Morgunblaðið - 02.10.1997, Blaðsíða 52

Morgunblaðið - 02.10.1997, Blaðsíða 52
52 FÍMMTÚDÁGUR 2. OKTÓBER 1997 MORGUNBLAÐIÐ HVÍTASUNNULILJA. „HVÍTU DÖMURNAR“ (Narcissus poeticus) I síðasta Blómi vikunnar skrifaði Ágústa Björnsdóttir um „Bláu drengina" sem var samheiti yfir vorblómstrandi smálauka með blá- um blómum. Mér datt í hug að gaman væri að skoða fleiri blóma- liti, bleika eða hvíta og athuga, hvort ekki væru vorblómstrandi laukar sem bæru þessa liti. Heitið „hvítu dömurnar“ er alveg á ábyrgð höfundar þessa greina- korns og er aðeins stæling á heiti síðustu greinar. Flestir þeir laukar sem um verður fjallað bera við- skeytið lilja og því má til sanns vegar færa að kvenkenna þá. Fjöl- margir vorblómstrandi laukar bera hvít blóm, svo erfitt er að tak- marka sig við nokkrar tegundir en þó verður þess freistað. Vetrargosi, Gal- anthus nivalis, er eitt fyrsta vorblómið. Þetta er mjög fallegt, lítið laukblóm. Blöðin eru grágræn og bein- strengjótt og blóm- leggurinn grannur, u.þ.b. 15 sm á hæð. Eitt blóm drúpir á stöngulendanum, snjóhvítt á lit. Það er sem vetrargosinn sé svo feiminn við lífið og tilveruna að hann þori ekki að líta upp. Innri blómhlífarblöð- in eru styttri en þau ytri og eru sýld í end- ann og köntuð grænni bryddingu. Vetrargosinn blómstrar sunnanlands í febrúar- mars ef hlýindi eru. Hann stendur ótrúlega vel af sér kuldakast eða næturfrost. Eftir þannig nótt lypp- ast blómstöngullinn niður og jurtin virðist hafa gefið upp öndina. Skíni sólin um daginn er þessi litli gosi allur búinn að sperrast eftir nokkra klukkutíma og ber hátt hvíta klukkuna sem bærist fyrir minnsta andvara. Blóm vetrargosans geta staðið í nokkrar vikur. Lauka vetr- argosans ætti að leggja nokkra saman á 5-10 sm dýpi, gjaman í septemberlok. Smám saman fjölgar hann sér þannig að á nokkrum árum er kominn vænn brúskur af þessum fallegu laukblómum. Krókusar eða dvergliljur eru hnúðjurtir sem flestir þekkja. Þeir blómgast yfírleitt snemma á vorin en þó eru nokkrar tegundir haust- blómstrandi. Blöð allra krókusa eru mjó og striklaga með hvítri rönd eftir endilöngu. Blómin eru oftast stök og blómblöðin sex. Þau mynda langa samvaxna pípu sem vex upp úr moldinni en opnast þá og breiðir úr sér. Litur krókus- bióma er oftast gulur, fjólublár eða hvítur. Gróft talað má skipta krók- usum í tvo flokka, villikrókusa og garðakrókusa. Þeir síðasttöldu eru mun stórgerðari en villikrókusarn- ir. Garðakrókusum eða vorkrókus- um, Crocus vernus, er skipt í ótal tegundir, sem orðið hafa til með ýmiss konar úrvali og kynbótum. Þekktasta hvíta tegundin er lík- lega Jóhanna af Órk, „Jeanne d’Arc“, sem er með stórum, mjalla- hvítum blómum. Dvergliljur getur verið skemmtilegt að setja í gras- flatir. Þá má ekki slá grasflötina mjög snemma, eða skilja eftir toppa, þar sem laukarnir eru, svo þeir nái að safna forða og mynda nýja lauka. Þannig er unnt að njóta blómgunar ár eftir ár. I síðasta pistli var fjallað um perlulilju, Muscari. Perluliljur eru flestar bláar, en þó er til skínandi falleg, hvít perlulilja, Muscari botryoides alba. Eins var fjallað um snæstjörnur, Chionodoxa og stjörnuliljur, Scilla. Allir þessir smálaukar hafa hvít afbrigði. Hátíðaliljur eða Narcissus er all- stór flokkur laukblóma, því grasa- fræðingar telja að 30-60 tegundir séu innan ættkvíslarinn- ar. Þegar páskaliljur eru nefndar, sjá lík- lega flestir fyrir sér gula litinn. Páskalilj- ur „eiga“ að vera gular, með tiltölulega langan lúður (hjá- krónu) fram úr gul- um krónublöðum. En hvers vegna á málið að vera einfalt ef hægt er að gera það flókið? Til eru páska- liljur með gulum lúðri og hvítum krónublöð- um eða öfugt. Lík- lega er tegundin „Mount Hood“ uppáhalds páskalilj- an mín. Þetta er mjög falleg páska- lilja, ijómahvít á litinn. Hún blómstrar í seinna lagi af páskaliljum að vera, eða síðari hluta maí eða í júníbyrjun og fjölg- ar sér rólega. Hvítasunnulilja, Narcissus po- eticus, er um 40 sm á hæð. Hvíta- sunnuliljan er flngerðari en flestar páskaliljur, með snjóhvítum krónu- blöðum og mjög stuttri hjákrónu. Blómin ilma vel. Tegundin „Actea“ er með rauðbrydda hjákrónu með grænleitum blómbotni. Hvíta- sunnuliljumar blómstra seinna en páskaliljur eins og nafnið bendir til og eru mjög harðgerðar. Ekki get ég skilið svo við þessa ættkvísl að ég nefni ekki jólalilj- una, Narcissus polynathus paper- white. Hún er kremhvít á lit, með mörgum ilmandi blómum á sama stöngli. Þeir laukar sem hér fást eru forræktaðir, þannig að þeir bera blóm 4-6 vikum eftir gróður- setningu inni. Allar þær laukjurtir, sem hér hafa verið nefndar (nema jólalilj- an) eru lagðar að haustlagi. Þær eru mjög harðgerðar og geta lifað árum saman og fjölgað sér, ef þess er gætt að fræbelgir séu fjar- lægðir og blöðin fái að standa uns þau byiji að sölna. S.Hj. BLÓM VIKUNNAR 371. þáttur llrasjón Ágústa Björnsdóttir IDAG VELVAKANDI Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15 frá mánudegi til föstudags Mál Sophiu Hansen og- dætra SEM flestir landsmenn hef ég fylgst með þessu sorg- lega máli og hugleitt það. Vil því koma á framfæri ábendingu um nýja leið og viðhorf. Málaferli og dómstólar hafa ekki getað leyst mál- ið. Þetta kemur mér ekki á óvart því að málaferli leiða til enn meiri gremju, ósættis og baráttu sem bitna mest á bömunum, sem venjulega þykir vænt um báða foreldra. Það vekur furðu að í nefndu máli virðist aldrei hafa verið reynt að meta af faglegum, hlutiausum og óviðkomandi aðilum hvað best væri fyrir stúlk- urnar og hvar þær innst inni vildu vera. En á ís- landi held ég þetta sé ávallt gert og ræður slík hlutlaus athugun miklu. Þessu er e.t.v. erfitt að koma við í Tyrklandi. Nú, hugsanleg leið í máli Sophiu og dætra geti kallast leið samninga og sátta, og er þannig: Hafa ber í huga að hér er um tvö böm að ræða sem eru að verða fullorðin. Þau þurfa ekki endilega að fylgjast að eða búa í sama landi enda óvíst að það sé þeim fyrir bestu, eða stúlk- umar óski þess. Það er annars oft talið eðlilegt og réttlátt ef um tvö böm er að ræða að foreldrar hvor fyrir sig hafí annað en geti umgengist hitt af og til. Skynsamir foreldrar, eins og hér er vafalaust um að ræða, ættu að geta samið um að önnur stúlkan fengi nú um skeið að koma til móður t.d. 1-3 mánuði, síðan færi hún til föður, en hin kæmi þar næst til móður. Þannig mætti halda áfram skiptum eftir nánara samkomulagi. Trygging fyrir endurkomu er alltaf í því fólgin að annað bam- ið er hjá hvoru foreldra. Með svona samkomulagi mætti hætta öllum mála- ferlum og draga kæmr til baka. Þetta yrði eflaust heillavænlegast og ánægjulegast fyrir stúik- umar sem bráðlega þurfa að velja sér starf, dvalar- stað og lífsmáta sem full- orðnar manneskjur. Það mundi líka létta þungri byrði af foreldrum báðum. íslendingur. Abending MIG langar að taka undir við þá sem hafa verið að skrifa í Velvakanda um Fossvogsdalinn. Hann ætti að verða annar Laugardal- ur sem er perla borgarinn- ar. Fossvogsdalurinn er ekki síðri til ræktunar og vonandi verða ekki settar fleiri steinblokkir í hann. Kona. Sokkabuxna- viðgerðir KONA hafði samband við velvakanda og vildi hún benda fólki á að sokka- buxnaviðgerðir hefðu flust í Austurver við Háaleitis- braut. Fyrirspum til Tryggingaeftir- lits ríkisins HVER gefur tryggingafé- lögum leyfi til að hækka iðgjöldin og eftir hveiju er farið þegar þeim er gefíð leyfl til að hækka gjöld sín? Guðmundur. Þakkir fyrir að skila kisu heim KÆRAR þakkir til manns- ins sem kom með kisuna mína í Eskiholtið í Garðabæ. Ragna. Tapað/fundið Hliðartaska týndist VÍNRAUÐ hliðartaska, Bally, sem tekur A4, tap- aðist í Þingholtunum að- faranótt sunnudagsins 28. september. Innihald vín- rautt seðlaveski, vínrautt fllófax, sólgleraugu, lítið upptökutæki, lyf o.m.fl. Skilvís finnandi vinsam- lega hafi samband í síma 562-3160 eða skili á næstu lögreglustöð. Barnafjallahjól í óskilum BARNAFJALLAHJÓL fannst neðst í Sauðási í Seláshverfi. Uppl. í síma 557-9466. 19. Bxh7+! - Kxh7 20. Rg5+ - Kg6 21. Dxf7+ - Kxg5 22. Dxg7+ og svart- ur gafst upp, því 22. - Kh5 23. Dh7+ - Kg5 24. Be5! er alveg von- laust. Fyrir sigurl- iðið „Forina Mursa“ kepptu m.a. stórmeist- aramir Kozul, Gavrikov, Cvit- an og Cebalo. Undanrásir Evrópukeppni taflfélaga standa yfír um þessar mundir. Hellismenn héldu utan í morgun til keppni í Mulho- use í Frakk- landi. Fyrir Helli tefla þeir Hannes Hlífar Stefánsson, Helgi Ólafsson, Karl Þor- steins, Helgi Áss Grétars- son og Ingvar Ásmunds- son. SKAK Umsjón Margeir Pétursson STAÐAN kom upp í keppni taflfélaga i Króatíu í haust. Blazemir Kovacevic (2.340) hafði hvítt og átti leik gegn stórmeistaranum Juraj Nikolac (2.470) HÖGNIIIREKKVÍSI Víkveiji skrifar... KENNARADEILAN er farin að hafa áhrif inn á heimilin þótt ekkert verkfall sé skollið á og eng- ir kennarar hafi látið af störfum. Víkveiji hefur heyrt frá foreldrum og kennurum undanfarið að yngstu skólabörnin séu uggandi yfir frétt- um um uppsagnir kennara og verk- föll og spyiji undrandi hvort kenn- arinn þeirra ætli virkilega að hætta í skólanum. Foreldrar vita að 6, 7 og 8 ára börn mynda sérstaklega sterk tengsl við kennarann sinn og líta oft á hann sem trúnaðarvin, stað- gengil foreldra og uppsprettu ör- yggis í umhverflnu. Fyrir þau er tilhugsunin um að kennarinn fari og hætti á miðjum vetri illskiljanleg og hálfógnvekjandi. Þessi hópur nemenda mun taka því sérstaklega fagnandi þegar kennaradeilan verður farsællega til lykta leidd. OÐRU máli gegnir hins vegar um eldri krakkana, þ.e.a.s í orði kveðnu. Hjá þeim er skeyting- arleysi um yfirvald og reglur al- gengt og margir krakkar um ferm- ingu tala digurbarkalega um að það verði gott að fá frí frá skólanum þegar kennaramir fara í verkfall. Islensk heimili eru hins vegar orðin svo reynd í því að takast á við deilur af þessu tagi að foreldr- ar vita að þetta er bara í nösunum á krökkunum. Þau vilja ekkert fremur en að geta gengið að hlut- unum vísum í fastmótuðu um- hverfi þar sem reglur og mörk eru skýr og eftir fárra daga röskun á skólastarfi eru bröttustu hörkutól- in farin að þrá að komast í skólann aftur. Það er sannarlega ástæða til að óska þess að deiluaðilar - sveitarfé- lög, kennarar og aðrir sem kunna að koma að málum - setjist niður á næstu vikum og leysi úr þeim flækjum sem við blasa. xxx ELDSVOÐAR virðast orðnir óhugnanlega tíðir hér á landi. Fréttir af tjóni á fólki og eignum í eldsvoðum nálgast tuginn síðustu vikur. Engu er líkara en bylgja elds- voða sé að ganga yfir. Fram hefur komið að eldsvoðum vegna sjón- varpstækja og annarra rafmagns- tækja hafi farið fjölgandi undanfar- in ár. Miðað við fréttir af eldsupp- tökum í þeim brunum sem orðið hafa undanfama daga virðist ljóst að skýringanna er að leita víðar. Það hefur einnig verið áberandi í fréttum hversu oft reykskynjarar bjarga lífi og limum fólks. Vonandi láta einhveijir fréttir af síðustu eldsvoðum sér að kenningu verða og fjárfesta í reykskynjara, en bíði ekki eftir næsta voðaatburði, sem enginn veit hvar verður.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.