Morgunblaðið - 25.06.1997, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ
34 MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 1997
...... ....................
GUÐRÚN
EMILSDÓTTIR
+ Guðrún Emils-
dóttir fæddist á
Borg í Skriðudal
20. apríl 1913. Hún
lést á Elli- og hjúkr-
unarheimilinu
Skjóli 15. júní síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Hiidur
Bóasdóttir, f. 1886,
d. 1933, húsfreyja á
Stuðlum í Reyðar-
firði, og Emil
v Tómasson, f. 1881,
d. 1967, bóndi á
Stuðlum og síðar
verkamaður og
húsvörður í Reykjavík. Guðrún
var næstelst í hópi átta systkina
sem á legg komust. Þau eru:
Sigurbjörg, f. 1912, Kristjana
Elín, f. 1914, d. 1962, Borghild-
ur, f. 1915, d. 1929, Regína
(Thorarensen), f. 1917, Tómas,
f. 1918, Bóas Arnbjörn, f. 1920,
d. 1997, Jón Páhni,
f. 1923, d. 1978.
Árið 1935 giftist
Guðrún Eyjóifi
Krisljánssyni, f.
1904, d. 1989, frá
Holtastöðum i
Reyðarfirði, verk-
stjóra i Reykjavík
og Kópavogi. Þau
bjuggu lengst af á
Brúarósi í Kópa-
vogi. Börn þeirra
eru Emil Hilmar
Eyjólfsson, f. 1935,
háskólakennari í
Lyon, og Kristján
Eyjólfsson, f. 1942, læknir í
Reykjavík. Uppeldissonur
þeirra og barnabarn er Eyjólf-
ur Kjaiar Emiisson, f. 1953,
háskólakennari í Ósló.
Útför Guðrúnar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Það er með söknuð í hjarta sem
ég kveð hana ömmu mína í dag.
Ég er strax farin að sakna heim-
sóknanna til hennar og þess að fá
ekki að faðma hana einu sinni enn
að mér, eins og mér þótti svo gott.
Það lagði svo mikla hlýju frá ömmu
og mér leið alltaf svo vel eftir að
hafa verið hjá henni, því hún var
sönnun þess að til væru falslausar
og hjartahlýjar manneskjur í heimi
hér. Amma var sterk kona á sinn
hlýlega hátt og hún hafði ákveðnar
skoðanir á hlutunum sem hún var
óhrædd við að láta í ljós. Réttindi
kvenna voru henni hugleikin og allt-
af var hún tilbúin að rétta þeim
► hönd sem minna máttu sín. Hún
var réttlætiskona af guðs náð. Enda
nutu margir krafta hennar bæði á
Kópavogshæli þar sem hún vann í
mörg ár og eins heima fyrir þegar
eitthvað bjátaði á. Smá dæmi um
þessi persónueinkenni hennar
ömmu má lesa úr viðbrögðum henn-
ar þegar ég, átján ára gömul, til-
kynnti henni að ég ætti von á barni,
en þá hrökk upp úr henni: „Litli
kjáninn þinn!“ Þessi einfalda setn-
ing lýsti öllu í senn; undrun. kvíða
og væntumþykju. En eitt sem ég
mat mikils hjá ömmu var þessi óbil-
andi trú sem hún hafði á fólki. Hún
hvatti menn til dáða þegar vel gekk
og var til staðar þegar á móti blés.
Otal margt gæti ég tínt til úr
brunni minninganna, en ég kýs að
halda þeim út af fyrir mig að sinni.
Þó vil ég nefna að Brúarós í Kópa-
voginum skipar þar sérstakan sess
í hjarta mínu. Meðal þeirra bestu
æskuminninga sem ég á eru minn-
ingar þaðan. Hjá ömmu, afa og
Massa sem nú eru öll horfin frá
okkur. Hlýlegt andrúmsloft, tifíð
og hringingarnar í stofuklukkunni,
blómaanganin og litirnir í verönd-
inni hennar ömmu, hænsnakofinn
þar sem afi réð ríkjum, lækurinn
og fjaran, Sannar sögur, kleppari,
kvöldkaffið og kleinurnar, eineygði
kötturinn, dularfulli kassinn hans
.Massa, Fjörudraugurinn, amma, afi
‘og Massi.
Einnig eru mér minnisstæðar
þær samverustundir þar sem við
amma töluðum saman um lífið og
tilveruna, en hún fylgdist vel með
því sem var að gerast þá og þá
stundina og hafði gaman af því að
velta vöngum yfir hlutum sem ekki
var til einhlítt svar við. Af þeim
fundum fór ég alltaf ríkari.
Já, hún amma var einstök kona
og ég sakna hennar sárt eins og
margir aðrir er fengu að kynnast
henni. Hugur minn er hjá þeim.
Elsku amma, þakka þér fyrir allt
sem þú hefur gefið mér. Hvíl í friði.
Guðrún C. Emilsdóttir.
Guðrún Emilsdóttir fæddist á
Borg í Skriðdal, S-Múlasýslu. Hún
lést 15. júní sl. á Skjóli, hjúkrunar-
heimili aldraðra í Reykjavík. Skjól
er vel rekin stofnun og vistfólkið
ánægt, að best ég veit, enda hús-
mæður sem hugsa um eldri borgar-
ana uridir stjórn góðs hjúkrunar-
fólks, sem kann að stjórna bæði
lærðu og ólærðu starfsfólki eins og
hér í Hulduhlíð á Eskifirði.
Guðrún var hraust, en eftir því
sem aldurinn færðist yfir systur
mina, tók hún heilsuleysinu illa og
sagðist ekki eiga það skilið. Ég
sagði henni að ég hefði aldrei látið
illa yfir veikindum mínum. Maður
verði að taka öllu vel, sem á mann
er lagt, í þessu jarðneska lífi.
Guðrún systir mín var mikilhæf
manneskja. Afar fjölhæf húsmóðir,
bæði í matartilbúningi og öðru. Hún
saumaði öll föt á okkur systkinin
svo og fyrir vandalaust fólk, og
voru allir svo ánægðir með sauma-
skap hennar. Gunna var glöð og
lífsgleðin mikil, gestrisni hennar var
geysilega mikil, enda margt fólk í
heimili. Gunna var gift Eyjólfi
Kristjánssyni mesta valmenni, sem
ég hef þekkt. Þau áttu tvo efnilega
drengi, sem eru vel menntaðir. Sá
eldri er Emil Hilmar, búsettur í
Frakklandi og á hann mörg börn.
Yngri sonurinn er Kristján hjarta-
læknir á Landspítalanum. Fyrri
kona hans var Margrét Örnólfsdótt-
ir, mikilhæf kona, og áttu þau þijá
syni saman. Núverandi eiginkona
Kristjáns er Ásdís Halldórsdóttir,
sem er mesta dugnaðarkona, hjúkr-
unarkona að mennt, og eiga þau
tvö börn. Öll eru barnabörn Guðrún-
ar og Eyjólfs mesta myndarfólk og
vel menntuð og bráðdugleg. Það
er mín ósk að þau láti alltaf gott
af sér leiða, eins og afi og amma
þeirra gerðu á meðan þeirra naut
Upplýsingar í símum
562 7575 & 5050 925
<
5'
2
| HOTEL LOFTLEIÐIR
“ ICfLANDAIR HOTEI.S
Glæsileg kaffihlaðborð
FALLEGIR SALIR
OG MJÖG GÓÐ ÞJÓNUSTA
MINNIIMGAR
við í þessu jarðneska lífí. Þau heið-
urshjón voru ekki hlaupandi um
götur og gatnamót og segjandi frá
sínum mörgu góðverkum.
Ég bið Guðsblessun að fylgja
elsku systur. Ég vona að þú fáir
góða heimkomu. Hittumst seinna.
Regína Thorarensen.
Móðursystir mín, Guðrún Emils-
dóttir, Gunna frænka eins og hún
var jafnan nefnd í minni fjölskyldu,
andaðist á hjúkrunarheimilinu
Skjóli, hinn 15. þessa mánaðar.
Mörg undanfarin ár hefur heilsu
hennar smám saman hrakað og
nokkrum sinnum var hún svo mikið
veik að um líf hennar var óttast
en jafnan náði hún sér upp aftur.
Eflaust hefur þar ráðið mestu hið
mikla baráttuþrek sem henni var
gefið.
Það er skammt stórra högga á
milli í fjölskyldunni. Bóas Arnbjörn
Emilsson, móðurbróðir minn, lést
eftir langvarandi veikindi hinn 28.
maí og fór útför hans fram frá
Selfosskirkju hinn 5. júní sl. Gunna
frænka fylgdi bróður sínum síðasta
spölinn og í erfidrykkjunni sem á
eftir fylgdi kvaddi hún sér hljóðs
og sagði eftirminnilega sögu af
Bóasi bróður sínum þegar foreldrar
þeirra fengu send tvö svín frá móð-
urbróður þeirra í Noregi. Allir
krakkarnir urðu hræddir og forðuðu
sér inn eða upp á nærliggjandi þök,
nema Bóas sem var hvergi smeykur
og í stað þess að forða sér gekk
hann til svínanna og bauð þeim
birginn. Bóas var þá á þriðja ári
og það sem ég þekkti til þessa
ágæta frænda míns þá skorti hann
aldrei áræði og kjark til að takast
á við menn eða viðfangsefni.
Það verður vart talinn neinn hér-
aðsbrestur þótt lasburða kona falli
frá í hárri elli. Hinsvegar setti mig
hljóðan og þetta hefur hrist upp í
sjóði minninganna sem ég á um
þessa ágætu frænku mína. Heimili
þeirra Gunnu frænku og Eyjólfs á
Brúarósi stóð mér opið alla tíð og
svo velkominn fann ég mig þar að
ég knúði ekki alltaf dyra áður en
ég gekk þar inn og naut þess að
vera fagnað af fölskvalausri
ánægju. Þetta er nokkuð sem ekki
gleymist. Gugga systir og móðir
mín brenndust mjög alvarlega í
byijun júní 1947 á Gjögri. Þær
voru síðar fluttar til Reykjavíkur
og var mamma þar á spítala fram
í desember 1947. Gugga systir losn-
aði fyrr af spítalanum og var þá
komið fyrir hjá Gunnu frænku og
Eyjólfi. Víst er að systir mín var
þar umvafín umhyggju og kærleika
af þeim hjónum og þegar við pabbi
komum rétt fyrir jólin að ná í þær
mæðgur og fara norður á Gjögur
og halda jólin þar þá var mjög að
foreldrum mínum lagt að fara
hvergi og halda jólin með fjölskyld-
unni á Brúarósi. Einnig buðust þau
til að hafa Guggu áfram og hef ég
metið það svo að þau, Gunna
frænka og Eyjólfur, hafi verið fús
til að ganga Guggu í foreldrastað.
Þetta varð þó ekki en þegar ég
hugsa um þessi mál finn ég að hag
systur minnar hefði þannig verið
vel borgið.
Um árabil vann Gunna frænka á
Kópavogshælinu (það mætti nú
finna manneskjulegra nafn á þessa
stofnun) þar sem hæfiieikar hennar
til að verða öðrum að liði fengu
heldur betur notið sín. Hún lét sér
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tækifæri
1 Wk blómaverkstæði I
IÖINNA I
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 551 909»
ekki nægja að standa sínar vaktir
heldur tók hún oft heim til sín vist-
menn sem hún batt tryggð við og
ég held sérstaklega við þá sem
mest þurftu á að halda.
Segja má að Gunnu frænku hafi
aldrei fallið verk úr hendi og var
ævinlega tilbúin að axla þá ábyrgð
sem aðrir fólu henni. Hún var mik-
il hannyrðakona, heklaði, pijónaði
og saumaði bæði á heimilisfólk og
til að færa ættingjum og vinum.
Minnist þess m.a. að hafa vélritað
fyrir hana bréf þegar hún tók þátt
í samkeppni á vegum Heimilisiðnað-
arfélagsins o.fl. aðila um vinnu úr
íslensku efni. Þar vann Gunna
frænka 1. verðlaun fyrir rúmteppi.
Þá var hún mjög myndarleg í allri
matargerð og bakaði mest allt fyrir
sitt stóra heimili. Með þessu drýgði
hún tekjur heimilisins á meðan hún
var bundin heima yfir börnum og
öldruðum heilsulitlum föður sínum.
Þótt Gunna frænka væri svona
vinnusöm hafði hún einstaka hæfi-
leika til að geta í senn bæði unnið
og haldið uppi samræðum við fólk.
Hún var fyrsta manneskjan sem
talaði við mig eins og fullorðinn
mann um menn og málefni og trúði
mér fyrir málum sem ekki þótti
ástæða til að færu í hámæli. Þá var
þessi frænka mín bæði prýðilega
vel máli farin og ritfær. Þessum
hæfileikum hélt hún til hins síð-
asta, þrátt fyrir heilsuleysi og því
samfara miklar tökur meðala. T.d.
skrifaði hún fyrir rúmu ári einstak-
lega fallega minningargrein um
Ragnhildi Óskarsdóttur (Rósku),
systurdóttur sína.
Hvernig bernsku, uppeldi og
menntun hlaut kona sem hægt er
að mæla svona um? Fyrir utan
barnaskóla, sem var farskóli í sveit-
inni, var hún í einn eða tvo vetur
við nám í Húsmæðraskólanum á
Hallormsstað. Lét hún vel af veru
sinni þar og sérstaklega minntist
hún Blöndals hjónanna með vin-
semd og virðingu. Gunna frænka
er fædd á Borg í Skriðdal og flutt-
ist þaðan þriggja ára með foreldrum
sínum og systrunum Sigurbjörgu,
Kristjönu Elínu og Borghildi að
Stuðlum í Reyðarfirði. Þær systur
voru þá á aldrinum fjögurra ára sú
elsta en sú yngsta 10 mánaða. Á
Stuðlum bjuggu þá fyrir heiðurs-
hjónin Jónas Pétur Bóasson, móður-
bróðir Gunnu frænku, og kona hans
Valgerður Bjarnadóttir. Jónas 0g
Valgerður fluttust síðar að Bakka
í Reyðarfírði og voru jafnan kennd
við Bakka. Mér er einkar minnis-
stæð frásögn Valgerðar frænku af
komu þeirra að Stuðlum. Þetta var
einn bjartan sumardag 1916 að
heimafólk á Stuðlum sá hestalest
koma út Skógdalinn en farið var
frá Borg og yfir Þórdalsheiði. Indr-
iði í Áreyjum hélt til móts við gest-
ina, tók Sibbu, sem Hildur amma
hafði reitt, og hélt á henni yfír
ána. Þegar kom heim í hlað á Stuðl-
um voru Gunna og Ella í laupum,
sitt hvorum megin á klakk, en þær
voru auðvitað of ungar til að sitja
hest, tveggja og þriggja ára gaml-
ar. Borghildur, sem þá var 10 mán-
aða, var í kassa sem var haganlega
komið fyrir á milli bagga á öðrum
hesti. Öll búslóðin var flutt á hest-
um. Frásögn Valgerðar frænku var
áhrifamikil og mér er ljóst að milli
þessara fjölskyldna, sem þarna hitt-
ust, myndaðist ævarandi vinátta.
Annars er nærtækast að vitna til
skrifa Gunnu frænku sjálfrar, en
til hennar var leitað fyrir ættarmót
sem Stuðlaættin hélt á Stuðlum
6.-8. júlí 1984, um að gera grein
fyrir Stuðlaheimilinu og nánustu
ættmennum. Þar segir m.a.:
„Þegar ég er 9 ára gömul hættir
Jónas frændi búskap á Stuðlum og
flytur út í kaupstaðinn með konu
og 3 börn. Mikill var söknuðurinn
0g eftirsjáin þegar þetta frændfólk
var búið að yfirgefa okkur. Nú tóku
við þau ár í lífi mínu sem manni
var ætlað að vinna og var komið í
skilning um að lífið væri ekki tóm-
ur leikur og margt þyrfti að læra
sem koma mætti að gagni síðar í
lífinu ef vel ætti að fara. Nú búa
foreldrar mínir einir á jörðinni. Þau
festu kaup á henni. 20.000 króna
skuldabaggi var þungur í skauti
barnmörgu fólki í þá daga. Engar
tryggingar aðstoðuðu þá. Barna-
fyöldi var þá einungis mál foreldra.
Þegar ég lít nú í elli minni yfir liðna
tíð þá held ég að foreldrar mínir
hafí búið rausnarbúi þessi ár á
Stuðlum. Þar var alltaf nóg að bíta
og brenna. Heimilið var stórt og
umsvifamikið og gestagangur óhóf-
lega mikill. Það var ausið mat og
drykk í gesti og gangandi. Aldrei
var tekið gjald fyrir alla þessa fyrir-
greiðslu.
Svona liðu árin eitt af öðru og
ég komin yfir fermingaraldur og
farin a_ð skilja að lífíð kostar pen-
inga. Ég er stödd niðri í kjallara
við sláturgjörð sem ávallt var
feiknamikil vinna fyrir allt heimilis-
fólk, því að útbúa varð mat sem
endast átti allt árið. Það var soðið
slátur í margar tunnur og búin til
kæfa í marga belgi, bræddur mör,
saumaðar rúllupylsur og lunda-
baggar, svið soðin og pressuð og
geymd í sýru. Þessi vinna stóð yfir-
leitt í 3-4 vikur, var unnin jafnt
nótt sem dag. Einmitt á þessum
vikum var hvað mest ónæði af
Héraðsmönnum sem voru að reka
fé til slátrunar niður á Reyðarfjörð.
Móðir mín sagði einn dag við mig
að það væru komnir gestir og ég
skyldi koma upp og hjálpa sér (en
aðrir héldu áfram verkum í kjallar-
anum). Sjálfsagt hefi ég verið
þreytt af öllu þessu amstri því ég
gerðist svo djörf að svara móður
minni fullum hálsi (sem ekki þótti
tilhlýðilegt í þá daga), sagði að all-
ur þessi gestagangur sem þau
vendu á sig væri þeim að kenna
og spurði hvort hún gerði sér ekki
grein fyrir því að allur matur og
drykkur sem í það færi kostaði
pening. Ég sagðist sannarlega ekki
ætla að hafa þetta svona þegar ég
færi að búa. Móðir mín varð undr-
andi nokkra stund, horfði svo á
mig hvöss á brún og sagði: - „Það
held ég að þú sért ekki af Stuðlaætt-
inni, blessað barn, eða veistu ekki
að aldrei hafa ættmenn þínir á þess-
um bæ talið eftir að greiða fyrir
gestum og gangandi. Guð launar
fyrir hrafninn og það skaltu vita
að enginn verður fátækari þótt
hann gefi gestum málsverð.““
Mér er ljóst að Gunna frænka,
ekki bara mundi þetta „í elli sinni“,
heldur einkenndist allt heimilishald
hennar á Brúarósi af gestrisni og
rausnarskap. Þar var jafnan margt
í heimili og gestagangur fram úr
hófí mikill. Gestirnir höfðu þar mis-
langa viðveru allt frá því að líta
þar inn af og til í að dvelja þar
árum saman. Ekki má horfa fram
hjá því að í þessu var hún dyggi-
lega studd af sínum ágæta eigin-
manni, Eyjólfi Kristjánssyni, og
hans hlutur er raunar meiri sem
því nemur að flestir „hótelgestirnir"
á heimilinu voru venslafólk Gunnu
frænku. Fyrir mér er þetta ein-
stakt. Met mikils að hafa notið vin-
áttu og velvildar Gunnu frænku
minnar alla tíð. Samskipti okkar
voru mikil og þar hefur hvergi bor-
ið á skugga. Með greind sinni, ríkri
réttlætiskennd og hjálpsemi við mig
og mitt fólk hefur hún sýnt mér
hvernig hægt er að láta margt gott
af sér leiða og vera samferðafólki
sínu góð fyrirmynd.
En hver er svo uppskera heiðurs-
hjónanna, Guðrúnar Emilsdóttur
frá Stuðlum og Eyjólfs Kristjáns-
sonar frá Strönd (Holtastaðaeyri),
að leiðarlokum? Léttvæg verður hún
í samanburði við marga aðra ef
mæld er í gjaldmiðlum á borð við
steinsteypu og verðbréf. Veit líka
að metnaður þeirra var ekki við það
bundinn. Hins vegar voru þau ávallt
veitendur, nutu trausts og virðingar
samferðamanna sinna og eiga hæfi-
leikaríka og vel gerða afkomendur
þar sem sjá má að mannkostir hafa
gengið í erfðir.
Fyrir hönd fjölskyldu minnar
sendi ég afkomendum og þeirra
fólki einlægar samúðarkveðjur.
Einnig verður mér títt hugsað til
Sibbu frænku, móðursystur minnar,
en Gunna frænka og Sibba voru
meira en systur, þær voru einstakar
vinkonur alla ævi og í þau rúm 50
ár sem ég hef fylgst með þeim vissi
ég að þær voru í nær daglegu sam-