Morgunblaðið - 15.05.1997, Blaðsíða 54

Morgunblaðið - 15.05.1997, Blaðsíða 54
.^54 FIMMTUDAGUR 15. MAÍ 1997 MINNINGAR MORGUNBLAÐIÐ HELGA RAFNSDÓTTIR + Helga Rafns- dóttir fæddist á Vindheimum á Norðfirði 6. desem- ber 1900. Hún and- aðist á Droplaugar- stöðum 3. maí síð- astliðinn. Foreldrar hennar voru Rafn Júlíus Símonarson, sjómaður og for- maður, fæddur á Lýtingsstöðum Skagafirði 1. júlí 1866, d. 8. júlí 1933, og Guðrún Gísla- dóttir, saumakona, frá Götuhúsum i Reykjavík, f. 27. júní 1872, d. 5. janúar 1912. Börn Guðrúnar og Rafns voru tíu: Sigríður, Gísli, Arnfríður, Jón, Helga, Símon, Guðrún, Jóhann, Erlendur og Guðrún. Einn son hafði Rafn eignast áður en hann giftist, sem Jón nefndist. Símon og Guðrún eldri dóu á barnsaldri. Eftir lifa af þessum stóra systkinahópi aðeins Guðrún og Jóhann. Hinn 20. ágúst 1921 giftist — Helga ísleifi Högnasyni, kaup- félagsstjóra og alþingismanni, f. 30. nóvember 1895, d. 12. júní 1967. Þau bjuggu fyrst í Vestmannaeyjum en fluttust til Reykjavíkur þegar Isleifur tók við stöðu kaupfélagsstjóra KRON í Reykjavík. Börn Helgu og ísleifs eru: 1) Erla Guðrún, íþróttakennari og húsmóðir, f. 19. janúar 1922, maki Ólafur Jensson, prófessor og forstöðu- maður Blóðbankans, sem Iést 1996. Börn þeirra eru: a) Arn- fríður, námsráðgjafi, f. 1953, maki Þórður Sverrisson, augn- læknir, þau eiga tvö börn, b) Isleifur, yfirlæknir rannsókna- deildar Sjúkrahúss Reykjavík- ur, f. 1956, maki Erna Krist- jánsdóttir, sjúkra- þjálfari, þau eiga þrjú börn, og c) Sig- ríður, lífefnafræð- ingur, f. 1958, maki: Þorkell Sigurðsson, augnlæknir, þau eiga tvo syni. 2) Högni Tómas, hag- fræðingur, f. 14. desember 1923, maki Kristbjörg Sveina Helgadóttir, læknafulltrúi. Dæt- ur þeirra eru a) Helga, örverufræð- ingur, f. 1962, maki Ralph Tiedemann, stofnerfða- fræðingur, þau eiga einn son, og b) Magnea Berglind, hjúkr- unarfræðingur, f. 1968. 3) Gísli Rafn, tæknifulltrúi, f. 8. apríl 1927, maki Sigríður Eyjólfs- dóttir, þroskaþjálfi. Synir þeirra eru: a) Isleifur, kerfis- fræðingur, f. 1964, b) Pálmar Axel, rafeindavirki, f. 1967, og c) Áki Pétur, kerfisfræðingur, f. 1970. Helga var alla tíð mikil bar- áttukona fyrir jafnrétti. Hún gegndi margvíslegum félags- og trúnaðarstörfum, s.s. hjá Verkakvennafélaginu Snót í Vestmannaeyjum, Slysavarna- félaginu Eykyndli í Vestmanna- eyjum, Húsmæðraskólanum í Reykjavík, Kvenfélagi sósíal- ista og Mæðrastyrksnefnd. Auk húsmóðurstarfa rak hún um skeið hárgreiðslustofu í Vest- mannaeyjum, leysti af Isleif eiginmann sinn við Kaupfélag verkamanna í Vestmannaeyjum meðan hann var á Alþingi og vann á Þjóðminjasafni Islands í 20 ár. Útför Helgu fer fram frá Fossvogskirkju í dag og hefst athöfnin klukkan 13.30. Marga undanfarna vetur hefur Helga amma sagt: „Heilsan batnar þegar fer að vora.“ Og alltaf hefur hún orðið hressari og enn um stund verið hægt að njóta samvista við hana. En í vor gerðist þetta ekki heldur sofnaði hún sínum hinsta svefni. Helga amma var þegar orðin hluti af lífi mínu áður en ég man eftir mér og alla mína ævi hefur ' hún verið til staðar til að taka þátt í gleði og sorg. Til hennar var ávallt hægt að leita til skrafs og ráða- gerða og hún var einstaklega góður hlustapdi og það nýtti ég mér ós- part. ísleifur afi féll frá þegar ég var 9 ára. Það var öllum mikill harmdauði. En um það leyti öðlað- ist amma alveg sérstakan sess í lífi mínu því ég fékk hlutverk við að vera henni félagsskapur í sorginni og fékk þá oft að gista heima hjá henni. Oft kom hún heim til for- eldra minna og borðaði með okkur kvöldmat og svo þegar á kvöldið leið gengum við amma saman upp á Austurbrún. Alltaf gengum við -v- rólega til að anda að okkur fersku kvöldloftinu og ef heiðskírt var skoðuðum við stjörnurnar. Hún benti mér á stjörnumerkin eins og ísleifur afi hafði bent henni eftir stjörnukorti sem hann eignaðist þegar þau bjuggu í Vestmannaeyj- um. Litli björn og Pólstjarnan, Stóri björn og Karlsvagninn, Kassiopeia, Orion, Tvíburarnir Kastor og Poll- ux, allt voru þetta vinir sem við heilsuðum upp á þegar til þeirra sást. Á sumarkvöldum horfðum við til fjalla eða við gengum upp á hábunguna á Laugarásnum á horfð- um yfir bæinn. Alltaf röbbuðum við saman á göngunni um atburði dags- ins, eða létum hugann reika. Oft fór amma með ljóð fyrir mig eða hlýddi mér yfir ljóð sem ég var að læra í skólanum því hún var mikill Ijóðaunnandi og kunni ógrynni af ljóðum af ýmsu tagi. í mestu uppá- ■<_ haldi hjá henni voru ljóð um ísland og náttúruöflin sem móta land og þjóð og ljóð um baráttu þjóðarinnar fyrir sjálfstæði og betri kjörum. Það var yndislegt að vera barn seint að kvöldi úti á göngu með ömmu og fá óskipta athygli hennar. Amma var gædd frásagnargáfu og góðu minni á fólk, staði og atburði. Á þessum gönguferðum okkar tók hún mig með í löng ferðalög, stund- um til fjarlægra staða og stundum til þess tíma þegar hún var barn, skömmu eftir aldamót. Mér stendur enn ljóslifandi fyrir hugskotssjónum ferð sem hún lýsti fyrir mér þegar hún var á íjórða ári og var bundin í söðul eins og böggull og fór með lestarmönnum sem voru að koma úr bæjarferð til Þingvalla og svo áfram til sumardvalar að Apavatni hjá móðursystur sinni. Hún lýsti því hve sárt það hafði verið að kveðja mömmu sína sem fylgdi henni og hélt í hönd hennar neðan úr bæ og austur að Elliðaám, hve hrædd hún hafði verið þegar hún horfði niður í beijandi Öxará af brú sem var aðeins ein hestbreidd og þegar mennirnir tjölduðu niðri á völlunum fyrir neðan Almannagjá og hún hélt að þeir myndu gleyma að losa hana úr bögglinum. Margar urðu ferðirnar okkar saman í hug- anum en við ferðuðumst líka saman bæði innanlands og utan. Þegar hún var komin fast að áttræðu og ég nýbúin að fá bílpróf lét hún sig hafa það að hossast með mér alla leið til Þórshafnar á Langanesi. Það var gaman að hafa hana með sér á ferðalagi því alls staðar sem við fórum kunni hún sögur af fólki af svæðinu frá ýmsum tímum sem hún hafði heyrt eða lesið um og svo var hún svo virðuleg og viðræðugóð hvar sem við komum og hveija sem við hittum. Meðan við dvöldum á Þórshöfn gengum við mikið, lásum góðar bækur og ræddum þær. Einn ógleymanlegan góðviðrisdag fórum við á Bakkafjörð og fundum bæinn þar sem Magnús Stefánsson (Örn Arnarson) fæddist, en hann var góðvinur ísleifs afa. Þessi dagur varð því ríkulega skreyttur ljóðum eftir hann og ég naut samveru við íslenska náttúru, íslenska ljóðlist og ömmu sem var rétta manneskjan til að njóta alls þessa með. Það er mikil gæfa að eiga að vini konu með þá reynslu og gáfur sem amma hafði. Hún lifði mestu breytingatíma sem heimurinn hefur séð. Hún fæddist inn í bændasamfé- lag sem hafði verið nær óbreytt í margar aldir, bjó við afar frumstæð- ar aðstæður sem unglingur austur á íjörðum og starfaði með föður sínum að útgerð á opnum bátum við lélegan skjólfatnað og erfiða aðdrætti. Á síðari hluta ævinnar lifði hún það að horfa á sjónvarp og sjá menn ganga á tunglinu, sitj- andi við rafljós í upphituðu húsi. Ásamt ísleifi eiginmanni sínum tók hún virkan þátt í baráttunni fyrir bættum hag launafólks _ og þeim breytingum sem gera ísland að velferðarríki. Mér finnst ég rík að hafa fengið að veija svona miklum tíma með Helgu ömmu og öðlast hlutdeild í hennar langa lífi og gefa henni hlut- deild í mínu. Minning hennar mun iifa. Sigríður Olafsdóttir. Komið er að kveðjustund. Helga amma mín hefur verið ein af aðal- persónunum í lífi mínu. Það er erf- itt að koma skipulagi á og orða allar þær minningar sem á þessari stund sækja á hugann. Frá ungum aldri hefur hún tekið þátt í gleði og sorgum fylgt mér eftir, stutt mig og leiðbeint, hún hefur verið sem fastur punktur í tilverunni. Reynslu sinni, þekkingu og lífsvið- horfum var hún alltaf tilbúin að miðla mér. Að setjast niður með henni á heimili hennar, þar sem hraði nútímans hafið ekki náð áhrif- um, kyrrð og tímaleysi ríkti, þar sem tími var til að ræða og reyfa allt milli himins og jarðar. Þessar stundir með ömmu Helgu, inni- haldsríkar og ómetanlegar í minn- ingunni voru okkur báðum mikil- vægar. Rúm hálf öld skildi okkur að í aldri en það hafði ekkert að segja, milli okkar ríkti einlæg vin- átta þar sem sameinaðist reynsla fyrri tíma og reynsla nýrra tíma. Ég minnist þín fyrir það sem þú varst mér þegar ég var að vaxa úr grasi. Helga amma og ísleifur afi óaðskiljanlegur hluti af uppvaxtar- árunum og þú af lífi mínu og fjöl- skyldu eftir fráfall afa. Ótalmargar samverustundir okkar, samtöl og vinátta sem var langt umfram það sem ættartengls okkar segja til um hafa orðið til þess að ég hef nokkuð skýra mynd af löngum og viðburða- ríkum lífsferli þínum. Þú bjóst yfir mikilli frásagnargleði og kunnir þá list að gæða fólk og atburði lífí í frásögn. Þú varst aðeins ellefu ára gömul þegar þú stóðst uppi móðurlaus í hópi tíu systkina. Systkinahópnum var dreift og þér og yngstu systur þinni var komið í fóstur til Reykja- víkur. Þessi erfiða lífsreynsla á við- kvæmum aldri markaði djúp spor, án þess þó að buga þig né beygja. Þegar þú varst á fjórtánda ári flutt- ist þú aftur til föður þíns og Arnfríð- ar systur þinnar á Norðfirði. Frá þessum tíma minntist þú oft á ferm- ingardaginn þinn og sagðir frá því þegar þú og fermingarsystur þínar genguð arm í arm gegnum bæinn að lokinni athöfninni, þær í peysu- fötum en þú í svörtum kjól með beinsniðnu pilsi og uppreimuðum skóm. Þið áttuð heiminn, framtíð- ina, komnar í fullorðinna manna tölu. Þú hávaxin og hnarreist, glæsileg með vindinn í dökku hárinu og sólina á andlitinu. Heima hafði Fríða systir bakað pönnukökur með kaffinu í tilefni dagsins. Það var árið 1918 að þú réðir þig í vinnu til Vestmannaeyja. Frosta- veturinn mikli var að baki og gos í Kötlu. Þú sást gosmökkinn af skipsfjöl á siglingunni til Eyja. Þú hefur líklega ekki gert þér grein fyrir því á þeirri stundu hversu stórt hlutverk Vestmannaeyjar og mann- lífið þar ætti eftir að hafa í lífi þínu. Þú starfaðir til að byrja með sem vinnukona á stóru heimili en fljót- lega kom í ljós að þú hafðir einstak- lega áferðarfallega rithönd og varst því fengin til að starfa við bókhald _og skrifstofustörf hjá Gunnari Ólafssyni, kaupmanni og útgerðarmanni. Þar starfaði einnig Siguijón Högnason og ekki er ólík- legt að það samstarf hafi leitt til kynna þinna og ísleifs Högnasonar bróður hans. ísleifur hafði verið við verslun- arnám í Danmörku og kynnst þar nýjum stefnum og róttækri hug- myndafræði. Þið trúlofuðuð ykkur 1. maí 1921, undir Heimakletti. Þið reistuð ykkur fallegt heimili og varð þriggja barna auðið. Saga ykkar í Vestmannaeyjum er samof- in baráttu verkamanna fyrir bætt- um kjörum. Líf ykkar helgaðist af þessari baráttu sem var hörð á krepputímum millistríðsáranna. Þú tókst virkan þátt í baráttunni, gegndir trúnaðarstörfum og varst ein af stofnendum verkakvennafé- lagsins. Þátttaka í félagsstörfum var ríkur þáttur í lífi ykkar ísleifs. Þið voruð glæsileg hjón með brenn- andi hugsjónir. Á heimili ykkar var gestkvæmt af heimamönnum en ykkur sóttu líka heim skáld, tónlist- armenn, stjórnmálamenn, vinir og ættingjar sem leið áttu um Eyjar og oft var glatt á hjalla og umræða lífleg. Árið 1943 fluttst þið til Reykja- víkur. Isleifur tók þá við starfi kaupfélagsstjóra KRON. Heimili ykkar var á Skólavörðustíg 12, í hjarta bæjarins, gestkvæmt með afbrigðum. Það kemur engum á óvart sem þekkti þig að alltaf hafi verið fjölmennt í kringum þig og fólk hafi sótt í félagsskap þinn. Þú varst glaðlynd og stórlynd. Hafðir einstaklega hlýtt viðmót og mikla viðveru, varst sérstaklega viðræðu- góð og vel að þér, hláturmild og glettin þegar það átti við en mál- efnaleg og rökföst þegar alvarleg málefni voru á baugi. Þó skóla- ganga þín væri ekki löng þá varst þú vel menntuð, víðlesin og fróð um menn og málefni. Þú lærðir að leika á orgel þegar þú varst barn og hafðir yndi af tónlist og söng. Ekkert var þér þó jafn hugleikið og góð ljóðlist. Þú hafðir frá barn- æsku lesið og lært ljóð og kunnir ógrynni ljóða utanað. íslensk náttúra var þér einstak- lega kær. Þú naust þess að ferðast um landið þitt, dásama fegurð þess, víðáttuna, mikilfengleik fjallanna og ilminn úr lynginu. Eftir að þið fluttuð til borgarinnar á Skóla- vörðustíginn og síðar á Austurbrún 33 byggðuð þið afi ykkur sumarbú- stað við sjóinn í Kópavogi. Þarna nutuð þið návistar við náttúruna. Ræktuðuð tré og nytjajurtir og rer- uð á bátkænunni Fríðu á voginum. Þarna átti stórfjölskyldan, börnin ykkar og barnabörn fjölmargar ánægjustundir. Ég minnist þess að hafa setið með þér í lautinni niður við fjöruna, við hlustuðum á öldugjálfrið í fjör- unni, vindinn í háu grasinu um- hverfis okkur og horfðum á hvíta skýjabólstra á heiðbláum himni. Börnin mín léku sér í íjörunni. Þú spurðir, til hvers er fólk að ferðast út um allan heim þegar það hefur alla þessa fegurð hér við bæjardyrn- ar? Þú ert glæsileg með vindinn í dökku hárinu og sólina á andlitinu, þú ert sama stúlkan og gekk hnar- reist gegnum þorpið á fermingar- daginn. Þú ert búin að skila ríku- legu ævistarfi, alltaf stefnuföst og ákveðin. Barátta þín fyrir réttlátara samfélagi hefur skilað árangri. Þú hefur sent nýjar kynslóðir af stað, kynslóðir sem hafa notið gjafmildi þinnar, bæði á tilfínningar og ver- aldleg gæði, kynslóðirnar sem munu upplifa nýja öld. Þannig mun ég minnast þín með söknuði en jafn- framt þakklæti. Börnin mín hafa borið gæfu til að kynnast þér. Við kveðjum þig og minningin um þig mun lifa með okkur um ókomin ár. Arnfríður Ólafsdóttir. Með hlýhug, þakklæti og virð- ingu kveðjum við Helgu Rafnsdótt- ur. Minning hennar mun ávallt verða Mæðrastyrksnefndarkonum einstaklega hlý. Helga kom í nefnd- ina frá félagi sínu fyrir nokkrum áratugum. Var hún ávallt ötul í starfi og gladdist við sérhvert gott verk sem unnið var fyrir nefndina. Á þeim tíma vann Helga í húsnefnd sem skipuð var af Mæðrastyrks- nefnd, því þá var verið að byggja Hlaðgerðarkot í Mosfellssveit. Þar dvöldu síðar margar þreyttar mæð- ur ásamt börnum sínum yfir sumar- tímann þar til Hlaðgerðarkot var selt Hvítasunnusöfnuðinum. Á mæðradaginn, sem hefur verið blómasöludagur Mæðrastyrks- nefndar í áratugi, var einstök ánægja Helgu að selja mæðrablóm- ið. Hún var ritari nefndarinnar frá 1972-’85. Þá hætti hennar félag í nefndinni. Tók þá undirrituð við ritarastarfinu. Var mér lærdómsríkt að heyra hana áður lesa upp sínar einstaklega vönduðu fundargerðir. Áttum við í þá daga áfram góðar ánægjulegar stundir saman, sér- staklega á sæluviku í Hveragerði í boði Gísla í Ási. Helga var mikil baráttukona í raun með sanna rétt- lætiskennd og atorku sem ávallt var augljós. Mæðrastyrksnefnd þakkar Helgu hennar góðu störf við margvísleg verkefni gegnum tíðina og sendir aðstandendum hennar innilegar samúðarkveðjur. „Far þú í friði, friður Guðs þig blessi, hafðu þökk fyrir allt og allt.“ (V. Briem.) F.h. Mæðrastyrksnefnda Reykjavíkur, Guðbjörg Ólafsdóttir. „Það syrtir að er sumir kveðja". Þessi hending kemur í huga minn nú er móðursystir mín, Helga Rafnsdóttir, er kvödd hinstu kveðju. í æsku minni bjó Helga í Vest- mannaeyjum. Fyrir mig var það ætíð sérstakt tilhlökkunarefni að fá þessa fallegu og skemmtilegu frænku mína í heimsókn til Reykja- víkur, sem mér fannst reyndar vera allt of sjaldan. Hún var frændrækin og naut ég þess þá og ætíð síðan. Hún var tryggðatröll í bestu merk- ingu þess orðs. Fyrir mig var Helga ekki bara frænka, heldur líka sérstök mann- eskja, sem hafði þegið ríkulegar vöggugjafir úr hendi skaparans. Glaðværð, góð greind og rík þörf fyrir að fræðast voru hennar sterku einkenni. Fróðleik sínum miðlaði hún síðan af örlæti til okkar hinna. Heimili hennar mótaðist af þessum eiginleikum hennar og var því alltaf ánægjulegt að koma í heimsókn til þeirra ísleifs, hvort sem var í Vest- mannaeyjum eða eftir að þau fluttu til Reykjavíkur. Þar ríkti menning- arbragur, gleði og gestrisni, þar sem hjónin og börnin sameinuðust um að gera heimilið að sérstökum sælureit. Helga var ein úr stórum og glæsi- legum systkinahópi, sem öll voru vel að manni, en því miður féllu mörg þeirra frá á besta aldri. En eftir lifa tvö yngstu systkinin, þau Jóhann í Stykkishólmi og Guðrún í Reykjavík. Ég og börnin mín kveðjum elsku- lega frænku og þökkum henni sam- fylgdina. Guðrún Claessen. Móðursystir mín, Helga Rafns- dóttir, er látin á 97. aldursári. Helga var að mörgu leyti sérstæð kona. Fyrir utan hvað hún var fríð, þá var hún lifandi persónuleiki og at- hafnasöm. Henni var það í blóð borið að vera virk og vilja hafa áhrif á framvindu mála. Hún fylgd- ist vel með þjóðfélagsmálum og lét sig þau varða lengst af. Snemma bar á róttækni hjá Helgu, eins og reyndar fleiri systkinum hennar og var hún einn af hvatamönnum að stofnun Verkakvennafélagsins Hvatar og sat þar í stjórn um tíma. Sem ung stúlka fluttist Helga frá Norðfirði til Vestmannaeyja og hitti þar lífsförunaut sinn, ísleif Högna- son, framkvæmdastjóra Kaupfé-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.