Morgunblaðið - 13.11.1997, Síða 42

42 FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Lífsréttur
HVAÐ er stórkost-
legra en nýtt líf, nýr
einstaklingur fullur
væntinga og fyrir-
heita? Hvað er fallegra
en saklaust ungbarn í
örmum móður sinnar?
Spurningum þessum
er auðsvarað ef þú hef-
ur orðið þeirrar gæfu
aðnjótandi að eignast
barn.
Þjóðfélag okkar
-^Jyður við bakið á
barnafólki með því að
auðvelda foreldrum
fjárhagslega að kom-
ast yfir erfiðasta hjall-
ann. Sem dæmi þá er
fæðingaorlof greitt, dvöl á fæðing-
ardeild, læknisþjónusta á með-
göngu er niðurgreidd og menntun
barnsins.
Upp koma þær aðstæður að for-
eldrar sjá sér ekki fært að fæða
barn sitt og láta því eyða fóstrinu.
Sú þjónusta er foreldrunum að
kostnaðarlausu, þrátt fyrir að öll
tækni er til að koma í veg fyrir
ótímabæran getnað, utan nokkurra
undantekninga. Velji fólk það að
•«A>ykja/drekka áfengi/neyta eitur-
lyfja eða spilla heilsu sinna á annan
hátt þá er aðstoð ríldsins vís. Aftur
á móti ef fólk er ófrjósamt, getur
ekki eignast barn nema með tækni-
frjóvgun, þá er þjóðfélagið ekki til-
búið að hlaupa undir bagga. Verka-
lýðsfélög hafa samið þannig að oft
fær konan ekki greidd veikinda-
laun frá vinnuveitanda því að í
kjarasamningi er tekið fram að
þeir sem fara í tæknifrjóvgun skuli
ekki fá greidd veikindalaun. Konan
þárf undantekningarlaust að liggja
2-3 daga eftir aðgerð og má ekki
fara í vinnu innan viku frá aðgerð.
Fyrsta aðgerð kostar 150.000 kr.
(auk minnst viku vinnutaps), sú
næsta 38.000 kr. (auk vinnutaps).
Mjög sjaldgæft er að eitt eða tvö
skipti nægi til getnaðar.
Dæmi eru um það að fólk hafi
þurft að leggja út allt að 1 milljón
kr. í kostnað samfara tæknifrjóvg-
un. Fólk af landsbyggðinni þarf að
fara til Reykjavíkur í blóðrannsókn
annan hvern dag til að mæla horm-
ónana í blóðinu, svo hægt sé að
stjórna lyfjagjöf. Lyfín
sem eru notuð eru nið-
urgreidd að hluta eins
og önnur lyf til lækn-
inga á fólki.
Læknar reyna að
hafa fósturvísana fleiri
en einn til að auka
möguleika á því að
eitthvert af þessum
velkomnu fóstrum nái
að þroskast.
Engin vitræn rök
eru fyrir því að lág-
launafólki, sé það
ófrjósamt, skuli vera
meinað að njóta þeirr-
ar gæfu að eignast eig-
ið barn.
Við getum öll sett okkur í spor
hamingjusamra foreldra sem eru
að bíða eftir sínu fyrsta eða jafnvel
sínum tveim eða þrem fyi-stu börn-
um eftir tæknifrjóvgun. Fólk sem
Aldrei hef ég heyrt
þau rök, segir Ester
Sveinbjarnarddttir,
að efnaminni foreldrar
séu verri uppalendur
en þeir efnameiri.
hefur þurft að taka bankalán til að
standa undir kostnaði við tækni-
frjóvgunina og jafnframt er að
ijárfesta í húsnæði og öðru sem til-
heyrir í nútímasamfélagi.
Aldrei hef ég heyrt þau rök að
efnaminni foreldrar séu verri
uppalendur en þeir efnameiri.
Mín skoðun er sú að hafi þjóðfé-
lagið efni á því að styðja fólk sem
vísvitandi stuðlar að því að brjóta
niður heilsuna og er jafnframt að
deyða fóstur, þá hefur samfélagið
tök á því að aðstoða við að kveikja
líf og von hjá fjölda fólks og styrkja
þannig stoðir samfélagsins.
Með þessum orðum skora ég á
alþingismenn að láta sig mál þetta
varða og knýja fram réttlæti til
handa öllum.
Höfundur er iðnrekstrarfræðingur
og foreldri.
Ester
Sveinbjarnardóttir
i (•
Alfa Laval
Vormoskiptar
SINDRI1
-sterkur í verki
BORGARTÚNI 31 • SÍMI 562 7222 • BRÉFASÍMI 562 1024
Glænýjan físk
með beini
á diskinn minn
ÉG FULLYRÐI að
leynt og ljóst borgi
heimilin í landinu kvót-
ann í fískverði. Fiskur
er orðinn munaðarvara
á Islandi, á sama tíma
hafa gæðin hríðminnk-
að. I stórmarkaði sá ég
nýlega í neytendapökk-
um tvö risastór ýsuflök
með roði og var kíló-
verðið 540 kr. Á Aust-
fjörðum hefði svona ýsa
verið kölluð graðýsa og
húsmæður vildu síður
graðýsu og golþorsk í
soðningu. Mann grunar
að verið sé að pranga
inn á íslenska neytend-
ur afgangsfiski frá fiskmörkuðun-
um. Nokkra daga gömul lepjuleg
örsmá togaraýsa er seld á okurverði
oft varla nothæf til manneldis og
hangir ekki saman í suðu. Fiskurinn
sem veður hér upp í landsteinum
allt í kringum okkur er ekki á
boðstólum íyrir innlenda neytend-
ur. Fiskur er nú dýrari en kjöt í
Reykjavík vegna kvótaokurs fursta-
kónga.
Já, öðruvísi mér áður brá þegar
ég gat farið í fiskbúðina í hverfinu
og fengið mér glænýjan línufisk í
soðið eða brugðið mér til Hafnar-
fjarðar og keypt spriklandi rauð-
maga niðri á Strandgötu. Engan
skal undra þótt fiskneysla hafi snar-
minnkað hér á landi. Nú er svo
komið að ég læt duga að taka lýsi og
hef snúið mér að hrísgrjónum og
pastaréttum sem þrátt fyrir að var-
an sé fullunnin og flutt yfir hálfan
hnöttinn kostar mun minna en fisk-
ur til neytenda hér á Reykjavíkur-
svæðinu. Sjómenn fullyrða að þeir
fái 40-80 kr. fyrir kg á fiskmörkuð-
um. Góður flakari er
innan við tvær mínútur
að flaka hvern fisk. Af-
skurður er um það bil
30%. í hverju liggur þá
verðið til neytandans?
Ég ætla ekki að hafa
mörg orð um kvóta-
braskið. Hvernig sjáv-
arplássin hafa verið rú-
in fiskkvótanum. íbúar
landsbyggðarinnar og
fiskvinnslufólk í ára-
tugi situr nú uppi með
óseljanlegar eignir og
atvinnuleysi í kjölfarið.
I sárabætur er reynt
að þagga niður í þeim
með álverum sem eru
varhugaverð í lygnum fjörðum eins
og til dæmis Reyðarfirði.
Nú virðist fullvinnsla sjávaraf-
urða flytjast hraðbyri burt frá Is-
landi. Milljarðar af „okurarði, leigu
Eg fullyrði að heimílin
borgi kvótann í físk-
verði, segir Ólöf Stef-
anía Eyjólfsdóttir,
sem segir neyzlufisk
of dýran. Hún spyr:
Hvar eru Húsmæðra-
félagið, Kvennalistinn,
neytendafélögin?
og kvótasölu" sægreifanna er flutt
úr landi dulbúið oft sem fjárfesting í
hlutabréfum fyrirtækjanna erlend-
is. Fiskimið Islands eru gullnáma
Ólöf Stefanía
Eyjólfsdóttir
Röddin má ekki
HVERSU oft höfum
við kvennalistakonur
ekki mátt hlusta á það
að Kvennalistinn sé
tímaskekkja. Að við
eigum að hætta þessu
og leggja hann niður.
En svo koma jafnharð-
an athugasemdir eins
og: Að Kvennalistinn sé
búinn að koma mörgum
góðum málum áleiðis,
jafnréttisbaráttan væri
styttra á veg komin ef
Kvennalistinn hefði
ekki verið og hann hafí
dregið margt það fram
í dagsljósið sem áður
fékk enga umfjöllun í
þj óðfélagsumræðunni.
Ég hlustaði á umræður á Alþingi
um stefnuræðu forsætisráðherra nú
í upphafi þings. Ræður kvennalista-
kvenna voru frábrugðnar hinum,
þær voru málefnalegar, ákveðnar,
og drógu það skýrt fram hvemig
kvennalistakonur skoða og skil-
greina málin frá sínum sjónarhóli.
Þær skoðanir sem þær eru tals-
menn fyrir verða áfram að heyrast.
Við megum ekki láta þær þagna.
Dæmi
Kvennalistinn var fyrstur til að
leggja fram tillögur um byggða-
kvóta í fiskveiðistjórnun.
Allt frá árinu 1987 höfum við
mótmælt þeirri fiskveiðistefnu sem
rekin hefur verið. Við höfum verið á
móti frjálsu framsali kvóta. Við höf-
um lagt áherslu á vistvænar aðferð-
ir í veiðum og því haldið sterkt fram
rétti smábáta sem veiða á krók og
línu. Við höfum lagt til að byggða-
kvóta væri komið á, og þannig kom-
ið í veg fyrir að sjávarþorpin úti um
landið misstu lífsviðurværi sitt, en
það gerist þegar rétturinn til veiða
úti fyrir ströndinni, sem fylgt hefur
búsetu öldum saman,
er tekinn af fólkinu.
Við höfum einnig
lagt fram hugmyndir
um að skipta fiskimið-
unum upp í grunnsjáv-
armið og djúpsjávar-
mið. Grunnsjávarmiðin
væru einungis fyrir
báta undir ákveðnum
stærðarmörkum t.d. 30
brúttólestir. Djúpsjáv-
armiðin hins vegar fyr-
ir togara og stærri
skip. Einnig að öllum
fiski væri landað á fisk-
markaði innanlands.
Allar þessar tillögur
hafa það að leiðarljósi
að vernda fiskistofnana, viðhalda
byggðinni úti um landið, og skapa
atvinnu í landi. Við höfum einnig
lagt fram tillögur um hvernig kom-
ast má út úr því kvótakerfi sem nú
Framundan, segir Jóna
Vaigerður Kristjáns-
dóttir, eru löngu tíma-
bærar breytingar á
íslenzku flokkakerfí.
viðgengst. Með tilvitnun í að fiski-
miðin séu sameign þjóðarinnar er
hægt að láta núverandi kvótaeig-
endur afskrifa kvóta sinn á 5 árum,
20% árlega. í gildi eru raunar slíkar
afskriftarreglur skv. Hæstaréttar-
dómi, en þær eru einungis þeim í
hag sem í dag hafa umráðaréttinn
því að þeir eiga kvótann eftir sem
áður, en geta afskrifað keyptan
kvóta á fimm árum, til þess að hag-
ræða í rekstrinum. En í okkar til-
lögum er gert ráð fyrir að sameigin-
legur sjóður landsmanna fái jafn-
Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir
sægreifanna til þeirra greiðist toll-
heimtan.
Hverjir eiga í framtíðinni að fjár-
magna endumýjun skipakosts og
útbúnað Landhelgisgæslu Islands,
auk fiskileitai- og rannsóknir þar að
lútandi?
Þörfin er orðin brýn að endur-
nýja varðskipin því að þau eru kom-
in til ára sinna. Flaggskipið,' Óðinn,
er 36 ára gamalt skip. Er ekki sann-
gjörn krafa - að nefndir „nýir eig-
endur kvótans" nýtendur arðsins af
fiskauðlind Islands axli þann kostn-
að sem unninn er í þeirra þágu.
Stjórnvöld virðast getu- og viljalaus
og þingmenn, sem oft eru eigendur
kvótans, gæta hagsmuna sægreif-
anna í hvívetna sem „nefndakóng-
ar“ á Alþingi. Ef reglugerð þess eðl-
is yrði sett að fiskauðlind Islend-
inga beri kostnað til að viðhalda
sjálfri sér (auðvelt er að setja reglu-
gerðir) þá myndi skattbyrði al-
mennings lækka sem því nemur. En
þjóðin ber ekkert úr þýtum nú ann-
að en kostnað við auðlindina.
Talað er fjálglega um ódýra orku
til stóriðju. Innlenda orkugjafa eins
og raforku og hitaveitu þarf að
lækka um 30-50% til heimiliskynd-
inga og afnema virðisaukaskatt af
þeim. Þetta væru strax kjarabætur
sé tekið mið af launatekjum al-
múgafólks. Raforkukostnaður er
stór póstur heimilanna.
Hvers vegna er raforka til heimil-
isnota þá seld dýrari til íslenskra
heimila en í flestum löndum ki’ing-
um okkur?
Húsmæður erlendis eru fjöl-
mennur þrýstihópur kjósenda og
virkar í neytendamálum. Á Aiþingi
Islendinga og í borgarstjórn
Reykjvíkur sitja þónokkrar konur.
- Fylgjast þær ekki með neytenda-
málum? - Hvar er Húsmæðrafé-
lagið? - Kvennalistinn? - og hvar
er Neytendafélagið? Hér er hags-
munamál heimilanna í húfi.
Af hverju þegja konur þunnu
hljóði?
Ég spyr greiða heimilin niður raf-
orku til stóriðju?
Höfundur er húsmóðir.
hljóðna
harðan umráðaréttinn yfir fiskveiði-
heimildunum um leið og útgerðar-
menn afskrifa hann.
Ég nefni þetta nú, þegar stofnuð
hafa verið Samtök um þjóðareign.
Ég tel að hugmyndir Kvennalistans
um fiskveiðistjórnun séu grundvöll-
ur að því að sátt náist meðal þjóðar-
innar um þetta mikilvæga mál.
Samstarf við önnur
stjórnmálaöfl
Kvennalistinn hefur verið
óhræddur við að fara ótroðnar slóð-
ir. Það er hægt að rekja í málflutn-
ingi okkar fyrr og síðar, bæði inni á
Alþingi, í blaðagreinum og á ýmsum
fundum. Að stofna sérstakan
kvennalista var átak sem vakti at-
hygli um allan heim á íslenskum
konum. Framundan eru löngu tíma-
bærar breytingar á íslensku flokka-
kerfi, sem er ekki lengur í takt við
tímann. Fólk þarf að ná saman, sem
hefur svipuð lífsviðhorf, gildismat og
áherslur í málum. Konur innan
Kvennalistans eiga að vera óhrædd-
ar að taka þátt í þeirri gerjun. Það
er tilgangslaust að standa álengdar
og segja að ekki sé hægt að vinna
með flokkum sem hafi gert þetta eða
hitt á einhverjum tíma. Með því
vinnum við ekkert. En með sam-
takamætti kvenna, og með sam-
vinnu við það unga fólk sem í dag
axlar sameiginlega ábyrgð á uppeldi
og heimilishaldi og þar með á fram-
tíð íslensku þjóðarinnar getum við
áreiðanlega lyft grettistaki til þess
að gera íslenskt þjóðfélag eins og
við viljum hafa það. Þjóðfélag sem
hefur jafnrétti, kvenfrelsi, og um-
hverfisvernd með skynsamlegri nýt-
ingu náttúruauðlinda að leiðarljósi.
Það var líka markmiðið með stofnun
Kvennalistans á sínum tíma.
Höfundur er f.v. þingkona Kvenna-
listans.
C