertugsaf-
mæli stofnsáttmála Efnahags-
bandalags Evrópu, sem nú heitir
Evrópusambandið. Rómarsáttmál-
inn, sem enn er undirstaðan í stofn-
sáttmála ESB, var undirritaður 25.
marz 1957 og tók gildi í ársbyrjun
1958.
Sennilega verður ráðherrunum
tíðrætt um að merkasti árangur
Evrópusambandsins sé að nú ríki
friður á meðal fornra fjenda. Full-
trúar Evrópuríkjanna sex, sem
komu saman í Róm fyrir fjórum
áratugum, und- ________________
irrituðu sáttmála
um að draga úr
viðskiptahindr-
unum, taka upp
sameiginlega
landbúnað-
arstefnu og ____________________
tryggja fijálsa
för fólks, fjármagns, vöru og þjón-
ustu á milli ríkjanna.
Markmiðin voru hins vegar fleiri.
Af ríkjunum sex höfðu Italía og
Þýzkaland beðið ósigur í mesta hild-
arleik mannkynssögunnar. Lúxem-
borg, Frakkland, Holland og Belgía
höfðu lotið í lægra haldi og verið
hemumin í upphafi styijaldarinnar.
Öll höfðu þessi ríki verið lögð í
rúst að meira eða minna leyti og
EVRÓPA^
ekkert þeirra fýsti að grípa til vopna
gegn hinum á ný. Meginröksemd
leiðtoganna var sú að ef ríkin yrðu
bundin sterkum efnahagslegum
böndum gætu þau ekki framar ráð-
izt hvert gegn öðru.
Tvö stríð og nú sameiginlegur
gjaldmiðill á sömu öld
Evrópusambandið teygir sig nú
allt frá heimskautahéruðum Finn-
lands og Svíþjóðar og suður til
Spánar. Orrusturnar eru nú háðar
í Evrópuþinginu eða ráðherraráði
ESB, ekki á vígvöllunum. „Á 40
árum hafa lönd okkar lært að vinna
_______________ saman," segir
Jacques Santer,
forseti fram-
kvæmdastjórnar
sambandsins.
„Sá tími er löngu
liðinn þegar
diplómatísk deila
... gat komið af
stað stríði á milli tveggja Evrópu-
ríkja.“
Santer segir að merkasti áfang-
inn í 40 ára þróun ESB sé sam-
komulagið um Efnahags- og mynt-
bandalag, sem á að ganga í gildi
1. janúar árið 1999. Ríkin, sem
hafi borizt á banaspjótum tvisvar
sinnum á tuttugustu öldinni, muni
nú nota sameiginlegan gjaldmiðil
áður en öldin sé á enda.
Umsækjendum ekki
boðið til Amsterdam
Brussel. Reuter.
RÍKJUM Austur- og Mið-Evrópu,
sem hafa sótt um aðild að Evrópu-
sambandinu, verður ekki boðið til
leiðtogafundar ESB í Amsterdam í
júní næstkomandi. Ástæðan er sú
að leiðtogarnir vilja geta einbeitt
sér að erfiðum samningaviðræðum
um endurskoðun stofnsáttmála
sambandsins, sem ætlunin er að
ljúka á fundinum.
Utanríkisráðherrar aðildarríkj-
anna ákváðu þetta á fundi í Bruss-
el í gær. Jafnframt var samþykkt
að bjóða Austur-Evrópuríkjunum til
fundar viku eftir leiðtogafundinn.
Sú hefð hefur skapazt á undan-
fömum ámm að bjóða leiðtogum
ríkjanna, sem fengið hafa fyrirheit
um aðildarviðræður, til leiðtoga-
funda ESB. Hafa leiðtogar allra
ríkjanna snætt saman hádegisverð
og rætt sameiginleg hagsmunamál.
Sex ríki vilja sameiningu ESB og VES í áföngum
Bretar hóta
að beita neit-
unarvaldi
Ummæli Jeltsíns
um ESB-aðild
Varkár við-
brögð í ESB
Brussel. Reuter.
VIÐBRÖGÐ ráðamanna í Evrópu-
sambandinu við yfirlýsingu Borísar
Jeltsín, Rússlandsforseta, um að
Rússar stefni að aðild að samband-
inu, einkennast af varkárni. Greini-
legt er að ríki ESB vilja ekki móðga
Rússa, en þau vilja heldur ekki
vekja með þeim falskar vonir um
skjóta aðild.
„Nú þegar er langur listi af ríkj-
um, sem vill ganga í sambandið,"
sagði Malcolm Rifkind, utanríkis-
ráðherra Bretlands, í Bmssel í
gær. „Kannski lengist sá listi. Hver
veit?“
Jeltsín lýsti því yfir eftir fund
með Martti Ahtisaari, forseta Finn-
lands, að Rússland stefndi að því
að verða viðurkennt sem fullgilt
Evrópuríki og væri reiðubúið að
ganga í ESB. Þetta er í fyrsta sinn
sem yfirlýsing þessa efnis kemur
frá rússneskum stjómvöldum og
hafa Rússar ekki lagt fram form-
lega aðildammsókn.
Samstarfssamningur
enn ekki staðfestur
Embættismenn ESB forðast að
gefa opinberar yfirlýsingar um að
Rússland sé ekki undir aðild búið.
Þeir tala um nauðsyn þess að efla
tengsl ESB og Rússlands, en benda
hins vegar á að ákveðnum sam-
starfsverkefnum sé ólokið.
„Þetta er ekki nákvæmlega rétti
tíminn til að tala um aðild,“ sagði
Hans van den Broek, sem fer með
utanríkismál í framkvæmdastjóm
ESB, í samtali við Reuters-frétta-
stofuna. Hann bætti hins vegar við
að hann vildi ekki loka dymnum á
neitt ríki.
Van den Broek tók fram að sam-
starfssamningur ESB og Rúss-
lands, sem var undirritaður árið
1994, hefði enn ekki hlotið staðfest-
ingu rússneska þingsins eða_ sumra
þjóðþinga aðildarríkja ESB. í samn-
ingnum er kveðið á um samninga-
viðræður um viðskiptamál í framtíð-
inni og til langs tíma er stefnt að
fríverzlunarsvæði. Klaus Kinkel,
utanríkisráðherra Þýzkalands,
sagði á sunnudag að fullgilding
samstarfssamningsins væri for-
senda hvers konar viðræðna um
nánari tengsl.
í einkasamtölum útiloka embætt-
ismenn ESB aðild Rússlands að
sambandinu í náinni framtíð. Á
meðal ástæðna, sem em nefndar,
er að Rússland teygir sig langt inn
í Asíu, efnahagsgerðin sé mörgum
SEX RÍKI Evrópusambandsins
munu í dag leggja fram tillögu á
fundi utanríkisráðherra sambands-
ins í Róm, um að Vestur-Evrópu-
sambandið verði sameinað ESB í
áföngum. Tillagan, sem var boðuð
fyrir hálfum mánuði á fundi samn-
ingamanna á ríkjaráðstefnu ESB,
nýtur stuðnings BYakklands, Þýzka-
lands, Spánar, Ítalíu, Belgíu og
Lúxemborgar. Bretar em hins vegar
mjög andsnúnir henni og hóta að
beita neitunarvaldi til að fella hana.
Lamberto Dini, utanríkisráð-
herra Ítalíu, og Herve de Charette,
utanríkisráðherra Frakklands,
skrifuðu í gær grein í franska blað-
ið Le Monde og segja þar meðal
annars að tilgangur tillögunnar sé
að sameiginlegar varnir ESB verði
ekki lengur aðeins fræðilegt hug-
tak, heldur raunvemlegur mögu-
leiki.
Varnarskuldbindingar
í stofnsáttmála ESB
Ráðherrarnir segja að með því
að sameina VES og ESB verði
fimmta grein stofnsáttmála VES
felld inn í stofnsáttmála Evrópu-
sambandsins. Greinin kveður á um
gagnkvæmar varnarskuldbinding-
ar aðildarríkjanna.
Bretar segja að tillagan taki
ekki mið af því að það séu alls
ekki sömu ríkin, sem eiga aðild að
VES og ESB. Fimm af ríkjum
ESB, Danmörk, Svíþjóð, Finnland,
Austurríki og Irland, eiga aðeins
áheyrnaraðild að VES. Fjögur síð-
amefndu ríkin framfylgja enn
þeirri stefnu að standa utan hem-
aðarbandalaga. Þá em þijú evrópsk
NATO-ríki og aukaaðildarríki VES,
sem ekki eiga aðild að ESB.
Bretar eru jafnframt þeirrar
skoðunar að Evrópusambandið sé
ekki rétti vettvangurinn til að móta
sameiginlega varnarstefnu; Atl-
antshafsbandalagið (NATO) eigi
áfram að gegna því hlutverki.
Auk Bretlands hafa þau fjögur
ríki ESB, sem standa utan hemað-
arbandalaga, miklar efasemdir um
tillöguna.
Þrír áfangar
Að sögn Financial Times er í
fransk-þýzku tillögunni kveðið á
um að á ríkjaráðstefnunni verði
bókun bætt við stofnsáttmála ESB,
sem skuldbindi sambandið til þess
að sameinast VES að fullu í þrem-
ur áföngum.
í fyrsta áfanga er lagt til að ESB
geti nýtt VES til að sinna verkefn-
um á sviði friðargæzlu og mann-
úðaraðgerða. Þetta er í raun í sam-
ræmi við áherzlur ríkjanna, sem
standa utan hernaðarbandalaga.
Svipaða tillögu er að finna í samn-
ingsuppkastinu, sem írland lagði
fram í lok síðasta árs.
í öðrum áfanga er lagt til að
ráðherraráð ESB geti sett fram
markmið og skilgreint stefnu fyrir
VES.
Þriðji áfanginn felst í því að VES
renni inn í ESB.
Efasemdir í höfuð-
stöðvum VES
Háttsettur embættismaður VES
segir í samtali við Morgunblaðið |
að takmörkuð hrifning ríki í höfuð-
stöðvum samtakanna með þessar
tillögur. Full sameining VES og
ESB geti torveldað samstarf VES
og Atlantshafsbandalagsins,
NATO. „Við höfum litið svo á að
þessi möguleiki væri út úr mynd-
inni,“ segir embættismaðurinn.
Að undanförnu hefur mikil vinna !
verið lögð í að þróa VES sem „Evr- (
ópustoð" NATO og skilgreina .
hvernig NATO geti lánað ríkjum '
VES hergögn, fjarskipta- og stjórn-
kerfi þannig að þau geti ráðizt í
t.d. friðargæzluaðgerðir án þátt-
töku Bandaríkjamanna.
ísland, Noregur og Tyrkland
eiga aðild að NATO en ekki að
ESB. Þau eru hinsvegar aukaaðilar
að Vestur-Evrópusambandinu. ,
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra hefur sagt að sameinist VES '
Evrópusambandinu sé óliklegt að (
ísland vilji halda aukaaðild sinni til
streitu.
áratugum a ertir þvi, sem genst í
ESB og loks sé landið einfaldlega
of stórt.

\
s
QýCeimsh'ós
Faxafeni (blátt hús),
sími 568 9511.