Morgunblaðið - 15.05.1997, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 15. MAÍ1997 47
Viðhorf nem-
enda til náms
MIKIL umræða hefur verið um
námsárangur íslenskra barna und-
anfarið. Ástæðan er að niðurstöður
úr alþjóðlegri könnun sýna að árang-
ur íslenskra barna er lakari í stærð-
fræði og raungreinum en árangur
barna í ýmsum öðrum löndum. í
umræðunni hafa komið fram að
margir þættir hafa áhrif á náms-
árangur s.s. hæfileikar, kennarar,
skólagerð, foreldrar, sjálfsmynd og
viðhorf tii náms. í mínu starfi sem
námsráðgjafi við Fjöl-
brautaskóla Suður-
nesja, sé ég greinilega
tengsl viðhorfa og
námsárangurs. Mér
fínnst viðhorf til náms
svo mikilvægt að í þess-
ari grein mun ég Ijalla
um það eitt og sér án
tillits til annarra þátta
sem geta haft áhrif á
nám.
Skilgreining á við-
horfi er það álit eða
skoðun sem einstakl-
ingur hefur á ýmsum
hlutum. Þetta álit getur
verið bæði jákvætt og
neikvætt. Dæmi: „Mér
finnst svo gaman í
stærðfræði“, sýnir jákvætt viðhorf
nemanda til greinarinnar. Á sama
hátt væri neikvætt viðhorf að segja
að stærðfræði væri leiðinleg. Mjög
margar rannsóknir á því hvað hefur
áhrif á námsgengi nemenda sýna
að viðhorf nemenda til náms getur
haft meiri áhrif en greind. Það er
ekki nægilegt að hafa góða náms-
hæfileika ef neikvætt viðhorf til
skóla og náms er til staðar. Hins
vegar getur nemandi sem hefur litla
námshæfileika oft náð undraverðum
árangri ef hann hefur aiist upp við
jákvætt viðhorf til náms og góðan
stuðning foreldra.
Foreldrar eru mestu áhrifaaðiiar
í æsku og hafa mikil áhrif. Eftir því
sem börn eldast þá koma fleiri mót-
unaraðilar inn í, s.s. skóli og félag-
ar. Viðhorfin mótast samt fyrst og
fremst heima. Mjög skýrt dæmi um
áhrif foreldra er að hlusta á sam-
skiptamunstur barna í leik. Þar heyr-
ist oft greinilega hvernig talað er
við þau heima. Barn sem er að tala
við dúkkuna sína og segir ,jæja,
elskan, eigum við ekki að fara í föt“
eða barnið sem tekur dúkkuna sína,
hristir hana og segir „hættu að láta
svona, klæddu þig“. Börn tileinka
sér viðhorf foreldra sinna og þá
skiptir ekki bara máli hvað sagt er
heldur líka hvernig fyrirmynd for-
eldrar eru. Það er ekki nægilegt að
segja unglingum að reykja ekki ef
foreldrar reykja sjálfir. Þeir móta
ekki neikvætt viðhorf til reykinga
með þeim hætti. Sama má segja um
skólagöngu. Það er ekki nóg að
unglingum sé ýtt til að fara í fram-
haldsnám ef allt annað á heimilinu
er neikvætt gagnvart skóla.
Foreldrar sem líta á skólagöngu
sem forgang fram yfir önnur verk-
efni, gera kröfu um að heimanámi
verði að sinna og hrósa börnum fyr-
ir góða frammistöðu í námi eru að
leggja grunn að jákvæðum viðhorf-
um til náms. Barnið lærir að skóla-
nám er mikilvægt og leggur sig fram
um að gera sitt besta. Ef skólinn
er hins vegar alltaf látinn víkja fyr-
ir öðrum verkefnum, t.d. ef hægt
er að sinna skemmtunum í stað skóla
eða fara til tannlæknis á skólatíma
þó vel sé hægt að fara á öðrum tíma
þar sem ekki þarf að sleppa skóla
fær barnið þau skilaboð að skólinn
sé ekki eins mikilvægur og annað.
Vinnustaður barna, skólinn, er oft
til umræðu manna á meðal. Ef barni
líðst að tala illa um kennara og skóla
á sínu heimili og foreldrar taka jafn-
vel undir það er verið að móta neik-
vætt viðhorf til skóla. Foreldrar sem
ekki bera virðingu fyrir vinnustað
barnsins, skólanum, eru að segja
barninu að þessi staður sé einskis
virði. Hvernig á barnið að geta bor-
ið virðingu fyrir skóla ef svo er?
Oft heyrist hjá nemendum að
kennarinn sé svo leiðinlegur að ekki
sé hægt að læra hjá honum. Nem-
endur nota þetta oft sem afsökun.
Þetta þýðir að árangur nemandans
verður lítill sem enginn og nemand-
inn ber enga ábyrgð á lélegri ein-
kunn því þetta er allt kennaranum
að kenna. Ef foreldrar taka undir
þetta eru þeir að kenna unglingnum
að komast hjá að taka ábyrgð á sínu
námi. Með því að reyna að fá nem-
andann til þess að læra samt er
verið að kenna honum
að bera ábyrgð á nám-
inu. Ef við lítum í eigin
barm, hvað gerum við
ef við þurfum að vinna
með einhveijum sem
okkur finnst leiðinleg-
ur? Hættum við í vinn-
unni?
íslensk börn komu
ekki vel út í áður-
nefndri könnun á
stærðfræðikunnáttu.
Er ástæðan að hluta til
neikvætt viðhorf til
greinarinnar? Ef við-
horfið er neikvætt staf-
ar það yfirleitt af því
að stærðfræði þykir
erfið og þar af leiðandi
krefst hún meiri yfirlegu og tíma.
Nemendur eru ekki allir tilbúnir í
þá vinnu. Margir nemendur segja
að þeir skilji ekki stærðfræði. Þeir
nota þetta sem góða afsökun til að
þurfa ekkert að leggja á sig. Það
að segjast ekki skilja þýðir oft á tíð-
um að ekkert þarf að gera. Því mið-
Viðhorfin mótast, segir
Sigríður Bílddal, fyrst
og fremst heima.
ur hef ég orðið vör við að foreldrar
viðurkenna oft afsökunina „Ég skil
ekki stærðfræði". Ég er aftur á
móti sannfærð um að ef sama afsök-
un væri notuð um samfélagsfræði
þá myndi hún ekki duga. Geta ekki
allir lært samfélagsfræði?
Ef ég tengi vinnubrögð í stærð-
fræði við lífið sjálft, hvernig færi
þá fyrir okkur ef við gæfumst alltaf
upp ef eitthvað er erfitt og reyndum
ekki einu sinni við viðfangsefnið?
Unglingar þurfa að læra að takast
á við erfið viðfangsefni í námi hvort
sem greinin heitir stærðfræði eða
eitthvað annað. En það þýðir að
eyða þarf meiri tíma og yfirlegu í
erfiða hluti ef árangur á að nást.
Það er hægt að breyta viðhorfum
til náms en það tekur langan tíma
og þarf samstarf heimila og skóla
að koma til ef einhver árangur á að
nást. í Fjölbrautaskóla Suðurnesja
er starfrækt fornám sem er heils-
vetrar nám. í fornáminu hefur mark-
visst verið reynt að breyta viðhorfum
nemenda til námsgreina, vinnu-
bragða og til sjálfs sín. Mikið sam-
starf er við heimilin og hafa foreldr-
ar lagt mikla vinnu á móti skólanum.
Oft hefur tekist að breyta viðhorfum
á meðan nemendur eru í fornáminu
en það virðist ekki alltaf duga næsta
vetur á eftir. Þá falla sumir nemend-
ur í sinn gamla farveg. Ef þessi
vinna héldi áfram er ég sannfærð
um að á endanum yrði breyting á
viðhorfum varanleg.
Umræðan um slakan árangur ís-
lenskra barna í stærðfræði og raun-
greinum hefur að undanförnu snúist
um það að leita að sökudólgi, finna
hveijum er um að kenna. Eg legg
til að við hættum þeirri umræðu og
snúum okkur að því að finna út
hvað er hægt að gera til að bæta
ástandið. Eitt af því er að heimili
og skóli taki saman höndum við að
breyta viðhorfi nemenda til náms
og skóla. Ég er sannfærð um að það
er fyrsta skrefið í að bæta náms-
árangur.
Höfundur er námsráðgjafi og
kennari við Fjölbrautaskóla
Suðurnesja.
Sigríður
Bilddal
Átök innan kirkjunnar
í LOK desember síð-
astliðinn sendi formað-
ur Prestafélags ís-
lands til félagsmanna
greinargerð um störf
stjórnarinnar. Þetta
þótti ekki í frásögur
færandi, enda fastur
liður að formaður héldi
félagsmönnum upp-
lýstum. Greinargerðin
var að venju fróðleikur
um það sem gerst
hafði frá fyrra bréfi
og það sem væri efst
á baugi. Formaður
kom inn á kjaramálin
og tjáði þá skoðun
sína, sem öllum átti
að vera löngu ljós, að gjald fyrir
aukaverk presta væru „forn í lög-
um“ og að tekjur af þeim hafi því
.jafnan verið hluti“ af lögkjörum
stéttarinnar. Hann bendir og á að
sókna- og prestakallaskipanin hafi
löngum haldið utan um þennan
þátt „lögkjaranna", en telur að svo
sé ekki lengur og vitnar í greinar-
gerð frá Siðanefnd PÍ þar að lút-
andi. Allt er þetta sársaukalaust
enn sem komið er en svo bætir
hann við setningu sem mjög fór
fyrir bijóstið á mörgum stéttar-
bræðrum hans: „Veruleg og alvar-
leg vandræði hafa hlotizt af harðn-
andi samkeppni presta um prests-
verk á fijálsum markaði, sem með
framferði sínu hafa brauðið af kol-
legum sínum.“ Formaðurinn vill
meina að þetta sé „uppspretta úlf-
úðar“, sé „kirkjunni til tjóns og
prestastéttinni til vanza“. Hann
telur lausnina vera fólgna í því að
losna við aukaverkagreiðslurnar og
leita annarra leiða svo stéttin verði
ekki fyrir kjaraskerðingu af þeim
völdum. Aðalatriðið fyrir honum
er að prestum sé tryggt að þeir
njóti „lögkjara sinna". Hann gerir
ráð fyrir því, í breyttu fyrirkomu-
lagi, að sóknarprestur sæki
greiðslu fyrir aukaverk í sóknar-
gjöldin. Hann vill ennfremur að
fólk sé fijálst að því að velja sér
prest til athafna en beri sjálft af
því kostnað vilji það ekki nota sókn-
arprestinn.
Allt þetta virðist sárasaklaust
og hljóma mjög skynsamlega ekki
síst í ljósi þeirra átaka sem átt
hafa sér stað undanfarið í kirkj-
unni vegna deilna um starfsvett-
vang. Hið nýja, hvað snýr að fólk-
inu, er að það losnar alfarið við að
greiða fyrir aukaverk ef sóknar-
presturinn á í hlut en ef það hefur
einhveijar aðrar óskir þá sé greiðsl-
an samkomulag milli fólksins og
prestsins sem tekur verkið að sér.
Því kom það mjög á óvart að
litlu seinna barst bréf í gegnum
biskupsstofu, undirritað af þrem
sjúkrahúsprestum á höfuðborgar-
svæðinu, þar sem harkalega var
veist að formanninum. Bréf þetta
er svo forkastanlegt að ég get ekki
látið vera að upplýsa almenning
um innihald þess. Haldið er fram
að í bréfi formanns hafi komið fram
viðhorf til „hluta félagsmanna"
sem þeim falli ekki. En þeim fíhnst
sýnu alvarlegri sú „afstaða, sem
þetta viðhorf opinberar til sóknar-
barnanna" (þeir halda með röngu
fram að hann hafi talað um fólkið
sem notendur prestanna). Enn-
fremur er talað um að formaðurinn
„fordæmi“ vissan hóp presta, að
hann sé með „ásakanir" á hendur
þeim og að hann tali um „óhæfu-
verk“. Þá er og mjög hneykslast á
þeirri uppástungu formanns að fólk
beri kostnaðinn sjálft ef það leitar
til annars prests en sóknarprests-
ins. Hneykslun bréfritaranna felst
í sérstakri umhyggju fyrir viðkom-
andi íólki, að það þurfi þá að greiða
„öðru sinni“ fyrir verk sem þegar
hafi verið innheimt fyrir með skatt-
heimtunni. Mig rekur ekki minni
til að þessir sömu menn hafi nokkru
sinni fyrr gert athugasemd við það
fyrirkomulag sem ríkt hefur nú í
áratugi, þ.e. að fólk
hafi greitt „öðru sinni“
fyrir prestsverk, þrátt
fyrir að það hafi einnig
greitt sóknargjöld og
þar með í raun fyrir-
fram greitt fyrir öll
prestsverk. Ég efast
og um að þeir hafi lagt
það í vana sinn að
hafna greiðslum fyrir
aukaverk á þeim for-
sendum að fólk hafi
þegar greitt fyrir þau
með skattheimtunni.
En sjálfsréttlæting-
in heldur áfram hjá
þeim félögum, líklega
vegna þess að þeir eru
með slæma samvisku. Þeir tala um
að „undarlegir hlutir séu á ferð“,
að formaður bregði upp „skugga-
legri mynd af hluta umbjóðenda
sinna“, hann ætli þeim að „rækja
þjónustuna í annarlegum tilgangi".
Þá kemur aftur fram hin sérstaka
umhyggja þeirra fyrir lítilmagnan-
um, fólki „stundum fjárhagslega
illa statt, varnarlaust og auðsæran-
Álit siðanefndar er á
engan hátt, að mati
Torfa K. Stefánssonar
Hjaltalín, árás á sér-
þjónustu presta.
legt“ sem neyðist til að bera aukinn
kostnað vilji það þiggja þjónustu
kirkjunnar „þar sem það kýs og
kemur því best“. Þeir tala einnig
um sérkennileg viðhorf formanns
til safnaðarfólksins. Þetta allt sam-
an leiðir hugann að þeim aðstæðum
sem sjúkrahúsprestarnir vinna við.
Þeir hafa fengið gagnrýni frá
mörgum kollegum sínum fyrir að
vinna prestsverk á sjúkrastofnun-
um (svo sem skírnir) án nokkurs
samráðs við sóknarpresta viðkom-
andi fólks. Mér vitanlega hafa þeir
hingað til tekið greiðslur fyrir slík
verk án þess að spyija fólk eitthvað
sérstaklega hvernig það sé statt
fjárhagslega. Ég vil og taka það
fram að í bréfi formanns koma
engar skírskotanir til þessara til-
teknu presta og að hann tekur á
engan hátt út „hluta félagsmanna“
eða „hluta umbjóðenda sinna“.
Hann talar um málin almennt, enda
taka vonandi flestir ef ekki allir
prestar umvandanir formanns til
sín persónulega og ígrunda með
sjálfum sér hvort ekki sé ástæða
til að sjá að sér í málinu. En sjúkra-
húsprestarnir eru vissir um að for-
maður beini orðum sínum til þeirra
og engra annarra. Þeir tala um að
hann búi til „refsivönd" úr áliti
siðanefndar til að „hirta þessi
brekabörn stéttarinnar, hrekkju-
svín og skemmdarvarga“ (letur-
breyting mín). Þá hnýta þeir í álits-
gerð siðanefndar, tala um hana sem
„áhyggjuefni“ bæði hvað varðar
„innihald og meðferð" og sakna
þar sinnar eigin umhyggju fyrir
þeim sem „þjónustuna þiggja".
Hér kemur líklega fram ástæðan
fyrir því af hveiju þeir tóku
greinargerð formanns til sín, en í
áliti siðanefndar (ekki formanns!)
eru sérþjónustuprestar nefndir til
sögunnar. Bréfritarar vilja helst
draga þá ályktun af áliti siðanefnd-
ar að hún líti á þá sem „einskonar
táknmynd „óheilla“ þróunar,“ þ.e.
að þeir, sérstaklega, valdi „riðlun“
á sóknarskipan kirkjunnar. Þeir
segjast ekki sitja undir „slíkum
sendingum" og sendi þær því aftur
til „föðurhúsanna“.
Vert er að taka fram í þessu
sambandi að álit siðanefndar felur
á engan hátt í sér árás á sérþjón-
ustupresta. í álitinu er einungis
talað um að sú riðlun á sóknarskip-
an kirkjunnar sem byijaði „fyrir
alvöru" með fjölgun kirkna í
Reykjavík, hafi þróast „áfram jafnt
og þétt“ og fengið „nýja vídd með
tilkomu sérþjónustupresta". Annað
og alvarlegra er nú ekki sagt og
sérþjónustuprestarnir á engan hátt
gerðir að sökudólgum vegna þess-
arar þróunar. Af hveiju þá þessi
harkalegu viðbrögð og þessi
óstjórnlega viðkvæmni?
I lokaorðum bréfritaranna kem-
ur aftur hin sérstaka umhyggja
þeirra fyrir sóknarfólki og ímynd
kirkjunnar út á við. Óhætt er þó
að efast um, að svo harkaleg við-
brögð og svo alvarlegar ásakanir á
hendur formanni og siðanefnd eins
og felst í bréfi þeirra, séu vel til
þess fallin að auðvelda sameigin-
legt átak stéttarinnar til markviss-
ari starfa, „Guði til dýrðar og ná-
unganum til blessunar" eins og
segir í niðurlagi bréfs þeirra. Mætti
maður frekar biðja um meiri sjálfs-
gagnrýni og faglegri umræðu ef
það virkilega er einlægt markmið
þeirra að stuðla að aukinni sam-
kennd innan hinnar íslensku þjóð-
kirkju.
Höfundur er sóknarprestur á
Möðruvöllum í Hörgárdal.
Velkomin á
Elizabeth Arden
kynningu
Idag og ú morgun gefstþér einstakt takifieri til að kynnost
Elizabeth Arden snyrtivörunum í Hygea, Austurstrœti
Þessi glæsilegi
kaupauki fylgir
þegar keyptir eru
tveir hlutir í
kremlínunni

H Y G E A
<> nyrtivoruverd lun
• Austurstreeti
• Laugavegi
Kringlunni.
Torfi K. Stefáns-
son Hjaltalín