Morgunblaðið - 03.04.1997, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Vanþekking
íþróttaráðs-
fulltrúans
ÞEGAR ég fletti
Morgunblaðinu
fimmtudaginn 20. mars
sá ég J)ar grein eftir
Ásdísi Olafsdóttur, full-
trúa Sjálfstæðisflokks-
ins í íþróttaráði Kópa-
vogs. Eftir frábæran
árangur íþróttafélag-
anna í Kópavogi á hin-
um ýmsu sviðum að
undanförnu bjóst ég við
því að íþróttaráðsfull-
trúinn hefði glaðst yfír
honum eins og aðrir
bæjarbúar og væri að
láta ánægju sína í Ijós.
En það sást strax á
fyrstu línunum að til-
gangurinn var annar og neikvæðari
og ég hjó sérstaklega eftir því að
ekki var á það minnst að greinarhöf-
undur ætti sæti í íþróttaráðinu, held-
ur aðeins tilgreint að hann væri
„íþróttakennari og áhugamaður um
framgang almenningsíþrótta."
Ég nefni það vegna þess að tals-
verðrar vanþekkingar á starfí
íþróttafélaganna gætti í skrifum
Ásdísar og hún gaf ýmislegt í skyn
í sem ekki á sér stoð í raunveruleik-
anum. Allavega ekki í því íþróttafé-
lagi sem ég hef unnið fyrir í mínum
frístundum undanfarin ár, HK.
Þó Ásdís nefni Kópavogsfélögin
ekki sérstaklega í grein sinni er
ekki annað hægt en að skilja skrif
hennar sem sneið til þeirra, vegna
stöðu hennar. Þess vegna sé ég mig
knúinn til að koma ákveðnum upp-
lýsmgum á framfæri.
Ásdís efast um að styrkir bæjar-
félaga, sem ætlaðir eru til barna-
og unglingastarfs, skili sér á réttan
stað, heldur megi ætla að megin-
hluti þeirra fari í rekstur meistara-
flokkanna. Börnin borgi æfingagjöld
sem nægi fyrir launum þjálfara og
foreldrar standi síðan fyrir fjáröflun-
um ef farið er í keppnisferðir. Síðan
segir hún að það ætti að draga
meistaraflokkana út úr og mynda
um þá hlutafélög, einstaka félag sé
byijað í einhverri mynd.
Állt frá stofnun knattspyrnudeild-
ar HK í ársbyijun 1992 hefur rekst-
ur meistaraflokks og yngri flokka
verið aðskilinn. Sami háttur hafði
verið hafður á um árabil hjá forvera
deildarinnar, íþróttafélagi Kópa-
vogs. Þetta er því langt frá því að
vera eitthvert nýmæli og mun al-
gengara er að meistaraflokkarnir
Víðir Sigurðsson
■ák '
FLÍSASKERAR
OG FLÍSASAGIR

Stórhöfða 17, við Gullinbrú,
sími 567 4844
séu reknir sjálfstætt en
svo að „einstaka félag
sé byijað í einhverri
mynd“. Það hafa nefni-
lega sífellt fleiri félög
farið inná þessa braut
á síðari árum.
Unglingaráð knatt-
spyrnudeildar HK, sem
sér um starfið fyrir
drengi og stúlkur frá 4
til 16 ára, fær æfinga-
gjöldin óskipt til sín,
sem og hveija krónu af
þeim styrk sem Kópa-
vogsbær veitir til knatt-
spyrnudeildarinnar.
Fjármunum sem bær-
inn hefur eymamerkt
bama- og unglingastarfi hjá HK
hefur aldrei verið varið í „manna-
kaup fyrir meistaraflokk" og verður
aldrei gert. Þeir renna eingöngu til
barna- og unglingastarfsins. Þar eru
líka útgjaldaliðirnir margfalt fleiri
en bara Jaunagreiðslur til þjálfara,
eins og Ásdís virðist halda.
Knattspyrnudeild HK steig enn-
fremur það skref fyrir nokkrum
árum að fella niður æfingagjöld
Knattspyrnudeild HK
steig það skref fyrir
nokkrum árum, segir
Víðir Signrðsson, að
fella niður æfingagjöld
fyrir börn 8 ára og yngri.
fyrir börn 8 ára og yngri. Þetta
hefur fallið í góðan jarðveg meðal
Kópavogsbúa sem þiggja það með
þökkum að börnin þeirra fái að
kynnast knattspyrnunni og ákveða
hvort hún sé þeirra framtíðaríþrótt
án þess að það kosti skattpínd heim-
ilin viðbótar útgjöld. Þetta framtak
mæltist samt misjafnlega fyrir hjá
þeim sem stjórna íþróttamálum
bæjarins, þótt ótrúlegt megi virð-
ast, en það hefur sannað gildi sitt.
Uppgangur yngri flokka HK og sá
fjöldi sem þar stundar knattspyrnu
í dag ber því glöggt vitni að þessi
ákvörðun var rétt, og fjárhagslegt
sjálfstæði unglingaráðsins var for-
sendan fyrir því að hún var fram-
kvæmanleg. Styrkir Kópavogsbæj-
ar til HK eru því nýttir til að koma
til móts við foreldra og börn í bæn-
um og skila sér á réttan stað.
íþróttaráðsfulltrúinn þarf ekki að
efast um það.
Fleira aðfinnsluvert er að finna
í grein Ásdísar en ég læt hér við
sitja, enda annarra að svara því.
Höfundur er formaður
unglingaráðs knattspyrnudeildar
HK og starfar sem
íþróttafréttamaður.
Sátt um stjórn-
kerfi fiskveiða
ÞVI FER fjarri að
fijálst framsal afla-
heimilda sé sársauka-
laus aðferð til hagræð-
ingar. Þvert á móti get-
ur framsalið bæði leitt
til tímabundinnar og
varanlegrar röskunar í
byggðarlögum og hjá
sjómönnum svo ekki sé
talað um fiskvinnslu-
fólk. I sögu íslenskra
sjávarplássa og út-
gerðarstaða hafa alltaf
skipst á skin og skúrir
og mun svo verða með-
an þaðan er gert út.
Byggðarlög voru engan
veginn óhult fyrir brott-
flutningi atvinnutækja
sem voru dýr þá ekkert síður en nú.
Athafnamenn og fískigengd hafa
sett mörk sín á mannlíf og afkomu
útgerðarstaða. Auðvitað hafa allar
sveiflur mikil áhrif á íbúafjölda, fast-
eignaverð og þjónustustig byggð-
anna. En það má einnig færa fyrir
því nokkuð haldbær rök að aflamark-
skerfið geti styrkt hráefnisöflun
byggðanna frá því sem var á tímum
fijálsrar sóknar.
Ekkert hefur þó haft eins alvarleg
áhrif á afkomu sjávarþórpa og sá
mikli samdráttur í veiðum sem orðið
hefur hér undanfarin fimm ár. Það
var augljóst mál að eitthvað hlaut
undan að láta þegar þorskafli dróst
saman úr 350 þús. tonnum í 180
þús. tonn. Einhvers staðar hlaut að
verða skortur á flski. Ef allir útgerða-
raðilar hefðu haldið óbreyttri hlut-
deild hefðu flestir þeirra lent í veru-
legum erfiðleikum. Hagræðing hefði
ekki orðið nein. Það hefði bitnað mun
þyngra á landsmönnum og einstaka
byggðarlögum en sá þó takmarkaði
sársauki sem fylgir núverandi kerfi.
Tilfærslur á milli byggðarlaga eru
vissulega tilfmnanlegar og sársauka-
fullar, en þær eru að vissu marki
óhjákvæmilegar til að ná betri heild-
arafkomu í sjávarútvegi. í þessu
máli verður ekki bæði haldið og
sleppt.
Ekki má heldur gleyma því að
afli og aflaheimildir smábáta hafa
margfaldast á undanförnum árum,
meðan hann dróst saman hjá öðrum,
sem styrkir stöðu fjölmargra sjávar-
plássa. Heildarkvóta smábáta mætti
þess vegna auka ennfrekar með vax-
andi fiskgengd.
Þegar breytingar þær sem kvóta-
kerfið hefur leitt af sér eru bomar
saman við liðna tíð er gjaman bent
á að veiðiheimildirnar fari nú varan-
lega í burtu. Þetta er rétt svo langt
sem það nær. En veiðiheimildimar
gufa ekki upp, þær flytjast til ann-
arra staða á landinu. Hér gildir lög-
mál lífsins: eins dauði er annars
brauð.
Það er vissulega rétt að menn
kaupa ekki kvóta fyrir verðlaus hús
og gjaldþrota sveitarsjóð. Það hefðu
menn ekki heldur gert áður fyrr þótt
um skip hefði verið að ræða. En
meðan framsalið er fijálst hafa ein-
Ný sending
af vorfatnaði frá Li/ra
Vorum að taka upp pils- og buxnadragtir
einnig tvískipta og heila kjóla
Stærðir 36-48
DifDarion
Reykjavíkurvegi 64, sími 565 1 147.
staklingar og fyrirtæki
möguleika á að kaupa
sér heimildir á ný, svo
fremi að kvótaverðið sé
innan þeirra marka sem
gerir útgerðina arð-
bæra.
Það er ekki kvóta-
kerfið sem slíkt, heldur
arðsemi rekstrarins
sem skilur á milii feigs
og ófeigs. Ef kvótinn
hefði verið bundinn við
byggðarlagið með ein-
um eða öðmm hætti
hefði óarðbær útgerð
fylgt staðnum hvað sem
Þröstur á hefði dunið. Það hefði
Olafsson haft afleit áhrif á af-
komu sjávarútvegsins í
heild og einstakra sjávarplássa.
Mikilvægi sjávarútvegsins fyrir
þjóðarbúið er slíkt að það er óviðun-
andi að stór hluti af takmörkuðum
veiðiheimiidum sé nýttur á óarðbær-
an hátt. Það dregur úr iífskjörum
landsmanna. Það er ekki hægt að
vemda óarðbær fyrirtæki jafnvel
þótt þau séu mikilvæg fyrir einstök
byggðarlög. Þetta er þeim mun mik-
ilvægara sem heildarafli er minni.
Hér verður að muna að við upphaf-
lega úthlutun aflaheimilda var hugs-
uð út frá því „réttlæti" að útdeila
minnkandi heildarafla í hlutfalli við
aflareynslu. Þannig fengu allir þeir
Mikilvægi sjávarútvegs
er slíkt, segir Þröstur
Ólafsson, í annarri
grein sinni, að óarðbær
nýting veiðiheimilda
væri óverjandi.
sem þá stunduðu útgerð tækifæri til
að ávaxta sitt pund. Þá bættist við
að margar útgerðir í sjávarplássum
úti á landsbyggðinni höfðu aðgang
að sérstaklega niðurgreiddum lánum
sem áttu að rétta af slakan rekstur.
Við munum allar aðgerðimar á ámn-
um fram til 1991.
Því miður hefur það víða farið svo
að þær útgerðir sem komnar vom í
ógöngur við upphaf kvótakerfisins
áttu sér fæstar viðreisnar von. Ekki
bætti úr skák þegar þar við bættist
að draga þurfti saman þorskafla um
yfir 40%.
Landsvæði sem mikið byggðu á
þorskveiðum, eins og t.d. Vestfírðir,
lentu verr útúr skerðingu þorskaflans
en önnur. Reynt var að lina þá skerð-
ingu með aukaúthlutun aflaheimilda
sem teknar vom af sérveiðibátum.
Vestfirðingar vanræktu hinsvegar
upp til hópa að endurskipuleggja
fyrirtæki sín og rekstur. Samdráttur
í þorskafla og nýtt fiskveiðisstjórn-
unarkerfi gaf þó fullt tilefni til þess.
Því miður eyddu þeir dýrmætum
aðlögunartíma í ófijótt andóf meðan
aðrir endurskipulögðu rekstur, sam-
einuðu fyrirtæki og hagnýttu sér
breyttar leikreglur.
Nú sem stendur er verð á varan-
legum veiðiheimildum mjög hátt og
mun að öllum líkindum haldast svo
meðan heildaraflamark í bolfiski er
aðeins um 280 þ. tonn.
Með árvissri aukningu aflaheim-
ilda mun verð þeirra vonandi lækka
en það mun auðvelda mönnum að
kaupa skip á ný. Þegar verð á skipi
með aflamarki verður orðið hlutfalls-
lega svipað og það var á skipum
meðan enn var fijáls sókn, er mönn-
um engin vorkunn að kaupa sér
kvóta á ný.
Enn er til hópur ráðamanna og
forsvarsmanna atvinnulífsins sem
með óskhyggju koma í veg fyrir að
fyrirtæki og byggðarlög aðlagi sig
breyttum aðstæðum við stjórn fisk-
veiða og gylla sífellt óraunhæfa
kosti. Það torveldar skynsamlega
nýtingu og langtíma áætlanagerð að
vera sífellt að hrópa að gjörbreyta
þurfl stjórnkerfi, sem fest hefur sig
í sessi og reynst hefur vel.
„Kvótabraskið"
Önnur alvarleg röskun sem skap-
ast samfara ftjálsu framsali er þátt-
taka sjómanna í kvótakaupum, sem
gengur undir miður virðulegum nöfn-
um svo sem kvótasvindl eða kvóta-
brask. I krafti ráðstöfunarréttar síns
geta útgerðaraðilar ráðskast með
aflaheimildir, leigt þær og selt með
þeim afleiðingum að sjómenn eru of
oft neyddir til að taka þátt í þessum
viðskiptum. Mest ber á „kvótabrask-
inu“ á kvótalitlum bátum við suð-
vesturströnd landsins. Þar er eftir-
spum eftir leigukvótum mikil. Leiða
má líkur að því að ósamræmið milli
sóknargetu og aflaheimilda sé hvergi
meira en þar, jafnvel þótt fiskgengd
við Reykjanes sé mikil og vaxandi.
Mikil uppkaup aflaheimilda af vertíð-
arbátum á þessum slóðum fyrr koma
nú fram með þessum hætti. Þarna
þyrftu útgerðaraðilar að stofna
kvótasamlag og safna þangað að-
keyptum aflaheimildum sem þeir
nýttu eftir ákveðnum reglum.
Bent hefur verið á það að hægt
sé að fá mörgum illa þokkuðum
samningum hnekkt fyrir úrskurðar-
nefnd ef einstök mál verða gerð opin-
ber. Lítið hefur verið um að slík mál
hafi verið tekin til meðferðar. Nýleg
niðurstaða Félagsdóms ætti þó að
draga verulega úr leiguliðafyr-
irkomulaginu. Það mun líklega einn-
ig hafa þau áhrif að minna verður
fyrir þessa kvótalitlu báta að gera í
framtíðinni. Besta leiðin til úrbóta
er að sá afli sem veiðist með þessum
hætti verði settur á frjálsan markað.
Það kæmi í veg fyrir verstu mein-
semdina. Vinna þarf gegn misnotkun
með samningum og brejittri verð-
lagningaraðferð en ekki með því að
kasta kerfinu á burt.
Ef útiloka á algjörlega misnotkun
í viðskiptum með aflaheimildir þarf
að afnema fijálst framsal veiðiheim-
ilda. Stjórnkerfi án fijáls framsals
er óhagkvæmt öllum. Sjómenn sem
stétt myndu tapa meira á því fyrir-
komulagi en á vanköntum núverandi
kerfís.
Nýtt stjórnkerfí sem grundvallað-
ist á sóknareiningum mun nánast
örugglega verða tengt fijálsu fram- ‘
sali sóknareininga. Framtíðarhags-
munum sjómanna yrði ekki betur
fyrir komið í þannig breyttu kerfí en
í núverandi fyrirkomulagi og hugs-
anlegt „sóknareiningasvindl" þar síst
minna því eftirlitið yrði erfiðara.
Fleiri fylgifiskar
aflamarkskerfisins
Brottkast afla er einnig vandamál
sem eyrnamerkt hefur verið afla-
markskerfinu. Afla hefur alltaf verið
fleygt á Islandsmiðum eða honum
hefur verið fleygt í gúanó eftir að í
land kom. Þetta var alsiða löngu
fyrir daga aflamarkskerfisins. Senni-
lega er hvergi fleygt meira af físki
en í Smugunni og er kvótakerfinu
ekki fyrir að fara þar. Þetta breytir
þó ekki því að brottkast afla í kvóta-
kerfínu er sagt mikið þótt umræðan
um það hafl dofnað að undanfömu.
Enginn veit með nokkurri vissu
hve miklum fiski er fleygt. Sögu-
sagnir þar um eru mjög mistrúverð-
ugar. Jafnvel þótt við göngum út frá
því að brottkastið sé allnokkuð er
málið hinsvegar margþættara en svo
að kenna megi aflamarkskerfinu ein-
göngu um. Það þekkist t.d. ekki leng-
ur að net séu geymd í sjó yfir helgi
hvað þá lengur eins og algengt var
áður. Umgengnin um auðlindina hef-
ur vissulega batnað.
Ein ástæða fyrir brottkasti er að
fiskurinn er orðinn of dýr til að það
borgi sig að sigla að landi með undir-
málsafla. Þá kallar sérhæfð land-
vinnsla á sérhæfðar veiðar óháð
veiðikerfum. Það er ekki líklegt að
annað kerfi muni breyta þessu nema
að litlu leyti.
Á síðustu misserum hefur notkun
ýmiss konar skilja í troll skilað eftir-
tektarverðum árangri. Það verður
að þróa þessa tækni betur og auka
notkun hennar. Takist það, sem flest-
ir sem til þekkja eru sannfærðir um,
mun þetta vandamál ekki verða til
staðar í framtíðinni nema í veigalitl-
um mæli.
Höfundur er hagfræðingur.