Morgunblaðið - 12.10.1997, Síða 24

24 SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 1997
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Velferðarkerfið á ekki
að vera hengirúm
Poul Nyrup Rasmussen forsætisráðherra
Dana tekur á móti Davíð Oddssyni forsætis-
ráðherra í dag, er hann kemur í opinbera
heimsókn. Sigrún Davíðsdóttir fræddist um
heiminn frá sjónarhóli forsætisráðherra,
sem rétt eins og íslenskur starfsbróðir hans
getur státað af hagstæðum hagtölum.
DANSKA forsætisráðuneytið er til
khúsa baka til í þinghúsinu í
I Kristjánsborgarhöll. Inngang-
I urinn úr bakgarði hallarinnar
' lætur mun minna yfir sér en
breiðar tröppumar og reisulegur
inngangur Hæstaréttar, sem er
þama líka, en andspænis ráðuneyt-
isinnganginum er langhlið Thor-
valdsensafnsins, skreytt myndum
af flutningi verka Thorvaldsens frá
Róm tii Hafnar. Það er ekkert
þama sem minnir á að landinu er
stjómað frá þessum byggingum,
en við nánari athugun má þó sjá að
þama er fáum hjólum lagt, dökk-
blár ráðherrabíll er til taks og það
sem í fyrstu lítur út fyrir að vera
hjólagrindur em í raun rifflagrind-
ur, svo lífvörðurinn geti mætt á
staðinn. Skrifstofa forsætisráð-
herra er uppi á efstu hæð, þar sem
sér yfir Thorvaldsensafnið og
gamla hverfið við kanalinn. Skrif-
stofan er stór og björt, hátt undir
loft eins og sæmir í höll, búin ein-
fóldum dansk-hönnuðum húsgögn-
um og þar tekur Poul Nymp
Rasmussen á móti einn sólríkan
haustdag. Sjálfur er hann líka á
stællegu línunni með dansk-hönn-
uð gleraugu og stuttklippt hár, sem
mildar yfirbragð dökku jakka-
fatanna og hvítu skyrtunnar. Hann
er með hærri mönnum og það er
iðulega til þess tekið í dönskum
fjölmiðlum að Nymp stífni þegar
myndavélin og hljóðneminn nálg-
ast, en utan sviðsljóssins er hann
þægilegur í umgengni, blátt áfram
og glettinn. Það er iðulega sagt að
hugsjónir séu honum fjarri, en
samt talar hann fjálglega um
draumaþjóðfélag sitt, þar sem rétt-
indi og skyldur em í öndvegi og
velferðarkerfið er til stuðnings, en
er ekki hengirúm.
Danmörk sem
fyrirmyndarland?
Á kynningarfundi í París í fyrra
kynnti Mogens Lykketoft, fjár-
málaráðherra, flokksbróðir og gam-
all vinur Nyraps, atvinnustefnu
sem ynni á atvinnuleysinu. Dan-
mörk er eitt fárra Evrópulanda, þar
sem atvinnuleysi hefur minnkað,
var minnst 13 prósent 1995, en er
nú um níu prósent. Ýmsir Danir
brostu yfir þessari djarflegu fram-
sókn ráðherrans, en nú er æ oftar
bent á Danmörku sem eitt tveggja
eða þriggja Evrópulanda, þar sem í
raun takist að skapa atvinnu.
Eftir leiðtogafund sjö helstu iðn-
ríkja heims í sumar var eftir því
tekið hve Bandaríkin stilltu efna-
hagsárangri sínum upp sem dæmi
til eftirbreytni. í tilefni af þessu
var bandaríski hagfræðingurinn og
Nóbelsverðlaunahafinn Paul Sam-
uelson spurður í ítalska blaðinu
Corriere della sera hvort þetta
væri rétt. Hann svaraði þá að Evr-
ópulönd gætu varla samþykkt þær
aðstæður, sem ríktu í Bandaríkjun-
um, en hins vegar væri Danmörk
góð fyrirmynd með sveigjanlegan
vinnumarkað en um leið félagslega
forsjá. Hvað er það sem Danmörku
hefur tekist svona vel?
„Ja héma ... Segir Samuelson
þetta? Þetta þykir mér gaman að
heyra, því ég er sjálfur hagfræðing-
ur og vel kunnugur skoðunum hans.
Árangurinn stafar af samhæfðum
pólitískum aðgerðum á mörgum
sviðum. I fyrsta lagi var uppsöfnuð
þörf í iðnaðinum eftir fimm ára
stöðnun til að fjárfesta í nýjum
störfum, þegar til þess gáfust póli-
tísk og efnahagsleg tækifæri. I
öðm lagi tryggði öflugt menntun-
arátak að fólk væri fært um að
taka að sér ný störf. í þriðja lagi
hefur félagslega kerfið haft þau
áhrif að fólk var tilbúið til að fara
að vinna. I fjórða lagi er trú á því í
samfélaginu að uppsveiflan nú sé
viðvarandi, en ekki bara loftbóla. I
fimmta lagi stóðum við fast á að
halda niðri vöxtum og verðbólgu og
allir aðilar vinnumarkaðarins vora
sammála kröfu okkar um að það
ætti að vera vinnuveisla og ekki
launaveisla.
í viðbót við þetta innleiddum við
ýmsa orlofsmöguleika, sem var ný-
breytni í Evrópu 1993, barnaorlof
og menntunarorlof ofan á fyrri
tækifæri til endurmenntunar, sem
var enn eitt skref í átt að sveigjan-
legri vinnumarkaði. Vinnumarkað-
urinn hér verður æ sveigjanlegri
og manneskjulegri, svo 68 ára
gamall maður þarf ekki að velja á
milli þess að hætta eða vinna fulla
vinnu, heldur getur minnkað við
sig. Sama geta barnafjölskyldur
gert, foreldrar dregið sig í hlé frá
vinnumarkaðnum og komið aftur
inn. Fullorðið fólk getur sótt sér
menntun. Þetta er í stuttu máli það
helsta sem við höfum gert.
Ég gleðst mjög yfir ummælum
Samuelsons, því þar sem við höfum
hæstu atvinnuþátttöku í Evrópu,
bæði fyrir karla og konur, og vel-
ferðarþjóðfélag á háu stigi sýnir
það að þetta tvennt er ekki and-
stæður, heldur öllu fremm- for-
sendur fyrir að fólk taki áhættu,
leggi í að skipta um starf eða end-
urmennta sig. Þá hjakkar fólk síð-
ur í sama farinu, en stekkur yfir í
annað og nýtir hæfileika sína. Dan-
ir era iðnasta þjóð Evrópu í öragg-
asta landi Evrópu.“
Félagskerfið á ekki
að vera hengirúm
En bakhliðin á velgengninni er
svo að það er óhugnanlega há pró-
senta fólks á föstum og viðvarandi
félagsiegum bótum. Er það við-