Morgunblaðið - 19.11.1997, Page 26

MORGUNBLAÐIÐ
26 MIÐVIKUDAGUR 19. NÓVEMBER 1997
BLAÐAMANNAFÉLAG ÍSLANDS ALDARGAMALT
Hefur auðnast að
gera okkur gildandi
100 ár eru í dag liðin frá stofnun Blaða-
s
mannafélags Islands. Lúðvík Geirsson hef-
ur verið formaður félagsins í tíu ár, lengur
en nokkur annar. Pétur Gunnarsson tók
Lúðvík tali um málefni Blaðamannafélags-
ins í fortíð, nútíð og framtíð.
Morgunblaðið/Þorkell
LUÐVIK Geirsson, formaður Blaðamannafélags íslands.
- HVERNIG lýsir þú stöðu þessa
félags á aldarafmælinu?
„Eg held að staða Blaðamannafé-
lagsins sé sterk og ég finn að það er
mikill hugur í félagsmönnum, sem
finna samkennd í því að vera í fé-
laginu. Blaðamannafélagið fær
góða einkunn hjá félagsmönnum.
Það kemur glögglega í ljós í við-
horfskönnun sem við höfum látið
gera. En eins og almennt gildir í fé-
lagsstarfi í dag mættu menn taka
virkari þátt í starfinu.
Við höfum verið að taka á endur-
menntunarmálum. Krafan um end-
urmenntun og símenntun er marg-
falt meiri en áður. Þrátt fyrir að við
höfum verið að bjóða upp á nýja
valkosti og koma á sérstökum end-
urmenntunarsjóðum í samstarfi við
útgefendur er þessi krafa margfalt
meiri en maður gerði sér grein fyr-
ir. Það kemur fram í viðhorfskönn-
uninni.
Við höfum farið markvisst í
gegnum okkar kjaramál og stokkað
þar upp eitt og annað. Síðast en
ekki síst höfum við verið að gera
okkur meira gildandi út á við í um-
ræðunni um þá þætti sem snerta
fjölmiðlun með einum eða öðrum
hætti, hvort heldur það hafa verið
lagasetningar eins og upplýsinga-
lögin, þar sem Blaðamannafélagið
hafði veruleg áhrif á þróun mála
eða umfjöllun um tjáningarfrelsi,
höfundarréttarmál og önnur lykil-
atriði í nútímafjölmiðlun. Það skipt-
ir verulegu máli að fjölmiðlastéttin
eigi sér málsvara sem hefur vægi
og tekið er fullt tillit til. Ég held að
okkur hafi auðnast að gera okkur
gildandi á opinberum vettvangi."
Samnefnari
Lúðvík segir að rót hafi komist á
hlutina í þeirri miklu þróun sem
orðið hefur í fjölmiðlaheiminum
undanfarið vegna tæknibyltinga og
nýrrar fjölmiðlunar. „En við finn-
um að fólk, sem er að fást við fjöl-
miðlun, lítur á Blaðamannafélagið
sem ákveðinn samnefnara."
Lúðvík segir að hér komi tvennt
til. Ríkur vilji sé hjá fréttamönnum
Ríkisútvarpsins að koma til sam-
starfs við Blaðamannafélagið,
þannig að til verði eitt félag allra
starfandi blaða- og fréttamanna.
Margir fréttamanna RÚV eru
aukafélagar í BI en félagið hefur
ekki haft samningsumboð fyrir þá.
Nú segir hann að kominn sé nokkur
skriður á viðræður um sameiningu
Blaðamannafélasins og Félags
fréttamanna, sem eru samtök
starfsmanna fréttastofa RUV. Inn-
an Félags fréttamanna eru 40-50
félagar en hátt í 500 blaða- og
fréttamenn, sem starfa hjá einka-
reknum fjölmiðlum eða á eigin veg-
um, eru innan BI.
Fjölmiðlasamband
„Því til viðbótar hefur verið í
gangi umræða milli Blaðamannafé-
lagsins, Félags bókagerðarmanna,
grafískra hönnuða og fleiri aðila,“
segir Lúðvík. „Ég hef fulla trú á því
að ef menn einhenda sér í málið
verði þess ekki langt að bíða að
stofnað verði einhvers konar Fjöl-
miðlasamband. Ég sé fyrir mér að
það gerist jafnvel á næsta ári. Ég
finn að það er kallað eftir slíku
samstarfi til að þessi hópur geti
meira látið til sín taka sameigin-
lega.“
- Ertu að tala um samband sem
spannaði t.d. útlitshönnuði, blaða-
menn, ljósmyndara prentmiðla og
fréttamenn, dagskrárgerðarmenn
og plötusnúða ljósvakamiðla?
„Ég er að tala um sameiginlegan
faghóp þeirra sem tengjast fjöl-
miðlun með einum eða öðrum
hætti, hvort sem þar er um að ræða
tæknilega þáttinn, fréttavinnslu,
útlitsmál eða annað. Félögin sem
við þekkjum í dag eru rótgróin og
munu starfa áfram hvert á sínum
stað. En það er þörf fyrir að þessir
hópar samræmi sig og geti stillt
saman strengi bæði hvað snertir
endurmenntun og faglega símennt-
un og ekki síður hvað varðar ýmiss
konar höfundarréttarmál og þann
veruleika sem blasir við í fjölmiðla-
heiminum. Þau skýru skil, sem hafa
verið milli starfssviða, eru ekki eins
ljós og þau voru fyrir nokkrum ár-
um. Ég er ekki að segja að þessi að-
skilnaður hafi skapað mikla erfið-
leika en vegna þess að menn hafa
verið að taka á málum sameiginlega
hafa þeir séð í verki kostina sem
fylgja því að vinna saman.“
Orari tækniþróun hérlendis
Lúðvík segir að í hópi blaða-
manna hafi fyrir fáeinum árum ver-
ið talað um það sem hina stóru bylt-
ingu að prentun færðist úr blýi í
offset. „Vissulega var það mikil
breyting en sú tæknibylting sem á
sér stað núna með rafmiðlun og
margmiðlun er margfalt öflugri og
býður upp á margfalt meiri mögu-
leika en við höfum séð til þessa.
Tölvan er að verða hinn mikli miðill
inni á hverju heimili. Sem betur fer
hafa blöðin, fjölmiðlar og fjölmiðla-
fólk verið mjög vakandi fyrir þess-
um nýjungum og ég efast um að
nokkurs staðar í nálægum löndum
hafi hlutirnir gengið eins hratt
fram í þessari tækniþróun og hér á
landi. Okkur hefur auðnast að
semja um leikreglurnar. Það ■ auð-
veldaði offsetvæðinguna á sínum
tíma. Núna hefur verið gerður
mjög merkur samningur varðandi
leikreglur um höfundarréttarmál
sem tryggir að þróunin haldi áfram.
Þetta er mun meira en við getum
sagt að hafi gerst víðast hvar í ná-
grannalöndunum."
- Það er sundurleitur hópur og
ólík fyrirtæki sem menn kalla fjöl-
miðla hér á landi. Annars vegar t.d.
þeir sem sinna blaðamennsku og
dagskrárgerð og hins vegar ýmiss
konar störf hjá margs konar miðl-
um þar sem lítið er lagt í dagskrá
og fréttatengt efni og ekki dregin
sjáanleg mörk milli efnis og auglýs-
inga. Eftir hverju er að sækjast
fyrir Blaðamannfélagið í slíku sam-
starfí?
„Það er rétt að það verður alltaf
framboð af alls konar ólíkum fjöl-
miðlum. Hitt er annað mál að það
er okkar að reyna að efla hinn fag-
lega metnað og halda úti umræðu
og áherslum í því sambandi. Það er
ekki síst hlutverk Blaðamannafé-
lagsins að við reynum að hafa mót-
andi áhrif á hvernig menn bera sig
að í þeim efnum. Ég get tekið undir
það að mér finnst íslensk dagskrár-
gerð í ljósvakanum vera upp og of-
an, alveg eins og margt af því sem
birtist í blöðunum er upp og ofan.
Besta leiðin til að gera fjölmiðlun-
ina markvissari og betri er sú að
gefa fólki færi á betri þjálfun og til-
sögn í því sem það er að gera.“
Úr stéttarfélagi í fagfélag
Lúðvík tekur undir það að á
seinni árum hafi Blaðamannafélag-
ið verið á leið úr hlutverki eiginlegs
stéttarfélags í átt að fagfélagi.
„A þeim tíma sem ég þekki best
til höfum við sem stéttarfélag tekið
í gegn allan þann samningsramma
sem hefur gilt fyrir félagið. Samn-
ingarnir voru um margt þokkalegir
en það vantaði margt inn í; varð-
andi menntamál, tryggingamál,
höfundarrétt og ýmislegt annað.
Þessa veigamiklu flokka hefur
þurft að byggja upp nánast frá
grunni og þótt það verði sjálfsagt
aldrei svo að öllum líki held ég að
okkar samningsrammi sé kominn í
mjög þokkalegt horf.
Eftir síðustu kjarasamninga gat
TVeir heiðursfélagar
ÁRIÐ 1985 voru tveir af elstu félögum Blaðamannafélags íslands
heiðraðir af félaginu, þeir Þórarinn Þórarinsson, ritstjóri Tímans, og
Þorbjörn Guðmundsson, ritstjórnarfulltrúi á Morgunblaðinu. Þórarinn
var þá handhafi blaðamannaskírteinis nr. 1 og Þorbjörn skírteinis nr. 2.
Þorbjörn er nú handhafi sklrteinis nr. 1, eftir lát Þórarins.
Siðareglur eiga rætur allt til stofnunar Blaðamannafélagsins
Siðanefnd hefur starfað
samfellt frá 1965
SIÐANEFND hefur starfað sam-
fellt á vegum Blaðamannafélags Is-
lands síðan árið 1965. Siðareglur og
störf siðanefndar hafa orðið tilefni
nokkurra deilna á fundum félagsins
undanfarin ár en meirihluti blaða-
manna hefur þó ávallt talið að félag-
ið eigi að hafa siðamál stéttarinnar á
sinni könnu.
Siðareglur eiga sér eldri sögu en
þá sem er samfelld frá 1965 því fé-
laginu voru settar nokkurs konar
siðareglur strax við stofnun. Stofn-
félagarnir, sem voru ritstjórar
Reykjavíkurblaðanna, höfðu átt í
hörðum ritdeilum innbyrðis og
skuldbundu sig til að leita aldrei úr-
slita dómstólanna um ágreining
vegna móðgandi ummæla hvers um
annan heldur leita til kjördóms sem
félagið skipaði. Þessar siðareglur
voru því nokkurs konar leikreglur
um deilur félagsmanna og var ætlað
að leysa landslög af hólmi í sam-
skiptum þeirra.
Leystu landslög af hólmi
í innbyrðis samskiptum
I þessum fyrstu reglum var fé-
laga m.a. bannað að bera öðrum á
brýn að vilja svíkja eða skaða ætt-
jörð sína; að hafa gerst sekur um
þjófnað, fjárdrátt, mútur, svik og
meinsæri; að segja í alvöru og vís-
vitandi ósatt; að breyta gegn betri
vitund vegna eigin hagsmuna og að
hafa uppi spottyrði og dylgjur um
athæfi af þessu tagi.
Þetta endurspeglar að um alda-
mótin voru blöð í Reykjavík uppfull
af dylgjum og skætingi enda kom á
daginn að reglurnar voru of háleitar
til þess að halda til lengdar. Sumir
ritstjóranna treystu sér ekki til að
virða þær þegar á reyndi og við-
leitnin varð að engu.
Upp úr 1960 var komið allgott
skipulag á félagsstarfið, sem löng-
um hafði þótt losaralegt, og siða-
málin voru tekin tökum á nýjan leik.
Nefnd var falið að gera tillögur um
siðareglur og var þá horft til þess
sem tíðkaðist á Norðurlöndum. Eft-
ir miklar umræður á framhaldsaðal-
fundi vorið 1965 voru samþykktar
einfaldar reglur, innanfélagsreglur
þar sem opinber umfjöllun um úr-
skurði siðanefndar var bönnuð, seg-
ir í samantekt sem Lúðvík Geirs-
son, formaður BÍ, hefur unnið og
hér er stuðst við meðal annars.
Gagnstætt fyrstu siðareglunum,
voru reglumar frá 1965 hins vegar
til þess fallnar að gera ríkari kröfur
til félagsmanna en landslög mæltu
fyrir um. Þær vörðuðu ekki aðeins
innbyrðis samskipti félagsmanna
heldur skyldur blaðamanna gagn-
vart almenningi.
Leyndinni aflétt
Sumarið 1985 urðu gagngerar
breytingar á siðareglum blaða-
manna og félagið svipti leyndarhul-
unni af siðanefnd og úrskurðum
hennar. Almenningur skyldi fá að
vita hvað gengi á hverju sinni. Það